Petitie voor behoud Tegenlicht ruim 22.000 keer ondertekend
De community van VPRO Tegenlicht vindt het besluit van de hoofdredactie om in 2025 te stoppen met dit programma onbegrijpelijk. ‘Als achterban willen we een krachtig signaal afgeven dat Tegenlicht voor te veel mensen te belangrijk is om te verdwijnen’.
De VPRO meldde een maand geleden dat Tegenlicht niet meer past bij de ‘nieuwe focus’ van de omroep. De planning is dat de nadruk meer komt te liggen op ‘geopolitiek en buitenlandjournalistiek’. Het nieuws leidde tot onvrede bij de programmamakers. “Alsof wij ons niet met geopolitiek bezighouden”, reageerde eindredacteur Julia Veldman. Tegenlicht is een documentaire-programma over politiek, economie, sociologie en wetenschap dat probeert bewegingen en trends in de samenleving te duiden. In 2005 won het programma de Zilveren Nipkowschijf, de belangrijkste Nederlandse televisieprijs. In 2003 kreeg het programma een eervolle vermelding. De petitie is hier te vinden.
De VPRO kondigde maandag al aan dat Tegenlicht in 2025 wordt afgebouwd. Tot de zomer blijft het programma te zien op NPO 2. Daarna verhuist het tot het einde van het jaar naar online platforms. Met dit besluit loopt de omroep vooruit op een eerder signaal van de NPO. Die stelde dat de toekomst van het programma ‘ongewis’ was.
Door het stoppen van Tegenlicht na 23 jaar komt ruimte vrij om “de buitenlandjournalistiek verder uit te breiden met een wekelijks tv-programma”, zegt Jojanneke Doorn, directeur Video bij de NPO, tegen NRC.
Onvrede bij de redactie
De redactie van Tegenlicht is niet blij met de keuze van de VPRO. De toekomst van een programma is altijd onzeker, zegt programmamaker Geert Rozinga tegen NRC. “Maar dat is geen reden om de handdoek in de ring te gooien.”
Eindredacteur Julia Veldman benadrukt dat Tegenlicht meer is dan een tv-programma. “Het is een platform, een proeftuin voor nieuwe vertelvormen. Echt doodzonde als dat verdwijnt.”
De redactie is volop bezig met geopolitieke thema’s, zoals de diepzeebodem als bron van speciale metalen of de rol van drones in oorlogsvoering, zegt Veldman. “Alsof wij ons niet met geopolitiek bezighouden.” De makers hopen in een gepland gesprek met de hoofdredactie alsnog te kunnen pleiten voor een doorstart van Tegenlicht.
Programma won belangrijkste Nederlandse televisieprijs Tegenlicht staat bekend om zijn vooruitstrevende, hoopvolle en vaak klimaatbewuste benadering. Het programma won in 2005 de Zilveren Nipkowschijf, de belangrijkste Nederlandse televisieprijs.
VPRO-hoofdredacteur Sarah Sylbing noemt het einde van Tegenlicht “een verlies voor de VPRO en zijn publiek”. Volgens haar heeft het programma jarenlang bijgedragen aan het publieke debat door vooruit te wijzen naar “prikkelende sporen van de toekomst”.
De inflatie is hoog, spaargeld levert weinig op en beleggen via een app is makkelijk en goedkoop. Een nieuwe generatie zoekt daarom zijn fortuin op de financiële markt. Maar weten deze miljoenen nieuwe beleggers wel hoe deze markt werkt?
In zes afleveringen neemt regisseur Marije Meerman de kijker mee naar Planet Finance, een parallelle wereld waar geld te verdienen is als je denkt te weten wat de toekomst brengt. De serie is elke maandag te volgen op NPO 2 en op YouTube staan nu korte versies.
Marije Meerman reist langs een bonte stoet van traders, shortsellers en valutagoeroes, door een onvoorspelbare en veelal ondoorzichtige wereld waar rendement lonkt. Een wereld met de reputatie dat je er slapend rijk kunt worden en werkend arm blijft.
Bregtje van der Haak nieuwe directeur Eye Filmmuseum
Van der Haak is benoemd door de Raad van Toezicht van Eye. De nieuwe directeur verheugt zich leiding te gaan geven aan een eigentijds museum voor filmkunst met een collectie van wereldklasse, die de unieke mogelijkheid biedt om verleden, heden en toekomst te verbinden, de wereld in transitie aan de hand van beelden te bevragen, en in gesprek te gaan over de rol van film in de digitale beeldcultuur.
