Onderschatting is het grootste gevaar van AI: waarom je het maar beter kunt leren gebruiken

Generatieve AI is misschien wel de grootste technologische ontwikkeling ooit. En voordat je nu denkt ‘het zal wel’, lees vooral even verder. Want de uitspraak is niet van mijzelf, maar ik ben er inmiddels wel zelf ook van overtuigd. In dit stuk zal ik uitleggen waarom en ook wat er volgens mij nu moet gebeuren. Daarna mag je je eigen conclusies trekken.

Ik ben zo oud dat ik me het ontstaan van het internet kan herinneren. Ik herinner me het inbellen op Bulletin Boards en later De Digitale Stad. Mijn eerste e-mailadres was gerson@dds.nl. Al kon je er toen nog weinig mee, het voelde magisch. En hoewel er veel scepsis was en nog lang niet duidelijk was wat je er op den duur allemaal mee zou kunnen, voelde je: dit gaat wat veranderen in de wereld.

Hét thema tijdens SXSW
Inmiddels weten we wat erdoor veranderd is. Ten goede en ten kwade. De komst van social media en mobiel internet waren ook van die momenten. En nu is er generatieve AI. “De volgende grote golf”, zoals Jonah Peretti van BuzzFeed het omschreef tijdens South by Southwest in Austin 2 weken geleden. Ik zat in de zaal en voor het eerst voelde ik dat ook zo. Het voelde weer zoals in de beginjaren van het internet: hier gaat de wereld door veranderen.

Generatieve AI was dan ook hét grote thema dit jaar tijdens SXSW. Ik was er voor de zesde keer en heb nog niet eerder meegemaakt dat er zo’n buzz was rond een onderwerp. Veel groter dan bijvoorbeeld het uitkomen van de iPad 2 in 2011, toen er lange rijen stonden voor de tijdelijke Apple Store in Austin. Of de doorbraak van Spotify in 2013, Google Glass in 2014 of Meerkat in 2015. Wie kent het nog eigenlijk? Generatieve AI is anders. Dat is niet zomaar een hype.

Gemaakt met Midjourney

De ketchupfles
Er wordt dan ook al jaren volop aan gewerkt en gebruik van gemaakt. Alleen was het voor het grote publiek nog niet erg toegankelijk. Met het uitkomen van ChatGPT is dat helemaal anders.

John Maeda van Microsoft maakte tijdens SXSW de treffende vergelijking met een glazen fles ketchup. Weet je nog hoeveel moeite het kostte om de ketchup er uit te krijgen? Schudden. Op de fles slaan. Met een mes erin… Tot op een gegeven moment de ketchup kwam. En je hele bord er onder zat. Als je geluk had. Zo is het ook met generatieve AI. Het is niet nieuw. Maar nu ineens is het zichtbaar.

Het einde van het internet zoals we het kennen
Het bedrijf OpenAI dat achter ChatGPT zit, bestaat ook al sinds 2015. Mede-oprichter Greg Brockman was er tijdens SXSW en sprak over de roerige afgelopen paar maanden en de toekomst. ChatGPT werd in november 2022 gelanceerd en had binnen 2 maanden al meer dan 100 miljoen gebruikers. Dat is nog nooit eerder voorgekomen. Volgens Brockman is de verklaring dat ChatGPT mensen voor het eerst goed laat zien wat er mogelijk is met AI.

“Waarom zijn we weer menselijke proefkonijnen?”

De wereldberoemde futurist Amy Webb noemde het tijdens SXSW ‘het einde van het internet zoals we het kennen’. De komende 2 jaar gaat er veel veranderen volgens haar. En we zijn er volgens Amy niet op voorbereid, als AI op allerlei manieren invloed gaat hebben op wat we maar doen. “Waarom zijn we weer menselijke proefkonijnen?”, vroeg ze zich gefrustreerd af. Een van haar zorgen is dat generatieve AI op dit moment veel fouten maakt. “We gaan vertrouwen op deze systemen, omdat ze heel goed zijn. Maar ik word er Spaans benauwd van.”

Een nieuwe kloof
Generatieve AI werkt met prompts, opdrachten. Goede prompts zijn moeilijk te schrijven. Je moet dat leren. Een simpele vraag stellen kan iedereen. Maar een vraag stellen op een manier waarop je er ook echt iets aan hebt, is iets anders.

“Maar wat doen we?”, zei Amy. “We leren het niet aan, we verbieden het.” Banken, scholen, onderzoeksinstituten. We creëren weer een kloof tussen mensen die dit nu leren en een enorme voorsprong hebben op mensen die het niet kunnen. En dat is iets waar je je zorgen over moet maken, vindt Amy.

Afstemmen in ons voordeel
Ook vindt ze dat beleidsmakers achterlopen. Daarbij krijgt ze steun van het opiniestuk dat dit weekend verscheen in The New York Times met de onheilspellende titel: ‘Als we A.I. niet beheersen, zal het ons beheersen.’

