Staatssecretaris wil gesprek met omroepen en John de Mol
“Dit gedrag moet aangepakt worden”, zegt de bewindsvrouw. Uslu begrijpt ook de kritiek op de houding van De Mol, die reageerde in de BOOS-uitzending van donderdag. “Het ligt niet aan de vrouwen. Mannen moeten hier echt hun verantwoordelijkheid nemen.”
Minister Karien van Gennip van Sociale Zaken zegt vrijdag dat werkgevers “niet alleen een juridische, maar ook een morele verantwoordelijkheid hebben om voor een veilig werkklimaat te zorgen.”
Er ligt duidelijk een taak voor de werkgever, benadrukt de bewindsvrouw. “Wat is goed werkgeverschap? Daar hoort bij dat je duidelijk bent wat voor cultuur je hebt, wat de processen zijn bij incidenten, wat voor trainingen je doet, een onafhankelijke vertrouwenspersoon”, somt Van Gennip op. “Dat zijn allemaal instrumenten die je als werkgever hebt om te zorgen voor die veilige werkomgeving.” Het verplicht stellen van een onafhankelijke vertrouwenspersoon is iets waar het kabinet al naar kijkt, zegt Van Gennip.
Dat De Mol, die tot en met 2019 eindverantwoordelijk was voor het programma, in een reactie benadrukte dat er bij producent Talpa en The Voice genoeg ‘loketten’ waren en zijn voor jonge vrouwen om melding te maken van wangedrag, kan op weinig begrip rekenen van de bewindsvrouwen. “Dan denk ik: dieper graven, meer vragen stellen”, aldus Van Gennip.
BOOS-aflevering over The Voice al 7 miljoen keer bekeken
In de bijna anderhalf uur durende aflevering komen verscheidene vrouwen aan het woord over seksueel grensoverschrijdend gedrag bij het RTL-programma. Daarbij gaat het onder anderen over bandleider Jeroen Rietbergen en coaches Marco Borsato en Ali B.
Kijkers kunnen geen reacties plaatsen bij de video. “Dit om de veiligheid van de mensen die bij ons hun verhaal vertellen te kunnen waarborgen”, aldus de makers.
Talpa-medewerksters hebben vrijdag een paginagrote advertentie geplaatst in het AD om John de Mol aan te spreken op zijn optreden en verklaring in het programma BOOS van BNNVARA.
Zij zijn het overduidelijk niet eens met de uitlatingen die hun baas deed tegenover Tim Hofman tijdens het gesprek over de misstanden bij The Voice of Holland. Hun boodschap is dan ook duidelijk: “Beste John, het ligt niet aan de vrouwen. Groet, de vrouwen uit je bedrijf.”
Volgens de krant stuurden de vrouwen een verklaring mee met de advertentie. Daarin staat: ‘Dit is een statement van verdrietige vrouwen die bij Talpa werken, die met stijgende verbazing en het schaamrood op de kaken hebben aangehoord wat de reactie was van John de Mol op de vragen van Tim Hofman. We vinden het heel goed dat hij daar is gaan zitten, maar zijn ook teleurgesteld dat hij vrouwen oproept om zich vooral te melden bij de juiste loketten.’
Volgens de vrouwelijke werknemers zegt die opstelling veel over een cultuurverandering die nodig is binnen het bedrijf, maar ook in de mediawereld en maatschappij.
‘En vast en zeker bij meer grote bedrijven waar dit soort denkfouten nog steeds worden gemaakt door mannen met macht. Het gedrag van vrouwen is niet het probleem. En ook niet de oplossing. Als we mannen leren zich anders te gedragen, hoeven we vrouwen niet te leren waar ze zich moeten melden. Dit statement is natuurlijk ook voor alle andere slachtoffers van seksueel grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer (niet alleen bij Talpa), om die een hart onder de riem te steken.’
John de Mol heeft het programma bekeken en reageert vanaf 48′ 30″ uitvoerig op de beelden die hij woensdag al mocht zien. Hij bevestigt dat hij al in april 2019 wist van zeker één geval van seksueel grensoverschrijdend gedrag van bandleider Jeroen Rietbergen.