Sandra den Hamer laat een museum achter dat sinds ‘de sprong over het IJ’ in 2012 een grootschalige ontwikkeling heeft doorgemaakt. Eye Filmmuseum is in de afgelopen vijftien jaar getransformeerd tot een bruisend centrum voor filmcultuur en een museum met internationale allure.
Bregtje van der Haak (1966) zal voortbouwen op de ‘caleidoscopische opdracht’ die het museum zichzelf heeft gesteld: een ontmoetingsplaats te zijn waar film in al zijn facetten wordt getoond en van context wordt voorzien, van de vroegste begindagen tot de actueelste ontwikkelingen, van minutieus gerestaureerde klassiekers tot de nieuwste digitale experimenten en tentoonstellingen van internationale hedendaagse kunstenaars en filmmakers.
Loopbaan
Van der Haak studeerde dans in Parijs, rechten en politicologie in Amsterdam, en politieke theorie en journalistiek in New York. Zij was lid van de Raad van Toezicht van IDFA en de Rijksacademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam. Als hoofdredacteur VPRO Televisie (2006/2007 met Frank Wiering) initieerde zij onder andere Metropolis TV, Eeuw van de Stad en het 3D-archief over verstedelijking. Van der Haak was visiting professor aan de City University of Hong Kong en aan USC in Los Angeles. Zij was tot 2022 als regisseur en eindredacteur verbonden aan VPRO Tegenlicht, waar zij onlangs het innovatieve project Archief van de Toekomst presenteerde.
Bregtje van der Haak: “Eye is onder leiding van Sandra den Hamer een fantastisch publiek instituut geworden, een essentiële ontmoetingsplaats voor iedereen die denkt en droomt in beelden. Ik ben zeer enthousiast over de kans om haar werk verder te zetten en samen te werken met een team van excellente professionals, die de filmcultuur met passie en toewijding uitdragen op alle niveaus.”
Eerste traineeship voor journalistiek talent bij publieke omroep van start
De aan dit eerste journalistieke traineeship verbonden omroepen VPRO, HUMAN, WNL, EO en NTR hebben in totaal tien plekken beschikbaar gesteld op verschillende redacties. Geïnteresseerden konden zich dit voorjaar aanmelden.
Op de oproep werd door ruim 250 geïnteresseerden gereageerd. Na een eerste selectie door de werkgroep bestaande uit vertegenwoordigers van de omroepen, NPO en de omroepintermediair, hebben de redacties de uiteindelijke keuze gemaakt. Het is een zeer diverse groep op het gebied van gender en biculturele achtergrond.
De uitverkorenen gaan in ieder geval voor een jaar aan de slag bij de programma’s Tegenlicht, De Publieke Tribune, Op1, Goedemorgen Nederland, Het Klokhuis, Kunststof, Medialogica, Buitenhof, Bureau Buitenland en Langs de Lijn en omstreken. De trainees worden vanaf begin september deels opgeleid op de verschillende redacties.
Ze leren daar de belangrijkste praktische vaardigheden en maken het reilen en zeilen op de redactie mee. Daarnaast komen de trainees één dag per week samen op een ‘scholingsdag’. Op deze dagen volgen ze een gestructureerd opleidingsprogramma met trainingen, masterclasses, cursussen en intervisiebijeenkomsten om te zorgen dat ze na twee jaar traineeship in staat zijn om onderzoeksjournalistiek uit te voeren.
Coaching
De NPO heeft een coördinerende rol. Volgens projectcoördinator Ahram Kleijn gaat dit project echt een bijdrage leveren aan een diversere NPO: “Dit traineeship staat in het bijzonder open voor jong talent, ook zonder journalistieke opleiding of achtergrond. Zoals we weten is de instroom vanuit traditionele opleidingen helaas weinig divers en op deze wijze proberen we dat te doorbreken.”
Belangrijk onderdeel van dit traineeship is volgens Kleijn dat er wordt gewerkt met een vaste coach, als aanspreekpunt voor de trainees, maar ook voor de redacties: “Alles om ervoor te zorgen dat de trainees het traject succesvol doorlopen.”
Inclusief werkklimaat
Volgens Sherida Zorg, projectleider diversiteit en inclusie bij de NPO, is het traineeship een van de stappen die gaat helpen om het media-aanbod van de publieke omroep zowel voor als achter de schermen diverser en inclusiever te maken. Het gaat vooral om meer mensen van niet-Westerse afkomst, maar ook om meer mensen met een beperking aan het werk te krijgen binnen de publieke omroep.