Samengevat is de boodschap: “Sociale media was het eerste contact tussen AI en de mensheid en de mensheid heeft verloren. De AI achter sociale media heeft de maatschappelijke polarisatie vergroot, onze mentale gezondheid ondermijnd en de democratie ontrafeld. Nu is de tijd om met AI af te rekenen, voordat onze politiek, economie en dagelijks leven ervan afhankelijk worden. We moeten AI afstemmen in ons voordeel en het inzetten met evenredige verantwoordelijkheid en controle.”

AI kan mensen helpen
Greg Brockman van OpenAI is zich daar ook van bewust. Hij benadrukte het belang van samenwerking tussen AI en mensen. AI kan mensen helpen bij het creëren van content en het vinden van betrouwbare informatie. “Het is belangrijk om AI te zien als een tool die de vaardigheden van mensen versterkt, in plaats van als een vervanger van menselijke vaardigheden”, zei hij.

OpenAI heeft volgens hem als doel om de ontwikkeling van AI op een verantwoorde manier te laten verlopen. Het bedrijf vraagt veel input van mensen om betere beslissingen te nemen en te zorgen voor een verantwoorde ontwikkeling van deze technologie. “AI kan de wereld helpen en het is belangrijk om ervoor te zorgen dat dit op een verantwoorde manier gebeurt.”

Het ‘domme werk’ bij mensen weghalen
Je kunt je natuurlijk afvragen hoeveel waarde je aan zo’n uitspraak moet hechten. Toch zijn er ook veel positieve geluiden te horen. Van Adrienne Boissy van Qualtrics bijvoorbeeld. Ze kijkt vooral naar de ontwikkeling vanuit het perspectief van de gezondheidszorg. Door corona is er een grotere afstand ontstaan tussen mensen en de medische wereld. Tijdens SXSW vertelde ze dat het idee is om vooral al het ‘domme werk’ bij mensen weg te halen en door AI te laten doen.

Denk aan het invullen van formulieren. Dat is misschien meer digitaliseren, maar kan de band met patiënten wel degelijk versterken. Er wordt waarde toegevoegd als ze meer betekenisvol met patiënten om kan gaan, dankzij hulp van AI. Als AI er dan bovendien voor kan zorgen dat er last van de schouders gaat van mensen, die nu veel uitvallen omdat ze overwerkt zijn, het werken makkelijker maakt, kan de mens weer meer mens zijn.
We beginnen nog maar net

Nog positiever is Rahul Roy-Chowdhury van Grammarly, het softwarebedrijf dat vooral bekend is van spellingscontrole. Hij deed tijdens SXSW de uitspraak: “AI is de grootste technologische verandering in ons leven. Misschien wel ooit.” En we beginnen nog maar net volgens hem. Het kan ons helpen onszelf beter uit te drukken. Hij noemt zichzelf een ’tech optimist’. En hij gelooft dat techniek het leven van mensen beter kan maken.

“Konden we AI maar Augmented Intelligence noemen.”

Maar met veel kracht, komt ook veel verantwoordelijkheid. En dat zijn ook grote gevaren: radicalisering, verslaving. Volgens Rahul moeten we AI geen controle geven, maar controle nemen over welke rol AI kan spelen in ons leven. AI is een succes als het ons helpt. “Konden we AI maar Augmented Intelligence noemen. Dat legt uit wat we van die systemen willen: ons helpen.”

Verdwijnen onze banen?
Uit onderzoek van OpenAI blijkt dat 80 procent van de banen voor minimaal 10 procent van de bijbehorende taken beïnvloed gaat worden door GPT-4. Van 19 procent van de banen wordt minstens 50 procent van de taken beïnvloed door GPT-4. De impact heeft betrekking op alle loonniveaus, waarbij banen met hogere inkomens mogelijk meer risico lopen. Tijdens SXSW zei Greg Brockman van OpenAI dat een baan als ‘content moderator’ waarschijnlijk wel wordt overgenomen door AI.

AI gaat de journalistiek veranderen
Dat de journalistiek erdoor verandert staat vast. Zo maakt AP al jaren geautomatiseerd nieuwsberichten van financiële verslagen, vertelde Aimee Rinehart van AP tijdens SXSW. Kan politienieuws automatisch omgezet worden in een nieuwsbericht, worden complete sportwedstrijden automatisch omgezet naar artikelen en bestaat er al geautomatiseerde berichtgeving over aardbevingen. Allemaal nog vrij eenvoudige voorbeelden. Te overzien nog ook.

De BBC is al een stapje verder gegaan, vertelde Laura Ellis tijdens SXSW. Voor een verhaal over anonieme alcoholisten hebben ze gebruik gemaakt van deepfake-technieken om de geïnterviewden onherkenbaar te maken. Het werd ervaren als een enorme vooruitgang ten opzichte van het blurren van gezichten, wat tot nu toe moet in dergelijke gevallen. De makers zijn er heel open over en het ziet er fantastisch uit. Kijk zelf maar.

