Vrije lans
Ik sprak laatst een freelance cameraman. Hij had de afgelopen twee maanden in totaal drie draaidagen gehad. Hij is niet de enige. Sommigen hebben al maanden niks te doen. Er zijn er zelfs die nu appels plukken in de Betuwe. Handgeplukt in plaats van handheld. Allemaal met dank aan de maatregelen tegen het coronavirus.
En dat terwijl voor velen 2020 het drukste jaar ‘ever’ zou worden: Eurovisie Songfestival, EK 2020, Olympische Spelen en een najaar bomvol nieuwe shows. Voor de freelancers gold: alle hens aan dek. Tijdens Cultuur in Actie leerde ik dat in de culturele sector 1 op de 3 werknemers een freelancer is. In andere sectoren is dat gemiddeld 1 op 7. In tv-land zitten op dit moment heel wat (eind)redacteuren, regisseurs, producers, editors, technici, camera- en geluidsmannen met hun handen in het haar.
De afgelopen weken moest ik denken aan de redenen waarom ik ook alweer zo graag freelancer wilde zijn. Al vanaf het moment dat ik van de School voor Journalistiek kwam, leek het mij een heerlijk idee om eigen baas te zijn. Nou, dat bleek te kunnen. Mijn kersverse boekhouder zei: dan ben je een ‘freelancer’. Ik had er nog nooit van gehoord, maar het woordje ‘free’ klonk me als muziek in de oren.
Later kwam ik er achter dat de schrijver Sir Walter Scott als eerste het woord freelance gebruikte in zijn wereldberoemde roman Ivanhoe uit 1819. De meeste ridders zwoeren dat hun zwaard of lans die ene koning of hertog zou dienen. Sommige ridders besloten per keer te kijken voor wie zij wilden vechten. Hun lans was vrij.
Naast deze mooie romantiek geldt voor mij nog iets anders. Als ik voor een baas zou werken, zou ik na een tijdje toch gemakzuchtig worden of me gaan vervelen. Voor mij werkte freelancen gewoon het beste omdat ik dan per opdracht steeds het maximale uit mijzelf kan en wil halen. Het risico dat ik loop, compenseer ik door extra mijn verantwoordelijkheid te nemen. Ik weet dat dit voor veel collega’s geldt.
Tijdens een crisis zijn werknemers die in dienst zijn vaak de grootste kostenpost voor een onderneming. Pas als de nood heel hoog is, volgt ontslag (plus een faire regeling). Freelancers zijn tijdens een crisis geen kostenpost, zij dragen direct hun eigen risico.
Graag zou daarom ik bij deze alle koningen en hertogen (lees: omroepen en producenten) willen oproepen om voor deze ene keer een diepe buiging te maken voor al die ‘vrije lansers’. Okay, we zwoeren geen trouw, maar laten we hopen dat we gauw weer samen ‘ten strijde’ kunnen trekken. Ivanhoeoeoe!
Jan Kooyman
Freelance eindredacteur/regisseur