Zorg: “Ons gezamenlijke doel is meer diversiteit en het realiseren van een inclusief werkklimaat. Dit vraagt de volle inzet van de hele publieke omroep. Uiteindelijk willen we dat al onze medewerkers vanuit een intrinsieke motivatie inclusief werken. Dit traject kan daar een mooie bijdrage aan leveren.”
Na afloop van deze eerste editie van het traineeship wordt het project geëvalueerd door alle betrokken partijen, waarna besloten wordt of het een vervolg krijgt. De NPO ziet het traineeship ook als belangrijk initiatief voor het aantrekken, begeleiden en behouden van journalistiek talent binnen de publieke omroep.
Gijs van Beuzekom, genremanager Journalistiek & Sport: “Dat we te maken hebben met een krappe arbeidsmarkt merken ook journalistieke redacties van de omroepen. Deze traineeships vormen een goede investering in de toekomst en passen bovendien naadloos binnen de ambities van het genreteam Journalistiek & Sport dat over de gehele breedte journalistieke vernieuwing wil stimuleren.”
Het project wordt gefinancierd vanuit de publieke omroep en krijgt daarnaast subsidie van het ministerie van OCW via het AWO-fonds.
Dat zegt zij deze week in de Tegenlicht-podcast van de VPRO. Bedrijven die minder tot geen data verzamelen hebben volgens haar de toekomst.
Dat is nogal een bewering in de hoogtijddagen van het dataïsme: de overtuiging dat we met data alles kunnen meten en weten en dat we daarom van iedereen zoveel mogelijk data moeten verzamelen. Desnoods ten koste van grove schendingen van de privacy. Daar is het verdienmodel van Google en Meta op gebaseerd.
Beluister het gesprek van Daphne Muller met Roland Duong van VPRO Tegenlicht hier.
Tweede editie NPO Innovatiefestival op 2 juni in Hilversum
Tijdens het festival komen mediamakers en inspirerende sprekers samen om in te zoomen op lopende en aanstaande innovaties bij de publieke omroep. Ook wordt er met elkaar gesproken over de rol van technologie bij het vergroten van het verbindend vermogen van de publieke omroep tussen de fysieke en digitale wereld. Daarbij gaat het bijvoorbeeld over de nu al veelbesproken ‘metaverse’. Wat is deze metaverse eigenlijk en wat kunnen of moeten we ermee?
Het komt allemaal aan bod tijdens NPO’s tweede Innovatie Festival, met sprekers als de bekende Amerikaanse auteur en zelfverklaard ’techtivist’ Galiet Ariel, maar ook Marian Donner (Zelfverwoestingsboek) en onderzoeker Joris Weijdom (MR- en XR-specialist) staan op het podium van De Vorstin.
Voor het festival zijn professionals, makers, denkers, uitvinders, studenten en andere geïnteresseerden uitgenodigd. Tijdens de bijeenkomst wordt voor de tweede keer de NPO Innovatie Prijs uitgereikt, dé award voor het meest innovatieve media-concept van het afgelopen jaar. Een jury, onder leiding van Eppo van Nispen tot Sevenaer (directeur Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid) heeft vijf concepten genomineerd.
Genomineerden Maandverbond (VPRO) Tegenlicht – Archief van de toekomst (VPRO) Het Nachtkastje (BNNVARA) AI-vodcast (KRO-NCRV) Deep Fake Zapp Detective (KRO-NCRV)
De genomineerden hebben allen een promotievideo gemaakt waarin ze vertellen wat ze hebben bedacht – én betogen daarin ook waarom ze de Innovatieprijs zouden moeten winnen dit jaar. Bekijk de filmpjes op deze speciale site.
Martijn van Dam, als NPO-bestuurslid verantwoordelijk voor innovatie: “De mediawereld verandert razendsnel. Wij onderzoeken en verkennen die veranderingen en experimenteren met de nieuwe mogelijkheden die daaruit voortkomen. Je weet nooit wat een hype blijkt en wat een blijvende vernieuwing wordt. Wij willen daar vroeg achter komen. Dat doen we om ons publiek nog meer te kunnen bieden: nieuwe belevenissen, nieuwe diensten. Tijdens het NPO Innovatiefestival zetten we de mooiste innovaties in het zonnetje en hopen we iedereen te inspireren met wat er op technologisch gebied allemaal aankomt.”
NPO Innovatie
Het festival is een initiatief van NPO Innovatie, een drie jaar geleden gestart onderdeel van de publieke omroep dat nieuwe diensten, platformen, technologieën en werkwijzen onderzoekt om het publiek ook op andere manieren in aanraking te laten komen met verhalen – en daarmee tevens maatschappelijke impact te creëren.