“Wij gaan absoluut bij Talpa heel snel evalueren wat we horen en zien”, vertelt De Mol. Hij zegt dat er “voldoende loketten” zijn om misstanden te melden, zoals kandidatenbegeleiders, maar dat hier blijkbaar geen gebruik van wordt gemaakt. Er moeten volgens De Mol veranderingen plaatsvinden om dat toegankelijker te maken.
Tegen The Voice of Holland-coach Ali B is aangifte gedaan van verkrachting. De aangeefster wordt anoniem in beeld gebracht in BOOS, waarin Tim Hofman de uitkomsten van zijn onderzoek presenteert naar seksueel grensoverschrijdend gedrag en machtsmisbruik bij The Voice of Holland.
Marco Borsato heeft beschuldigingen aan zijn broek over onaangename betastingen van zowel werknemers als drie deelnemers van The Voice Kids.
In het programma wordt verder verteld dat met negentien vrouwen is gesproken over seksueel intimiderend gedrag van bandleider Jeroen Rietbergen, vijftien vrouwen hadden soortgelijke verhalen over een regisseur, van wie de naam nog onbekend is.
Zaterdag besloot RTL de uitzending van de talentenjacht te staken nadat BOOS een e-mail had gestuurd met beschuldigingen aan het adres van Rietbergen.
Hij gaf toe dat de beschuldigingen juist waren en stapte op. Zijn partner Linda de Mol brak met hem en heeft haar werk voorlopig neergelegd. Zangeres Anouk, een van de coaches, besloot te stoppen bij The Voice of Holland.
John de Mol tegen medewerkers: bespreek grensoverschrijdend gedrag met mij
“Dit weekend kregen we al intern een brief van Pim Schmitz, de op een na hoogste baas bij Talpa, die rondstuurde: ‘Als je ergens problemen hebt of er speelt iets, dan kun je dat melden.’ En ook John heeft vandaag iets gestuurd”, aldus Genee in het SBS6-programma.
In de brief zegt de Talpa-baas dat hij nu nog niets kan zeggen over de situatie bij The Voice. De Mol heeft tot nu toe nog niet gereageerd op de diverse beschuldigingen van seksueel wangedrag tijdens de opnames van de talentenjacht. Volgens zijn zoon Johnny is hij van plan na de uitzending van BOOS van donderdag 16.00 uur te reageren.
Zaterdag werd duidelijk dat The Voice of Holland voorlopig niet wordt uitgezonden wegens seksueel grensoverschrijdend gedrag. Bandleider Jeroen Rietbergen erkende daarop dat beschuldigingen aan zijn adres juist zijn en hij legde zijn werkzaamheden bij de talentenjacht neer. Woensdag werd bekend dat een oud-kandidate aangifte gaat doen van aanranding, Rietbergen ontkent dat daar sprake van is geweest.
Woensdag werd ook bekend dat er inmiddels twee keer aangifte tegen coach en jurylid Ali B is gedaan. RTL heeft de samenwerking met de rapper voorlopig stilgelegd.
“Hij gaat niks zeggen voor hij de aflevering heeft gezien, want er liggen nog een aantal vragen omtrent dit gedoe”, aldus Johnny de Mol.
John de Mol zal zijn reactie in elk geval niet geven in HLF8 en ook niet in een van de RTL-programma’s. Het blijkt dat hij in de video van BOOS een uitvoerige reactie geeft.
Maandag liet Johnny de Mol weten dat zijn vader waarschijnlijk wel afwist van het seksueel grensoverschrijdend gedrag van Jeroen Rietbergen, bandleider van The Voice of Holland. Laatstgenoemde was tot voor kort de zwager van de mediamagnaat. Zijn relatie met Linda de Mol is inmiddels verbroken.
Tot nu toe is er sprake van drie aangiftes naar aanleiding van de BOOS-uitzending van donderdag. In die aflevering worden de verhalen van slachtoffers gedeeld.
