Texelse amateurduikers halen in 2014 honderden kostbare voorwerpen van een scheepswrak in de Waddenzee. Leren boekbanden, gouden gebruiksvoorwerpen en als klapstuk een unieke 17e eeuwse jurk in wonderbaarlijk goede staat. Ze plaatsen de wetenschap voor grote raadsels en de betrokkenen voor dilemma’s. Wie heeft recht op de vondsten: de amateurduikers, een lokaal museum of het Rijk? En wat gaat er met de rest van de schatten op het palmhoutwrak gebeuren, nu die dreigen weg te spoelen?
Unieke vondst
Het pronkstuk van de vondsten en spil van het project is een rood met gouden jurk die uit het wrak werd gevist. Een wereldwijd unieke vondst – er is nauwelijks kleding uit de zeventiende eeuw bewaard gebleven – die de bijnaam ‘De Nachtwacht van de Waddenzee’ kreeg.
De Jurk en het Scheepswrak is een transmediaal project op drie verschillende platforms. De driedelige documentaireserie wordt uitgezonden op 3, 10 en 17 april rond 22.20 uur op NPO 2. In de vijfdelige podcastserie staat de vraag centraal van wie de jurk uit het wrak geweest kan zijn en via innovatieve techniek kun je op een website zelf naar het wrak duiken.
Regisseur en scenarioschrijver Arnold van Bruggen zegt over het project: “Het plan is door mij bedacht en daarna met een steeds groter wordende groep tot stand gebracht. Naast de tv-serie hebben we in co-regie met Tjitske Mussche de vijfdelige podcastreeks gemaakt en met een technisch en creatief team is een interactieve website gerealiseerd, waar bezoekers in de Waddenzee kunnen duiken.”
Was het meteen een transmediaal concept?
“Dit zat wel vanaf het begin in ons achterhoofd, omdat het zo’n rijk, gelaagd verhaal is, waarvan we zeker wisten dat we niet alle elementen in de tv-serie kwijt konden. De podcast is een zoektocht naar de eigenaar van de jurk, die niet uitgebreid in de serie terechtkon. De duik in de Waddenzee is vooral bedoeld om de ervaring van de Texelse duikers te delen met de rest van de wereld. Heel weinig mensen kunnen die duik maken, want de Waddenzee is woest en niet helder. Met de interactive focussen we op een bijzonder Rijksmonument dat tot nu toe voor niemand zichtbaar was. We begonnen in 2016 met filmen voor de tv-serie, maar pas in 2020 hebben we de plannen voor de podcast en interactive geschreven.“
“De interactive voelt
bijna als een game”
Zelf naar een wrak duiken, hoe gaat dat precies?
“De interactive voelt bijna als een game. In ‘first person’-perspectief duik je omlaag in zee, en terwijl je het scheepswrak verkent en belangrijke vondsten uit het wrak kan vinden, hoor en zie je verhalen van de duikers die de vondsten destijds gedaan hebben. Het brengt je dichter bij de moeilijke omstandigheden onder water en dichter bij de verhalen over het duiken naar scheepswrakken: een historische sensatie, want ze zijn als tijdcapsules. Nadat het schip vierhonderd jaar geleden is vergaan, ben jij als duiker de eerste die de vondsten mag aanraken, de eerste die ze weer mag zien. Een ogenschijnlijk willekeurige collectie, bij toeval op een schip verzameld, die bij elkaar een echte schat vormt.”
Schaars
Was de financiering van het project complex?
“Om een documentaire interactive goed te bouwen, kom je terecht bij game designers en interaction developers, een wereld waarin de mensen veelgevraagd zijn en je dus schaarse arbeid inkoopt. De podcast en de tv-serie hebben we vooral met het NPO-fonds en enkele kleinere fondsen kunnen doen, wat de productie wel makkelijker maakte.”
Hoeveel tijd namen de opnamen in beslag?
“Een kleine crew van regie, camera- en geluidsman heeft van 2016 tot 2022 heel veel gedraaid. We volgen de lokale duikers, het lokale museum, de diverse wetenschappers die de vondsten onderzochten, de overheidsorganisaties die zich met de vondst bezighielden en nog meer. Veel karakters dus, veel ontwikkelingen en veel draaidagen.”
Kreeg je makkelijk medewerking van de betrokkenen?
“Het maken van de tv-serie was een delicaat proces. Bij alle partijen waren veel gevoeligheden richting elkaar en het duurde ook enige tijd voor ik het vertrouwen kon winnen om de film te mogen maken. Het blijft bijzonder hoe het ook vanuit zo’n delicate verhouding lukt om een film te maken die recht doet aan alle kwetsbaarheden, over de legaliteit van de vondst bijvoorbeeld.“
Podcast en interactieve duik
De vijfdelige podcast is als een detective met een wetenschappelijk tintje en gaat verder in op het mysterie rondom het Palmhoutwrak. Van wie was de inmiddels beroemde en beruchte jurk, voordat hij op de bodem van de zee belandde, en hoe wordt geschiedenis eigenlijk geschreven?
Met die vragen als uitgangspunt gaan historicus en Texelaar Arnold van Bruggen en podcastmaker Tjitske Mussche op onderzoek uit. Ze duiken de archieven in, ondervragen duikers, kijken mee met het onderzoek en luisteren naar topwetenschappers die ervan overtuigd zijn dat zij hét antwoord hebben.
In de digitale speurtocht De Jurk en het Scheepswrak – schatduiken in de Waddenzee duik je op de site van de NTR naar en door het wrak, zoals de Texelse duikers dat in 2014 aantroffen. Ook reis je terug in de tijd, om het schip in zijn oorspronkelijke glorie te aanschouwen.
Credits
Omroep: NTR
Productiebedrijf: Prospektor
Producent: Laura Verduijn
Regie: Arnold van Bruggen
Scenario: Arnold van Bruggen
Creatief producent: Eefje Blankevoort
Eindredactie: Marloes Blokker
Camera: Thomas Roebers, Maarten Kramer
Montage: Maurik de Ridder
Geluid: Bjorn Warning, Gideon Bijlsma
Muziek: Roald van Oosten
Vormgeving: Marcel de Vries
Lengte (in minuten): 50
Aantal afleveringen: 3
Aantal draaidagen: circa 90
Locatie: voornamelijk Texel
Datum eerste uitzending: 3 april, 22.20 uur, NPO 2
Bron: BM
Foto’s: Prospektor
Elke dag dus een nieuwe aflevering, altijd rond vijven online in jouw favoriete podcastapp. Chrisje: “Zie Lang verhaal kort als een soort bijsluiter van het nieuws. Onze doelgroep, jonge mensen, wil graag op de hoogte blijven van het nieuws en mee kunnen praten bij het koffieapparaat, maar heeft niet altijd zin en tijd om allerlei verdiepende krantenartikelen te lezen. Met een LVK-aflevering zijn ze in vijf minuten helemaal bij.”
