Een nieuwe code, AI-ethiek in de journalistiek
Artificiële Intelligentie (AI) biedt veel potentie voor de journalistiek: het kan redacties faciliteren bij het opschonen, ordenen en interpreteren van data, teksten transcriberen of samenvatten en bijdragen aan nieuwe invalshoeken voor verhalen.
Toch wordt kunstmatige intelligentie vooralsnog spaarzaam ingezet vanwege praktische, maatschappelijke én ethische uitdagingen. Op veel redacties leven vragen over de manier waarop AI zich verhoudt tot journalistieke waarden en worstelen ze met kennis op het vlak van technische mogelijkheden en beperkingen, evenals wet- en regelgeving.
Om de mogelijkheden en randvoorwaarden van AI in de journalistiek in kaart te brengen, organiseerde de Regionale Publieke Omroep (RPO) in samenwerking met Fontys Hogeschool Journalistiek bij MindLabs in Tilburg een dagvullend congres: ‘Een nieuwe code, AI-ethiek in de journalistiek’.
“De aanleiding hiervoor gaat eigenlijk terug naar vorig jaar, toen we met een delegatie omroepbestuurders op mediareis waren in Amerika die helemaal in het teken stond van AI”, vertelt RPO-directeur Jan Müller. “We zijn bij wel twintig bedrijven langs geweest, maar we begonnen met een bezoek aan Pieter Abbeel, een Belgische AI-specialist die hoogleraar is aan de universiteit van Berkeley in Californië.”
“Text to text met ChatGPT en text to image via bijvoorbeeld Midjourney waren inmiddels bekende fenomenen en hij voorspelde dat ook text to video eraan zat te komen, dat je op basis van een prompt een complete videoclip kon laten maken. Het zal drie tot zes maanden duren, maar dan zul je ook daar de eerste resultaten van zien, zei Abbeel. Ik kan wel zeggen dat we daar behoorlijk ontdaan van waren.”
Eén dag
“De volgende dag zaten we bij NVIDIA, de chipprocessorfabrikant die ‘onder de motorkap’ van veel games zit maar vooral ook bij ChatGPT. Het gesprek met de directie begon wat te laat, want ze hadden net een persconferentie achter de rug waarin was aangekondigd dat vanaf nu met AI video kon worden geproduceerd… Dus in plaats van drie tot zes maanden zat er welgeteld één dag tussen.”
“Dat was voor mij wel echt een eyeopener, qua hoe razendsnel het allemaal gaat. We werken natuurlijk al met allerlei AI tools, hebben software die voorspelt welke koppen het best werken en data-analyse op basis waarvan we nieuws scherper geprofileerd kunnen brengen. Maar de volgende stap, de ethische kanten van die voortschrijdende technologie, daar moeten we iets mee.”
“Laten we nu eerst vooral
behoedzaam experimenteren”
En dus werd samen met Fontys Journalistiek op 8 februari een congresdag georganiseerd, met presentaties, workshops en gesprekken over de journalistiek-ethische kant van AI. Jan Müller: “Onder de circa tweehonderd deelnemers waren journalisten, makers, studenten en leraren, maar ook trendwatchers, vertegenwoordigers van het ministerie van OCW en mensen met een juridische achtergrond om onder meer de nieuwe Europese wetgeving hieromtrent te belichten. Het gaat er in eerste instantie om dat we ons bewust worden van de kansen en risico’s. Gaandeweg zullen we kaders moeten formuleren, waarbinnen we in de journalistiek AI kunnen gebruiken. Zo ver zijn we nog niet, het is nog te vroeg. Laten we nu eerst vooral behoedzaam experimenteren.”
De Geïllustreerde Kunstmatige Intelligentie
Dat geldt niet alleen voor de regionale omroepen, maar voor alle journalistieke organisaties, benadrukt Müller. “Als we relevant willen blijven, moeten we innoveren en transformeren tot digitale organisaties. Daarin speelt AI beslist een rol. We moeten blijven denken vanuit de mediaconsumenten. Hoe gaan die ermee om? Begrijpen ze het als wij AI gebruiken voor producties? Moeten we erbij zeggen als beeld met behulp van AI tot stand is gekomen? Je hebt het in ons geval over onafhankelijke, publieke journalistiek waarbij waarden als betrouwbaarheid en vertrouwen hoog in het vaandel staan, dus dat zijn cruciale vragen.”
“We hebben een maatschappelijke taak, moeten de samenleving informeren met correcte, waarheidsgetrouwe berichten. Er bestaat nu al een nieuwssite die volledig door AI wordt gemaakt, zonder redactie: De Geïllustreerde Kunstmatige Intelligentie. Er zit af en toe een foutje in, maar het ziet er werkelijk fantastisch uit. En dat is precies waar we het over moeten hebben: hoe ver wil je dit laten gaan?”
Waarmee meteen de conclusie van de congresdag is getrokken, aldus Müller. “Blijf investeren in de dialoog, ga regelmatig met elkaar in gesprek over AI vanuit het journalistieke product en help elkaar om kaders, die nieuwe code, te ontwikkelen. En laten we vooral wendbaar blijven, want het is ongetwijfeld onhaalbaar om zaken vast te leggen, simpelweg omdat je over een half jaar alweer met een hele andere realiteit te maken hebt. Het klinkt misschien flauw en filosofisch, maar we weten niet wat we niet weten. De ontwikkelingen gaan zo snel, dat we echt nog met AI moeten leren omgaan. We gaan dus in elk geval verder met dit onderwerp, over een half jaar organiseren we weer een congres. Dan is de ontwikkeling van AI ongetwijfeld weer een stap verder en kunnen we meer zicht hebben op ethische kaders.”
Bron: BM
Foto: Nathan Reinds