Twee aangiftes zijn gedaan tegen The Voice-jurylid Ali B en een tegen Rietbergen. De bandleider legde zijn werkzaamheden bij The Voice afgelopen weekend per direct neer nadat meerdere vrouwen hem hadden beschuldigd van ongepast gedrag.
Jurylid Anouk maakte al bekend op te stappen bij het programma. Medejuryleden Waylon en Glennis Grace willen eerst de ontwikkelingen afwachten voordat zij hierover een besluit nemen.
BOOS over The Voice of Holland is donderdag 20 januari vanaf 16.00 uur te zien op YouTube.
Slachtoffer wangedrag The Voice over Jeroen Rietbergen
Een van de oud-deelneemsters, Nienke Wijnhoven, zegt dat ze is betast door Rietbergen. Het zou gebeurd zijn nadat de bandleider aan haar had voorgesteld om muziekstudio’s te bekijken. Daar stemde ze mee in “en op dat moment ging hij even voelen”.
Dat Wijnhoven zo lang heeft gewacht om naar buiten te treden, komt naar eigen zeggen omdat ze bang was dat ze zelf ook schuld had aan wat er was voorgevallen. Daarnaast voelt ze schaamte.
‘Geil broekje aan’
Verder vertelde ze bij Beau over een zangles waarbij ze op de grond moest liggen voor een oefening. Rietbergen heeft toen volgens haar iets gezegd in de trant van: “Ik zou er wel op willen liggen.”
Behalve Wijnhoven, die meedeed in het seizoen 2017-2018, zat ook Kirsten Berkx aan tafel bij Beau, die een seizoen eerder deelnemer van het programma was. Zij beschreef een voorval waarin ze na een zangles over de gang liep. Rietbergen was in de buurt en zei toen volgens haar: “Wat heb jij een geil broekje aan.”
Ze zegt dat ze geschrokken was van de opmerking en dat ze het vooral ongepast vond. “Je hebt als man niet het recht om zoiets tegen een meisje te zeggen. Je hebt op dat moment een werkrelatie.” Beide ex-kandidaten waren zichtbaar geëmotioneerd toen ze hun verhaal deden in de talkshow.
Tegenstrijdige gevoelens
Eerder op de avond ging het bij talkshow HLF8 ook over het schandaal rond The Voice. Presentator Johnny de Mol, zoon van The Voice-bedenker John de Mol, zei dat hij “niet objectief genoeg” tegenover de situatie staat. Hij wordt “overspoeld met tegenstrijdige gevoelens”. Hij noemde Rietbergen een “ongelofelijke klootzak”, maar zegt ook dat hij toch van hem houdt en dat hij appcontact met zijn “aangewaaide oom” heeft gehad.
Johnny de Mol denkt dat zijn vader op de hoogte was van de wantoestanden bij The Voice: “De leidinggevenden wisten ervan, dat hebben we kunnen lezen. Dus ik neem aan hij ook.”
Johnny’s tante Linda zit er volgens hem nu “behoorlijk doorheen”. Maandag maakte ze bekend al haar werkzaamheden voorlopig stop te zetten. Ook heeft ze haar relatie met Rietbergen verbroken. De presentator zegt niet te weten dat het gedrag van Rietbergen de reden was Linda de Mol en haar man jaren geleden ook al uit elkaar waren gegaan. “Ze hebben dat heel erg onder de pet gehouden.”
The Voice gestopt
Zaterdag maakte RTL bekend dat The Voice voorlopig niet meer wordt uitgezonden vanwege beschuldigingen van seksueel wangedrag aan het adres van meerdere makers. Die beschuldigingen kwamen aan het licht door onderzoek van BOOS, een BNNVARA-programma op YouTube. Maandag werd bekend dat ook The Voice Kids en The Voice Senior voorlopig niet op tv te zien zijn.
