Nepnieuws

Internet, ooit symbool van vrijheid, blijkt een digitaal wapenarsenaal te zijn voor grootmachten ten Oosten van Europa. De juf had de verwarring vergroot door te zeggen dat je niet alles moet geloven wat je ziet of hoort. “Maar hoe moet ik nou weten of iets nepnieuws is?”, ging mijn zoon verder. “Hoe herken ik het?” Ik legde uit dat er in Nederland kranten zijn en dat er het Journaal is. Het wordt gemaakt door echte journalisten die echt nieuws maken. Mijn zoon weer: “Maar hoe weet je of het echte journalisten zijn?”

Tussen 2003 en 2010 werkte ik bij de Nederlandse Vereniging voor Journalisten. Ik stond dagbladredacties bij tijdens de grote reorganisatiegolf, inclusief het hoogtepunt, de PCM/APAX crisis. Een van de oorzaken van teruglopende inkomsten was dat internet (en het citaatrecht!) ervoor zorgde dat met nieuws steeds minder te verdienen was. Iedereen met een computer kon uitgever, hoofdredacteur of journalist zijn en nieuws uit de kranten op hun eigen online knipselkrant zetten. Al dan niet met een eigen meningensaus er overheen.

In die tijd hadden we weleens discussies of we het beroep journalist niet wat meer moesten omschrijven. In sommige andere Europese landen kan niet zomaar iedereen lid worden van de journalistenvereniging. Ook Den Haag stelde ons die vraag in het kader van de Wet Bronbescherming die we toen aan het optuigen waren. Dat debat kwam niet op gang. Binnen de journalistieke beroepsgroep in Nederland geldt: de journalistiek is gebaat bij vrije toegang voor iedereen. Wel moet iedereen zich aan een aantal regels houden.

Het onderwerp is actueler dan ooit. Deze keer niet vanuit economisch, maar vanuit democratisch perspectief. Voor de Nederlandse Publieke Omroep, instituut en gids in een wereld waar waarheid een hol begrip dreigt te worden, is een belangrijke rol weggelegd. Samen met de NVJ en het Genootschap voor Hoofdredacteuren nadenken over hoe je echt nieuws en echte journalistiek definieert en herkent. En dan komt die echte journalist ook vast weer eens aan de orde.

De volgende ochtend vond mijn zoon in zijn schoen een cadeautje van Sinterklaas. Een wapen. In rood en paars, met gele strepen en schuimrubberen kogels. Het zag er overduidelijk herkenbaar uit als nep. Gelukkig maar.

Bianca Rootsaert
Managing Director FRAPA