Zorgvuldig gemaakte documentaires op het vlak van politiek, economie, sociologie en wetenschap, dat is de ambitie van VPRO Tegenlicht. Het programma, dat in 2005 al de Zilveren Nipkowschijf won, stelt zich ten doel een diepgaand inzicht in de werking van de samenleving te verschaffen. Tientallen documentairemakers hebben afleveringen van Tegenlicht gerealiseerd. “Dat levert een caleidoscoop van talloze perspectieven en vaak conflicterende toekomstvisies op”, zo melden de huidige eindredacteuren Doke Romeijn en Geert Rozinga.
“VPRO Tegenlicht is overal: op tv, online, op sociale media, tijdens Meet Ups en onze jaarlijkse pioniersverkiezing, in onze podcast Future Shock en via onze wekelijkse nieuwsbrief. Het is een programma zonder vast format. Afhankelijk van het onderwerp wordt steeds een passende vorm gekozen, waardoor langere reportages uit binnen- en buitenland worden afgewisseld met uitzendingen waarbij één persoon alle ruimte krijgt zijn of haar visie op een onderwerp te geven. Online hanteren we ook diverse vormen: we schrijven, maken korte en lange video’s, een podcast, interactieve verhalen en nog veel meer.”
Kunstmatige intelligentie VPRO Tegenlicht heeft de afgelopen tijd met partners gewerkt aan het ‘archief van de toekomst’, waarin de 555 uitzendingen van de afgelopen twintig jaar samenkomen. Samen met ontwerpbureau Sudox en het Nationaal Instituut voor Beeld en Geluid werd dit digitale archief ontwikkeld, dat vanaf zondag 20 februari te raadplegen is via vpro.nl/tegenlicht. Het online archief gebruikt kunstmatige intelligentie en machine learning om alle uitzendingen op nieuwe manieren beschikbaar en doorzoekbaar te maken.
Gebruikers kunnen zelfs
zoeken naar losse shots
Met gebruik van algoritmes voor beeld- en persoonsherkenning en spraak- en tekstanalyse zijn alle uitzendingen gemaakt in de periode 2002-2022 omgezet in een dataset. Daarin kunnen gebruikers zelf zoeken naar specifieke fragmenten, citaten en zelfs losse shots. De op tijdlijn en thema’s gebaseerde website is bedoeld voor alle geïnteresseerden, zoals scholieren, docenten, onderzoekers, studenten, kunstenaars en ontwerpers. Ze kunnen grasduinen, dwarsverbanden ontdekken en het materiaal zelf weer op hun eigen manier gebruiken, want de technologie is volledig open source.
Interactieve installatie
Het VPRO Tegenlicht archief is ook de bron van een interactieve installatie van kunstenaar Richard Vijgen. Daarin kijkt een zelflerende computer naar de 555 Tegenlicht-uitzendingen. Door met het algoritme te spelen, krijgt de bezoeker een idee van de mogelijkheden, maar ook van de beperkingen van computer vision en automatische beeldherkenning. Door interactie met de installatie leert de gebruiker hoe een algoritme kijkt en waar het specifiek op let. Wat zie je, wanneer je door de ogen van een computer naar het Tegenlicht-archief kijkt?
De installatie ‘20 jaar Tegenlicht, de toekomst door kunstmatige ogen’ van Richard Vijgen is van 20 februari tot 26 juni te zien in Het Nieuwe Instituut in Rotterdam. Aangepaste versies van de installatie zullen ook bij diverse erfgoedinstellingen in Nederland te zien zijn.
‘Boek van de toekomst’
Voor wie er liever papieren pagina’s op na slaat, komt VPRO Tegenlicht met het ‘Boek van de toekomst’, vormgegeven door de internationaal gelauwerde ontwerper Irma Boom. Voor het boek hebben acht auteurs, onder wie Joris Luyendijk en Marleen Stikker, nieuwe essays geschreven die vooruitblikken naar 2040. Daarnaast zijn dertig internationale interviews van de afgelopen twintig jaar geselecteerd met inspirerende denkers en doeners, zoals Thomas Piketty, Kate Raworth en Elon Musk. Via QR-codes is het boek gelinkt met de 555 VPRO Tegenlicht uitzendingen in het online archief.
Het ‘Boek van de toekomst’ is vanaf 20 februari verkrijgbaar in de boekhandel en wordt op diezelfde datum, tijdens de feestelijke opening van de installatie, gepresenteerd in Het Nieuwe Instituut in Rotterdam.