Ik ga me hier inhoudelijk helemaal niet mee bemoeien. Een keurige vierde plek in de zaterdag-top 25. Geschiedenis geschreven dus. Hulde. De televisiemarathon Open het Dorp uit 1962 met zijn 23 uur non-stop uitzending uit de recordboeken. Beide marathons productioneel vergelijken is uiteraard appels en peren. Open het Dorp was praktisch een één cameraregistratie in zwart wit van eenieder die bij Mies zijn spaarpot kwam legen.
De Dansmarathon stond bij De Mol al jaren op zijn verlanglijstje en diverse malen uitgesteld moet een productiebijbel van dikker dan vijftig jaargangen BM hebben. Wat een gigantische productie. Als De Mol iets in zijn kop heeft, dan zijn het gewoon zijn kosten en zijn moeite. Dat is zijn enorme kracht.
Ik voelde dat
ik er langzaam
in werd gezogen
Je zou het ook als een muziekmarathon kunnen zien waarbij gedanst werd. Een fraaie line up van werkelijk alle Nederlandse artiesten stond daar non-stop op het podium. Blij om eindelijk weer eens te mogen optreden. Met als rode draad het pluggen van de Snollebollekes met de nieuwe Talpa-ster Rob Kemps. Ik ben er vanaf de start gewoon maar eens voor gaan zitten en voelde dat ik er langzaam in werd gezogen.
Mochten de kandidaten gemiddeld zes minuten per uur rusten, dan deed ik dat wel andersom. Ik zag sierlijke dansparen in zombies veranderen. Heftige taferelen backstage. Uiteraard met mijn non-spot bril op. Immer op zoek naar logische brandfits. Het Longfonds als fraai goed doel en huisbankier Vriendenloterij kon je natuurlijk niet missen. Online interactie zonder een telco is ondenkbaar.
Dus veel schakelingen naar en vanuit de paarse mobile room het land in. Ook de uur-aftel billboard meldingen in de paarse huisstijl. T-mobile unlimiteds was een functionele brandfit. Ik meen in het uitgestelde verleden overigens Ziggo als preferred partner voorbij te hebben zien komen. We zagen in diverse instarts Deliveroo voorbijkomen met goody bags vol krachtvoer.
Ik ben zelf ook maar een paar keer gaan sms’en om mijn telefoonsteentje bij te dragen en natuurlijk om die 10K en die reis naar Disneyland te winnen. Helaas. De mooiste brandfit vond ik die met Garmin horloges. Alle kandidaten droegen een Garmin en daarmee werd niet alleen hun conditie gemeten, maar ook de pitstops. Want die waren de sleutel tot de uiteindelijk langste danstijd.
Had graag vaker in een kadertje in beeld de stats gezien van de beste koppels met de credits van Garmin eronder. Zonder de ranking te verraden, had dit prima gekund. Denk aan de F1 stats bij een race. Misschien een volgende keer als zo’n evenement te registeren is als officieel sportevenement. Dan zou ik me als Holland Casino daar ook best aan durven verbinden. Vijftig uur non-stop online sportwedden. Dat is inmiddels ook weer een nieuwe realiteit.
‘Kijkers naar televisie kennen grofweg twee namen: die van het uithangbord en die van de producent. De voorkant en de achterkant. De voorkant heet André of Chantal, Carlo of Irene, Ivo of Jinek. Aan de achterkant kleeft de titel van de kassa. Zeg Talpa, oftewel John de Mol: vermogen 2,4 miljard. Joop van den Ende: vermogen 1,7 miljard. Reinout Oerlemans: ik heb werkelijk geen idee, 170 miljoen, en René Stokvis, jullie weten wel, Schiet ‘m erin, Vlieg er eens uit, Plak ‘m erop, Trek aan de bel en dat Te land, ter zee en in de lucht: 35 miljoen.
Wat dat betreft is Stokvis maar een sardientje in de vermogens-zee van televisie tycoons.
Maar nu het vermogen van de makers van het werk, dat deze heren en anderen zo puissant rijk hebben gemaakt. Hun vermogen is SCHEPPEN! Dat doen wat de vermogende tycoons niét kunnen, namelijk het praktisch omzetten van een idee tot een uitzendbaar programma. De mannen en vrouwen die met elkaar televisie maken.
