De Joodse Raad, historisch vijfdelig drama bij de EO
De Tweede Wereldoorlog was niet alleen een gitzwarte tijd voor Nederland, maar ook een onuitputtelijke bron voor podcasts, boeken, films en series. Zo speelt vanaf september dit jaar 40-45, de Musical, maar daarvoor is het op seriegebied eerst nog tijd voor het vijfdelige De Joodse Raad.
Dit historische drama onder de vlag van de EO draait om een door de Duitsers ingesteld contactorgaan met de Amsterdamse Joodse gemeenschap: de Joodse Raad dus. Achteraf gezien werd dit instrument verweten te meegaand te zijn geweest met de Duitsers. De serie zoomt daarop in, maar staat vooral ook stil bij de bijna onmogelijke keuzes die de Duitse overheerser de Joodse gemeenschap op het scherp van de snede voorschotelde.
“Ik kende sommige verhalen, maar het fijne wist ik er niet van”, legt regisseur Paula van der Oest uit. “Hoe het precies gegaan was en hoe geraffineerd het Duitse regime te werk ging, is huiveringwekkend.” Scenarioschrijver Roos Ouwehand knikt. Ook zij kende de raden, maar toen ze in 2018 benaderd werd de scripts te schrijven, moest nog veel onderzoek gedaan worden. Met name naar hoe het écht zat. “Het is een heel beladen onderwerp, waar we heel genuanceerd iets over wilden vertellen. Het is daarom ook een langdurig researchtraject geweest. Daarnaast is het een dure serie om te maken. Elk luciferdoosje, elk koffiekopje moet kloppen.”
Fijn palet
Uiteindelijk is De Joodse Raad geproduceerd door Levitate Film in coproductie met de EO en Caviar en ondersteund met een bijdrage van het NPO-fonds, Nederlands Filmfonds Production Incentive en het Vfonds. Een eindproduct met een A+-cast. Zo zijn er rollen weggelegd voor Monic Hendrickx, Claire Bender, Jack Wouterse, Malou Gorter en Pierre Bokma. “Echt geweldig, topacteurs om dit mee te maken”, duidt Van der Oest. “Malou was voor ons echt de perfecte Gertrude van Tijn. Heel straight. Heel recht door zee. En daar tegenover weer de een beetje dromerige Tanya Zabarylo als Mirjam Levie. Een fijn palet.”
Zowel Van der Oest als Ouwehand zijn lyrisch over ‘hun’ acteurs en met name ook over hoofdrolspeler Pierre Bokma. “Ik vind hem uniek in zijn soort. Hij verdwijnt in zijn rol, het is fantastisch wat hij doet.” Ouwehand is het met haar collega eens. “Je kijkt gewoon mee in zijn hoofd. Het is een geschenk dat hij deze rol kon spelen.”
Bokma ís David Cohen, de voorzitter van de Joodsche Raad. Cohen bleef tot het einde toe meebewegen met de Duitse bezetter ‘om erger te voorkomen’. Maar hierdoor hielp hij – zonder dat hij dat als doel had – de Duitsers om meer dan 100.000 Joodse mensen weg te sturen. “Eerst denk je: hoe heeft die Cohen zo’n afschuwelijke rol kunnen spelen”, legt Ouwehand uit. “Maar als je je in hem verdiept, dan kom je erachter dat dit beeld niet klopt. Hij is een beetje pedant en verwaand, ja. Maar het is ook een rechtschapen man, die zich altijd enorm heeft ingezet voor de Joodse gemeenschap. Waarom zou hij tijdens de oorlog dan ineens keuzes tegen zijn ‘eigen mensen’ maken? Hij heeft andere overwegingen gehad en die moeten we laten zien.”
Goed en fout
Daarmee zijn we terug bij het zoeken naar de absolute nuance. En ook terug bij de vooroordelen die men bij de Joodse raden had en nog steeds heeft. Ouwehand: “Mensen vinden het prettig als ze duidelijk kunnen zien wie goed deed en wie ‘fout’ was. Maar zoals bij zoveel verhalen is de werkelijkheid vaak een stuk ingewikkelder. Was het maar zo helder, was het maar zo duidelijk. Wat ik bij deze serie zo belangrijk vind, is dat de kijker zich straks kan verplaatsen in hoe het geweest moet zijn om zo’n raad te leiden. Als je dat probeert te begrijpen, dan kan het bijna niet anders dat je beeld verandert. Dat is bij mij absoluut gebeurd.”
Ook Van der Oest wijst op het immense belang van nuance. “In de oorlog staat alles op scherp en zijn er enorme belangen, dat blijft ook in De Joodse Raad maar terugkomen. Ik denk dat dat het oorlogsgenre ook zo populair maakt: de kijker voelt dat het om leven of dood gaat en de keuzes die daarbij gemaakt moeten worden. In dat kader vind ik het heel fijn dat Rob Oudkerk, een kleinzoon van David Cohen, zo blij is met het eindresultaat. Aanvankelijk zat hij hier niet op te wachten. Zijn leven stond in het teken van zijn opa die – in de ogen van veel mensen – de Joodse bevolking naar de vernietiging leidde. Zijn leven is daardoor getekend. Nu kan hij zien dat het een bijzonder ingewikkelde taak was. Hij kan er met een soort vrede naar kijken.”
Credits
Omroep: EO
Productiebedrijf: Levitate Film
Producent: Alain de Levita, Paula van der Oest, Mark van Eeuwen, Matthijs van Heijningen
Regie: Paula van der Oest
Scenario: Roos Ouwehand, Paul Jan Nelissen
Mede gebaseerd op het boek ‘De Joodsche Raad, het drama van Abraham Asscher en David Cohen’, geschreven door Hans Knoop
Uitvoerend producent: Steven Berendsen, Gerrit Martijn
Productieleiding: Sabine Smits
Eindredactie EO: Arnoud Bruinier
Camera: Coen Stroeve
Montage: Nico Poedts
Gaffer: Erwin Roodhart
Geluid: Joost Roskam
Cast: Pierre Bokma, Claire Bender, Tanya Zabarylo, Jack Wouterse, Malou Gorter, Monic Hendrickx, Els Dottermans, Jakob Diehl, Ellie de Lange, Marthe Schneider
Muziek: Hannes De Maeyer
Visagie: Jacqueline Hoogendijk
Styling: Margriet Procee
Production design: Hubert Pouille
Lengte: 50 minuten
Aantal afleveringen: 5
Aantal draaidagen: 46
Locatie: Nederland
Gedraaid op: ARRI Alexa Mini
Eerste uitzending: 10 maart, 21.30 uur, NPO 1
Bron: BM
Foto’s: Mark de Blok/EO
