En daar zit de laatste weken een beetje de klad in. Daarom ditmaal een klein experiment, gewoon omdat het kan. Sex sells, zeggen ze niet voor niets en dat is in de mediawereld niet anders. Het woord ‘seks’, ‘porno’ of ‘bloot’ in een programmatitel doet vaak wonderen voor het bereik.
Want ook opvallend: facilitair nieuws doet het altijd goed op ons platform. BM is zo ongeveer nog het enig overgebleven medium dat structureel aandacht schenkt aan technologische ontwikkelingen in de broadcastsector, en dat wordt gewaardeerd. Dus laten we hier ook even namen vallen als NEP, United, Red Bee Media, The Crew, Broadcast Rental, Chain, Lichtmacht en SMP; baat het niet, dan schaadt het niet! Bekijk aflevering 164 van BM90 met Jeroen te Nuijl hier.
Op het YouTube kanaal van BM (Broadcast Magazine) vind je al onze video’s: BM90, BM Talk, BM Review, BMY en BM Reportage. Altijd op de hoogte blijven van onze nieuwste video’s? Abonneer dan gauw en houd broadcastmagazine.nl in de gaten.
Toen Idse Grotenhuis in augustus vorig jaar door EndemolShine Nederland werd aangesteld als creative producer van GTST – hij begon zijn loopbaan in 1993 als regisseur bij de dagelijkse soap – was de opdracht duidelijk: “Hoe kunnen we de serie meer elan geven om de volgende dertig jaar in te gaan? Want er was natuurlijk zorg om de kijkcijfers en marktaandelen. Het kijkgedrag verandert en zo’n soap wordt op een gegeven moment een soort behang op tv, het is er altijd. Mensen hebben dan weleens behoefte aan iets anders, dus hoe hou je ze vast of haal je ze terug? Los van de manier waarop je de verhalen vertelt, kwam ook de vraag op: is de serie nog wel sprankelend genoeg? Nou, nee. Dus dan ga je dat veranderen”, aldus Grotenhuis.
Losse runs
“We werkten altijd volgens het oude sitcomprincipe: je hebt een set, eventueel voor een live studiopubliek, en daarvoor staan drie camera’s die de technicus in de regie schakelt. Dat systeem is nu na ruim dertig jaar losgelaten. We werken nog maar met twee camera’s die isolated opnemen, zoals dat heet. Net als op een reguliere filmset draai je losse runs, die in de montage allemaal aan elkaar zijn te plakken.”
Met deze transitie, zoals Grotenhuis het noemt, gaat GTST volgens hem “mee in de vaart der volkeren. In de ons omringende landen hebben alle vormen van drama, ook de soaps, inmiddels dat sitcomsysteem losgelaten. De Belgen doen dat bijvoorbeeld heel goed met Familie (te zien op VTM sinds 1991, red.). Mede door de streamingdiensten is het publiek verwender en gewend geraakt aan hoog kwalitatief drama. Soap is van oudsher een dialooggenre, oneerbiedig gezegd: een plaatje bij een praatje. Maar daar red je het de komende dertig jaar niet meer mee. Dan moet je iets doen aan de look & feel en dat hebben wij hiermee nu ook bewerkstelligd. Tenminste, dat hopen we, de kijker moet het nog omarmen.”
“Een plaatje bij een praatje,
daar red je het de komende
dertig jaar niet meer mee”
Voor de liefhebbers: GTST wordt nu gedraaid met twee Arri Alexa Mini-camera’s, voorzien van Canon Cinezoom lenzen en met gebruik van een klein beetje filter, een achtste Hollywood Pro Mist. De ervaren DOP Rick David en gaffer Eugène Sprik werden als externe adviseurs geraadpleegd om in samenspraak met NEP en Lichtmacht het nieuwe technisch plan te maken. Daarbij kreeg vooral het licht speciale aandacht: Daan Thieme van Lichtmacht heeft alle sets van een ‘filmische’ sfeer voorzien. Grotenhuis: “We wilden daar echt verschil maken met kunst- en daglicht, om het gevoel van geloofwaardigheid zo groot mogelijk te maken.”
Eigen moment
“Voorheen hadden we gewoon werklicht van boven om de acteurs overal waar ze stonden in de set zo goed mogelijk uit te lichten. Maar dat is dramatisch gezien niet altijd interessant om naar te kijken. Die compromissen kwamen voort uit de drie cameraregie. Dan moeten shot en tegenshot tegelijkertijd goed zijn. Nu draaien we dus met één camera gewoon runs af, met telkens apart opgenomen scènes waarbij het licht wordt aangepast. Iedereen krijgt zijn of haar eigen moment.”
