Wat we kunnen zien

Het is de context die de verhalen over programma’s interessant maken. Vooral als er ophef is, vertelt dat iets over de samenleving als geheel. Traditiegetrouw betekent bloot of seks in beeld vaak ophef. Het eerste naakt op televisie in het VPRO-programma Hoepla in 1967 leidde tot een debat in de Tweede Kamer. Het BNN-programma Spuiten en slikken was in 2005 onderwerp van gesprek in de politiek en zelfs de internationale pers, nog voor de eerste aflevering op televisie was. Mijn favoriet zijn programma’s die niet mochten worden uitgezonden.

Het kunstprogramma Beeldspraak plande in januari 1976 2 uitzendingen onder de titel Body Art. Het NOS-bestuur besloot Body Art niet uit te zenden. De film is wel bewaard in het omroeparchief. De omschrijving in de catalogus ‘naakte vrouw tekent met scheermes ster op haar buik en geselt zichzelf’ geeft een indicatie waarom het NOS-bestuur de uitzending blokkeerde. Journalisten zagen in het verbod een politiek motief. In dezelfde week in 1976 besprak de Tweede kamer de Medianota. Angst voor de positie van de omroep, hield deze controversiële vorm van kunst van de buis.

Het uitzendverbod is maar één aspect in het verhaal over Body Art. Filmmaker Joeri Pruys wist ervan, omdat zijn vader een van de makers was. Hij kwam, voor de documentaire die hij erover maakt, in 2024 bij Beeld & Geluid terecht. Op zijn initiatief vindt na bijna 50 jaar, op 30 april de première plaats van Body Art met een eenmalige vertoning in EYE Filmmuseum. Bij deze voorstelling is ook ‘de naakte vrouw’ in kwestie aanwezig. In 1975 stond zij aan het begin van haar loopbaan, inmiddels is Marina Abramovic een bekende performance kunstenares. Vandaag leggen we in Beeld & Geluid de laatste hand aan de vertoningskopie voor deze voorstelling.

Daarmee is mijn bewogen werkweek afgesloten en kan ik vanavond voor de tv ontspannen. Voor de laatste uitzending van Flikken Maastricht ben ik te ongeduldig. We konden thuis namelijk niet wachten en hebben vorige week al via NPO Start gekeken. Zo zie je maar hoe de kijkgewoonten veranderen. De tijd dat iedereen op hetzelfde moment naar een programma keek, dat is al geschiedenis.

Bas Agterberg
Conservator Beeld & Geluid