Toekomstige uitzendingen VPRO Tegenlicht – Metaleven
maandag 7 februari, 20.20 uur, NPO 2
Hoewel we denken midden in het leven te staan en altijd in contact te zijn met de rest van de wereld, sluiten we ons ook steeds vaker af en leven we inmiddels in een volledig digitale cultuur. Zo ontmoeten we onze partner gestuurd door een algoritme, zo kopen we nieuwe spullen, zo kleden we ons aan, zo lezen we een boek. Maar willen we wel leven in deze metaverse? En wat doet dat met onze vrijheid en ons menszijn?
Regie: Britta Hosman
VPRO Tegenlicht – NFT-miljonairs
maandag 21 februari, 22.15 uur, NPO 2
Kunstenaars ontvangen plotseling miljoenen voor hun digitale kunstwerken, memes en verzamelobjecten door middel van NFT’s, non-fungible tokens. De digitale match tussen cryptovaluta en mediakunst roept veel vragen op. Wordt hier een gehaaid piramidespel gespeeld of is er eindelijk gepaste waardering voor beeldend kunstenaars?
Regie: Bregtje van der Haak
VPRO Tegenlicht – De nieuwe orde
maandag 7 maart, 20.20 uur, NPO 2
Hoe zal de geopolitiek veranderen als olie aan belang verliest en andere grondstoffen aan belang winnen? Wat zijn de nieuwe ‘strategische’ grondstoffen voor de groene transitie? En wie zal deze grondstoffen, zoals lithium, en zeldzame mineralen ontginnen? Zet de groene transitie de geopolitieke verhoudingen compleet op zijn kop?
Regie: Mea Dols de Jong
VPRO Tegenlicht – Mobiliteit van morgen
maandag 21 maart, 22.15 uur, NPO 2
Hoe verplaatsen we ons over tien, vijftien, twintig jaar? Welke technologie뮠en innovaties zullen ons dan ten dienste staan? En als we opwarming en CO2-uitstoot willen minimaliseren, hoe zouden vervoer- en transportwensen dan het best kunnen worden vervuld?
Regie: Rob van Hattum
De afleveringen zijn ook tweewekelijks al op de zaterdag voor de uitzending te bekijken via vpro.nl/tegenlicht of via NPO Start.
Nelly dos Reis onderzoekt de afkeer van haar kroeshaar
Op haar tiende begon haar moeder met het ontkroezen van Nelly’s haar. Nu, 25 jaar later, onderzoekt Nelly waar de afkeer van haar kroeshaar vandaan komt. Hoe kan ze haar uiterlijk leren accepteren? Hoe kan ze haar geïnternaliseerde racisme doorbreken? Liever Kroes is nu te zien op NPO 3 YouTube en NPO3.nl en donderdag 16 december om 21.45 uur bij de VPRO op NPO 3.
Welke invloed heeft de witte, westerse samenleving op haar schoonheidsideaal gehad? Waar begon de afwijzing van haar uiterlijk? Hoe kijkt haar eigen familie en gemeenschap hiernaar? En kan ze zich ontdoen van haar diepgewortelde onzekerheden? Liever Kroes is een persoonlijk en emotioneel portret van een jonge, zwarte vrouw die op zoek gaat naar zelfacceptatie.
Nelly dos Reis: “Het is bizar dat ik het gevoel krijg dat ik me als zwart persoon moet aanpassen aan de witte westerse cultuur. Jezelf zo wit mogelijk proberen op te stellen zodat je in de menigte past; ik denk dat het voor velen herkenbaar is. Ik maakte deze film dan ook voor alle niet-witte mensen die worstelen met hun uiterlijk en ik hoop dat het ook mensen bereikt binnen de zwarte gemeenschap die – misschien onbewust – ook dit schoonheidsideaal in stand houden. Ik hoop een inspiratie te kunnen zijn voor alle kleine Nelly’s om mij heen.”
Over de makers
Dit is de eerste film van Nelly dos Reis (1986). Ze is geboren en getogen in Rotterdam en heeft Kaapverdiaanse roots. Nelly begon als vlogger bij Open Rotterdam en werd genomineerd voor presentatietalent bij de Lokale Media Award 2019. Nelly dos Reis werd in 2020 geselecteerd voor het Pitch-traject van VPRO Dorst, het talentontwikkelingsprogramma van de VPRO.
Documentairemaker en researcher Soraya Pol (1987) co-regisseerde eerder de VPRO documentaireserie Stuk. Ook regisseerde zij voor VPRO Tegenlicht de documentaire Gewoon gek waarin zij psychische diversiteit en innovatie van de geestelijke gezondheidszorg onderzoekt.