“Dan zie ik bijvoorbeeld Shanti, gespeeld door Bertrie Wierenga, in Concept Store staan en dan lijkt ze net een kruising tussen Julianne Moore en Nicole Kidman, je weet niet wat je ziet. Dan denk ik: wow, eindelijk! Je doet de acteurs gewoon veel meer recht. Dat zien ze zelf ook.”
Uitvoerend producent Aysu Baydar, al bijna zestien jaar betrokken bij GTST, knikt enthousiast. “We hoeven minder make-up te gebruiken, terwijl het er toch meer glamorous uit ziet. Voor de acteurs en voor ons als productie is deze nieuwe werkwijze enorm wennen, maar tegelijkertijd een leuke uitdaging die we eigenlijk al heel lang wilden. Het was een geoliede machine, iedereen wist precies wat te doen, en nu moesten we eigenlijk helemaal opnieuw worden getraind.”
Meer tijd
Om 180 afleveringen per jaar te kunnen maken, dient het productieproces uiteraard zo efficiënt en gestroomlijnd mogelijk te worden ingericht: maandag repeteren, dinsdag tot en met vrijdag draaien voor een blok van vijf afleveringen, was de werkwijze. “Die hanteren we nog steeds, maar we hebben als voordeel dat de beslissing is genomen om van vijf afleveringen per week naar vier uitzendingen te gaan. Op vrijdag is geen uitzending meer, waardoor we iets meer tijd hebben in de studio die we benutten om het licht beter te krijgen en meerdere verschillende runs te draaien”, aldus Grotenhuis.
“Hadden we vroeger twintig minuten tot een half uur per scène, nu rekenen we daarvoor al gauw een half uur tot 45 minuten. In dat extra kwartier kun je veel meer doen, dat levert je zo twee runs extra op; nog even een closeje, een insert, de andere camera schiet nog een totaal, noem maar op. We kunnen meer kwaliteit genereren, maar die enorme hoeveelheid materiaal komt wel in de montage terecht, en dat kost ook tijd. Van drie dagen montage zijn we naar acht gegaan… Vroeger zat de regisseur er in de montage constant bij, nu gaat de editor voormonteren en gaat de regisseur pas finetunen als er iets ligt. Vervolgens krijgen Aysu en ik het nog te zien. Aysu beoordeelt dan met name op technische onvolkomenheden en ik op inhoud. Dan is de eindmontage, gaat het beeld op slot en volgt daarna pas de audionabewerking.”
Betrokkenheid
Ook voor de acteurs is veel veranderd, vervolgen Grotenhuis en Baydar. “Voorheen was het mogelijk dat iemand in het weekend zijn of haar tekst kreeg voor vier afleveringen, die moest lezen en dan dinsdag draaien. Nu krijgen ze hun tekst een week eerder en dat moet ook, want in de week voor het draaien is er een lezing en spelrepetitie. Het is dus belastender geworden voor de acteurs, maar het geeft ook grotere betrokkenheid. Ze zijn verder ingevoerd in hun materiaal, weten op voorhand wat ze gaan spelen. Na lezing gaan ze met spelcoaching de repetities in en op maandag voorafgaand aan de operationele week is er ook nog een technische repetitie. Dat moest vroeger allemaal op die ene maandag gebeuren in vijf minuten…”
“Met de verpakking alleen
bereik je niks, het moet ook
inhoudelijk goed zijn”
Al die technische en productionele aanpassingen zijn leuk, maar het gaat uiteindelijk om de verhaalbeleving bij de kijker, beseft ook Idse Grotenhuis. “Dat is de essentie waarom je het doet. Je kunt decors aanpassen, mooier licht maken, de cameravoering dynamischer maken, maar als de acteurs die daar staan niet iets goeds te spelen hebben, dan haakt de kijker alsnog af. Met de verpakking alleen bereik je niks, het moet ook inhoudelijk goed zijn.”
“Je wilt in de tijdgeest blijven en maatschappelijk relevante verhalen vertellen, niet te grotesk. Ik hoop dat de kijker, mede door het veranderde beeld, dichterbij die personages komt. De transitie doet dat eigenlijk letterlijk. We kunnen met de camera beter ‘op de as’ komen, we kijken de acteurs beter in het gezicht. Met de drie camera’s van vroeger was je eigenlijk gedwongen om de set te behandelen als een toneel, terwijl ik nu zeg: oké, eerst camera op Jeroen, maar ik maak ook even een shotje van Aysu, dan gaan we op Idse en snijden we in de montage. Dat betekent dat ik een mooie over shoulder van jou kan maken en kan uitlichten, en andersom ook. De kijker zit dan veel beter in ons gesprek.”
