Het IKEA-effect van AI
Ken je het IKEA-effect? Dat gevoel dat je krijgt wanneer je zelf je kast of bed in elkaar zet? Het zelf doen zorgt ervoor dat je meer waarde toekent aan een product of object.
Vandaag ga ik twee IKEA-kasten in elkaar zetten voor in m’n werkkamer – ik ben namelijk pas verhuisd, van Amsterdam naar Arnhem. Eens kijken of ook ik dat IKEA-effect ga ervaren. Maar eerst wil ik het hebben over een ander soort effect.
Voor de onthullingen rondom de Pandora Papers (oktober 2021) werden bijna twaalf miljoen documenten doorzocht door zeshonderd journalisten vanuit de hele wereld, daarbij ondersteund door AI-analysesoftware. AI werd ook al ingezet bij onderzoek naar de invloed van Instagrams algoritme op de posts van politici gedurende campagnetijd, naar haat die vrouwelijke politici op social media ontvangen en voor analyse van satellietbeelden met daarop Russische loopgraven op Oekraïens grondgebied.
It’s a match
Wat levert (onderzoeks)journalisten het gebruik van AI-software zoal op en waar moeten ze op letten bij de toepassingen ervan? Vandaag hoop ik daar antwoorden op te krijgen, wanneer ik de online presentatie bijwoon van de resultaten van onderzoeksproject It’s a match. Voor dat onderzoek werkten ethici, juristen, data- en AI-engineers en journalistieke onderzoekers samen om vanuit verschillende invalshoeken de mogelijkheden en randvoorwaarden voor onderzoeksjournalistieke AI in kaart te brengen.
Deze samenwerking (met een RAAK publiek-subsidie van Nationaal Regieorgaan SIA) kent nogal wat imposante partijen; penvoerder Fontys Hogeschool trok samen op met het lectoraat Kwaliteitsjournalistiek in Digitale Transitie van Hogeschool Utrecht. Daarnaast werkten ook het Nederlands Instituut voor Beeld & Geluid, Pointer en Omroep Flevoland en ook nog een aantal publieke partners mee, zoals Games for Health, MindLabs, L1, RTV Utrecht, Omroep West en IDfuse.
Of een journalistieke samenwerking met AI voor een omgekeerd IKEA-effect zorgt, vertel ik je morgen. Ten minste, als mijn eigen kast af is 😉
Laurens Vreekamp
Journalist, design thinker en schrijver van het boek The Art of AI. Hij was eerder Teaching Fellow bij Google’s News Lab en docent-onderzoeker User Experience Design aan de Hogeschool Utrecht. Vreekamp is ook mede-programmeur van Dutch Media Week 2023.