Op een menselijke manier met een computer communiceren
Waar veel redacties nog moeten beginnen met het nadenken over eventueel gebruik van generatieve AI en toepassingen daarvan, is BuzzFeed er al volop mee bezig. “Ideeën genoeg”, zei CEO en oprichter Jonah Peretti tijdens SXSW. Wat hij er bijzonder aan vindt, is dat generatieve AI dingen kan maken. Mensen die er het meeste uit kunnen halen zijn niet de techneuten. Het zijn juist de creatieve mensen die met allerlei ideeën bijzondere dingen kunnen maken. Je kunt nu op een menselijke manier communiceren met een computer. Dat is een groot verschil.

Peretti vertelde over twee concrete uitwerkingen van AI die BuzzFeed heeft gemaakt: AI-quizzen en het interactieve spel: Under The Influencer. Het redactieproces om dit te maken, is anders dan normaal. Er zullen volgens hem veel mensen op redacties komen die hier goed in moeten zijn. Hij ziet vooral mogelijkheden om het schrijfproces van journalisten te versnellen. Zodat ze bijvoorbeeld meer tijd hebben om op pad te gaan.
Kansen voor redacties

Rinehart (AP) denkt dat het vooral voor kleinere redacties heel interessant kan worden. Die hebben dan ineens een marketingafdeling en een socialmediaredactie. En dankzij DALL-E een fotograaf die ze misschien nooit konden betalen. En voor grotere redacties ziet ze kansen voor het bedenken van vragen voor interviews, voorstellen doen voor nieuwskoppen en misschien nog wel het meest bij de ideevorming. Helpen bij het bepalen van een insteek. Een hulpmiddel waarmee je impact vergroot.

Wat je wel en niet moet doen, vindt Peretti moeilijk aan te geven. Op dit moment is iedereen het er wel redelijk over eens dat je generatieve AI niet het complete originele journalistieke verhaal laat schrijven, maar wel kunt gebruiken voor ideevorming. Maar wat nou als journalisten dan niet meer zelf kunnen bepalen waar ze over schrijven? Dan wordt de keus misschien anders. En gaan journalisten waarschijnlijk juist liever zelf de ideevorming doen en gebruiken ze AI voor de simpele feitelijke teksten, bijvoorbeeld zodat je een primeur snel kunt publiceren.

Leg je publiek uit wat je doet
Maar hoe weet je als lezer dan of een tekst echt is? Of een foto? En als het door AI gemaakt is, is dat dan erg? En wordt het anders als het er bij wordt gezegd? De grote vraag is hoe je AI goed inzet. En daar komt transparantie om de hoek kijken. “Transparantie is de nieuwe objectiviteit”, zei Rinehart. Volgens haar zijn redacties en journalisten tot nu toe niet open genoeg geweest.

“Transparantie is de nieuwe objectiviteit.”

“Er is nooit goed uitgelegd welke financiële uitdagingen er zijn als gevolg waarvan mensen ontslagen moesten worden. Waarom de krant dunner is. En het wordt tijd dat dat wel gebeurt. Het publiek weet vaak niet waarom je dingen doet. En dat willen ze graag weten. Dus leg het uit.” Bijvoorbeeld dat je AI inzet om dingen te doen waar je onvoldoende mensen voor hebt.

AI in plaats van een team developers
Hoe dan ook, de journalistieke wereld verandert sneller dan ooit. AI gaat echt niet bij elk verhaal een rol spelen. Net zoals datajournalistiek niet voor elk verhaal gebruikt wordt. Maar het kan zeker helpen.

Denk maar terug aan de komst van WordPress. Iedereen kon ineens een website maken, je hoefde niet per se HTML te kunnen. Nu kan generatieve AI voor een deel al een team van developers vervangen. Greg Brockman van OpenAI liet tijdens een presentatie vorige week zien wat GPT-4 nu al kan: een website maken op basis van een handgeschreven schets.

Conclusie: niet negeren, maar leren
Mijn conclusie na SXSW: we staan aan het begin van een grote technologische verandering. Dat levert kansen en bedreigingen op. Onderschatten, negeren of voor lief nemen is de grootste fout die we kunnen maken. Het is er en we kunnen het maar beter leren gebruiken. Om er het beste uit te halen, maar ook om te voorkomen dat het misgaat. En we moeten met elkaar praten over de consequenties en hoe je ermee omgaat. Grenzen afspreken ook. En daar dus open over zijn.

Over dit artikel:
Dit artikel is een samenvatting van alles wat ik tijdens South by Southwest over generatieve AI heb gehoord en geleerd, aangevuld met mijn eigen observaties en gedachten. Ik heb op een aantal manieren gebruik gemaakt van AI: het genereren van een afbeelding bij dit artikel, het naar het Nederlands vertalen van Engelse woorden die niet zo makkelijk te vertalen zijn en in een aantal gevallen het samenvatten van stukken tekst. De uitkomsten heb ik daarna zelf gecontroleerd. In totaal schreef ik tijdens SXSW dit jaar 19 blogs. Wil je ze allemaal in z’n geheel lezen, dan kan dat hier.

Gerson Veenstra