Laatste der Mohikanen
“We doen dit natuurlijk om de bestaande kijker betrokken te houden en hopen dat via mond-tot-mondreclame nieuwe of afgehaakte kijkers erbij komen. ‘Ik heb het al jaren niet meer gezien, ik ga toch weer eens even kijken’. Niemand kan het voorspellen en we kunnen het niet afdwingen, maar we hopen van harte dat deze transitie aanslaat, ook op Videoland. Hoe dan ook is het systeem van drie geschakelde camera’s wel echt verleden tijd, we waren de laatste der Mohikanen. Voor snel geproduceerd studiodrama is dit de nieuwe trend, maar het blijft absoluut een uitdaging. We vinden elke week wel weer ergens een stukje van het wiel opnieuw uit en schoppen telkens een beetje tegen de grenzen van het genre aan.”
“Ik zie het zo: je hebt haute cuisine en een kroket. We toveren niet elke avond een drie gangenmenu van een sterrenkok op tafel, maar we proberen wel een lekkere Van Dobben-kroket te maken die je een paar keer per week kunt consumeren. In dat opzicht denk ik dat het verslavend kan zijn. Ik ben zelf ook terug van weggeweest en elke keer denk ik weer: goh, wat is dit toch leuk en lekker.”
Aysu Baydar: “Ik merk het ook aan mezelf. Mijn guilty pleasure is op zondag Videoland aanzetten en tijdens het lezen op de achtergrond GTST kijken. Je merkt dat je ernaartoe wordt getrokken, terwijl je het allemaal al kent en hebt gezien. De personages zijn toch een beetje je familie.”
Het Hilversumse bedrijf is volop in beweging. Na het vertrek van oprichter, creatief brein en voormalig eigenaar Bart Thieme nam Daan het stokje over. In 2018 werden Remko Palte (operationeel manager) en Loet Bol (managing director) toegevoegd aan het management om Lichtmacht verder te professionaliseren. De filosofie daarbij: ‘Een cinematografische benadering van televisiebelichting’.
“Zonder te beweren dat iets goed of fout is, hebben wij een andere manier van kijken en belichten dan onze concurrenten”, constateert Thieme. “Laat ik het zo zeggen: we proberen het maximale te halen uit de mengelmoes van film en televisie. De verschillende armaturen zijn ons schilderspalet en daar is de laatste jaren een ‘kloddertje verf’ bij gekomen: LED. Maar dat is niet in alle situaties de beste keuze. De zon blijft de allermooiste lichtbron en ik blijf ook nog steeds fan van gewoon kunstlicht. Het probleem bij LED is nu nog dat het flink gekoeld moet worden en dat de kleur niet zo mooi is als een gloeilamp; daar wordt nog continu aan gewerkt.”
Wereld van verschil
Dat Daan Thieme liever op de set staat dan achter zijn directiebureau zit, is zonneklaar. Zijn ogen beginnen te glimmen als hij terugdenkt aan eind 2019, toen hij nauw betrokken was bij twee grote projecten: een korte speelfilm in opdracht van producent Exosphere Entertainment en het lichtontwerp van de finale van Expeditie Robinson. “Dan heb je dus meteen twee uitersten te pakken. Zo’n grote show met bewegend licht of een film waarbij je op de vierkante millimeter moet ‘mierenneuken’, zoals ik het zelf noem, dat is qua werk echt een wereld van verschil. Die korte film was een on-Nederlandse productie, met 26 draaidagen voor 30 minuten, alles geperfectioneerd voor één camera; dat gebeurt normaal alleen bij commercials. De speed dates bij Boer zoekt Vrouw doen we ook, dat is een drie camerasetting. Dan is de uitdaging het zó mooi te maken dat het bijna film is.”
“Licht is toch wel vaak een sluitpost. Als het goed gebeurt, is het ook meteen de duurste post”
De ideale praktijk, maak je die weleens mee?
(Lachend) “Nee, nooit. Er is altijd een limiet en dat is geld. Licht is toch wel vaak een sluitpost. Als het goed gebeurt, is het ook meteen de duurste post. Dat blijft een lastige. Maar het is ongelooflijk belangrijk dat er aandacht aan wordt besteed, want mensen die zich kwetsbaar opstellen op televisie, moet je met respect behandelen. En daar hoort goed licht bij. Aan de ene kant zijn we in Nederland heel innovatief en inventief, maar in talkshows bijvoorbeeld wordt nog vaak heel hard licht gebruikt. Dat is niet meer van deze tijd, zeker gezien de details die de camera’s tegenwoordig op beeld weergeven. En helemaal niet als we straks echt doorgaan naar 4K; dan ga je iedere schaduw en rimpel zien.”
