Dicht op de bal
De ombudsdag begint en eindigt doorgaans met radio luisteren. Nu woon ik op behoorlijke file-afstand van mijn werk, dus mijn auto is nogal eens (uren achtereen) mijn kantoor. In mijn keuken staat de antenne gericht op Hilversum en de app op mijn mobiel draait met regelmaat.
Ik ben een grootgebruiker van NPO Radio 1. Maar ik krijg er nou nooit eens een ‘lekkere’ vraag of klacht over. Behalve als er aan de programmering wordt gesleuteld en dan verwijs ik het publiek door naar diegenen die daarover gaan: zendermanagers en omroepbazen. Want de Ombudsman onderzoekt en beoordeelt journalistieke producties en processen altijd achteraf.
Ik krijg sowieso bijna alleen maar klachten over televisieprogramma’s, met name over Journaal-uitzendingen en talkshows. Het onderwerp van de klachten is gevarieerd, met uitschieters richting de hoge hakken van de presentatoren en de muziek onder een documentaire (waar ik allebei niet over ga). Inhoudelijk gaat het veelal over taalgebruik, over framing, over kleuring en voorkeuren van programma’s.
Soms gaan er een paar weken overheen voor een klacht goed behandeld kan worden, want ombudswerk kost tijd en team-ombudsman is slechts een duo. Zo onderzocht ik hoe de publieke omroepen de campagne voor de Tweede Kamerverkiezingen versloegen en alleen al het analyseren van de 221 uur televisiezendtijd die eraan werd besteed, was ondoenlijk. Het kostte me een maand en zonder hulp van onder meer onderzoeksbureaus en gezichtsherkenningssoftware was het niet gelukt om een conclusie over de berichtgeving te trekken. Die overigens – tegen de veronderstelling van een aantal klagers in – helemaal niet zo ‘links’ was. Leest u de onderzoeken er vooral even op na.
Maar vandaag speel ik dicht op de bal. Ik spreek iemand die zich door een programma in goede naam en eer voelt aangetast. Hij vindt dat de principes van correcte en betrouwbare journalistiek met voeten zijn getreden. Hij heeft, zoals mijn klachtenprocedure aangeeft, geprobeerd met de programmamakers tot een vergelijk te komen, maar vindt dat dat niet is gelukt. Nu wordt om het oordeel van de Ombudsman gevraagd.
Ik begin een onderzoek dan altijd met luisteren. Naar de klager en de maker. Naar experts, academici en buitenlandse ombudscollega’s. Want gelukkig heb ik die en de klachten die ik krijg zijn lang niet altijd uniek. Goede journalistiek heeft op veel plaatsen in de wereld dezelfde professionele codes. Pas na het luisteren komt het analyseren en nadenken, vervolgens het uitleggen of oordelen, en soms allebei. Ik ben inmiddels een geoefend luisteraar. Dank, NPO Radio 1, voor alle uren training die jullie me geven. Zo.
Heb ik toch nog eens over de radio geschreven.
Margo Smit
Ombudsman Nederlandse Publieke Omroep