Ontwikkeling en bijscholing
De Nederlandse televisie- en filmmarkt is voor Lichtmacht een ontwikkelplatform. Om daarin concurrerend te blijven, is ontwikkeling en bijscholing van medewerkers op gebied van licht (LED), camera en decor essentieel, vindt Thieme. In het segment van scripted content komt deze samenwerking al veel van de grond. Op andere terreinen, zoals talkshows en kleine en/of middelgrote studioproducties, probeert Lichtmacht zijn afnemers te overtuigen dat intensievere samenwerking echt toegevoegde waarde heeft.
Het bedrijf is in alle opzichten meegegroeid met de toenemende klantvraag. De service is verbreed dankzij de mogelijkheid om ook audio en video af te nemen, indien gewenst met ervaren personeel. Thieme: “Tien jaar geleden hebben we Studio Honingstraat in Hilversum overgenomen van Peter Kanters, die nog lang het gezicht is gebleven maar drie jaar geleden is gestopt. We hebben een vervangende studiochef gevonden en doen daar onder andere veel voor de NTR, zoals Sesamstraat en Zappelin, maar ook webinars. De studio, standaard chromakey groen, is een mooie aanvulling op onze activiteiten, net zoals we inmiddels Studio 31 doen voor SBS, met Shownieuws, Weer.nl en Hart van Nederland. Daarmee zijn we de dry hire weg ingeslagen, dus puur materiaal leveren.”
Vertrouwen Waar staat Lichtmacht over vijf jaar?
“Ik hoop dat we de mensen blijven vinden om op meerdere vlakken tegelijk te kunnen pieken. Ik word vaak gezien als Lichtmacht en dat is soms weleens lastig, want ik kan mezelf niet klonen en doe het natuurlijk ook niet alleen. Onze klanten zullen erop moeten vertrouwen dat we onze mensen dusdanig goed opleiden dat ze echt Lichtmacht zijn. Het is inderdaad niet makkelijk om aan goede krachten te komen, maar bijna alle jongens die bij ons werken, zijn doorgegroeid als stagiair en ontwikkelen zich supergoed. Ik mag wel zeggen dat we een topteam hebben, waarin mensen alle ruimte krijgen en hun kennis en passie kunnen ontwikkelen. Neem GTST, dat doen we nu al dertig jaar. Mijn vader is begonnen met de buitenopnamen en acht jaar geleden mochten we het lichtontwerp voor de studio maken. Dat was echt iets bijzonders en betekende ook wel een kentering voor Lichtmacht: dat we misschien een grotere macht zijn dan we zelf doorhebben”, besluit Thieme.
Dit verhaal is een bewerking van het online videogesprek dat met Daan Thieme werd gevoerd voor BM Talk in maart, te vinden op broadcastmagazine.nl/bmtalk
Meer BM Talks bekijken? Ga naar broadcastmagazine.nl/bmtv en ontdek wat bijvoorbeeld Jan Slagter, Peter Lubbers, Suzanne Kunzeler, Jos Budie, Lucille Werner, Karin de Groot en Eric van Stade te melden hadden. De komende weken zijn onder anderen Laura Veenema (NewBe), Dave Minneboo (Qmusic), Frans Klein (NPO), Willem Zijlstra (NCP) en Paul Faas (Holland Centraal) te gast.
Bol heeft een uitgebreid track record in de lichtindustrie. Hij was hiervoor zes jaar managing director bij Chain en even lang commercieel directeur bij Ampco Flashlight. Daarvoor werkte Bol bij Cinevideogroep, VA de Jongens/TEAM, Alfacam en DutchView.
DGA Daan Thieme van Lichtmacht: “We zijn zeer content met Loet tot overeenstemming te zijn gekomen. Dankzij zijn meer dan 25-jarige ervaring in de broadcastmarkt en (licht)faciliteiten, zetten we een grote stap in de verdere professionalisering van Lichtmacht.”
Naast Loet Bol is ook Johan Vivié toegetreden tot de organisatie van Lichtmacht. Hij is allround projectmanager op het gebied van licht, maar heeft ook veel ervaring met geluid en video, twee disciplines die Lichtmacht steeds meer verzorgt. Vivié komt van Focus/Chain.