Volwassen titelrollen
In het begin van mijn actieve televisieperiode in Nederland was het gebruikelijk dat op de aftiteling alleen de decorontwerper en graficus werden vermeld. In Duitsland, waar ik vanaf 1966 programma’s ging maken, was het vanzelfsprekend dat de crew op de aftiteling stond. Ik heb daar in Nederland, samen met anderen, ook voor geijverd. Steeds een paar namen erbij en uiteindelijk kregen we volwassen titelrollen. Er werd weliswaar geen fortuin aan verdiend, maar het legde wel de credit waar die ook thuishoort.
Er was altijd wel gedoe over naamsvermelding op aftitelingen. ‘Wat heb je eraan als kijker?’ ‘Wie interesseert zich nou voor al die namen’? Dat is in zekere zin ook wel waar natuurlijk. Bij de aftiteling van een film in de bioscoop loopt de zaal leeg. Ik hoor ook wel regisseurs die het om persoonlijke redenen helemaal niet erg vinden dat hun naam niet zichtbaar is. Anderzijds is het voor de mensen die hun ziel en zaligheid leggen in het maken van een programma een vorm van waardering en een visitekaartje.
Tegenwoordig wordt, behalve het uithangbord en de producent, in heel veel gevallen niemand meer vermeld. Ik kijk naar Matthijs Gaat Door, zie daar een eigen, zich onderscheidende dynamische regie van mijn oude editor en schakeltechnicus Henk van Engen, prachtig camerawerk, muziek die klinkt als een klok en een belichting die stemmingen omvat van feestelijk tot ingetogen, maar aan het eind van het liedje staat op de aftiteling alleen de naam van de producent. Het dedain voor de studiovloer is daarmee wel voltooid.
Selectieproces
Heeft dat invloed op de inzet bij programma maken? Ik hoop van niet. Wederzijds respect en waardering, zowel voor persoon als talent, tussen crew en regisseur, is allesbepalend voor het eindresultaat. Toen ik begon, bleek vrij snel dat de crew die bij mij paste, ontstond uit een natuurlijk selectieproces. The Origin of Species zegt: Struggle for life, survival of the fittest. Dat geldt zeker ook voor gedreven programma maken.
Als je internationaal werkt, word je steeds opnieuw geconfronteerd met een nieuwe crew. Mijn eerste producties in Duitsland waren in 1966 voor ZDF. In Studio Hamburg heb ik alles bij elkaar zo’n vier jaar gewerkt met een vaste crew. Jong, ambitieus, gedreven. Een familie. Heerlijke tijd. In 1968 begon ik bij de WDR, de grootste zender van de ARD. Die bestond toen uit negen zenders met allemaal een mediapark met minstens de omvang van wat we hier hebben. Elke omroep met een eigen manier van werken. Met de wil en de gedrevenheid zat het wel goed, maar de snelheid, efficiëntie en kwaliteit was nogal wisselend.
Ik kon de komende twee
uur in de kantine zitten,
zodat hij licht kon maken
In Baden Baden bij de Südwestfunk maakte ik een show met Michael Schanze. Meerdere gründlich gedetailleerde voorbesprekingen. We gingen de studio in, ik repeteerde het eerste nummer en kreeg toen van de Lichtsetzenden Kameraman te horen dat ik de komende twee uur in de kantine kon gaan zitten zodat hij licht kon maken. Ik wist niet wat ik hoorde. Daarmee haal je de flow uit een productie, dus dat kon natuurlijk niet.
Het café in
In Parijs werkte ik met de ORTF. In het Olympia-theater van Bruno Coquatrix ging ik een show opnemen met Mireille Mathieu. De reportagewagen zou om 13.00 uur aankomen en tussen 15.00 en 18.00 konden we dan wat repeteren. De reportagewagen kwam pas om 15.00 uur en de crew rende meteen het café in. Daarna bouwen en tegen 17.00 uur had ik een plaatje. Nou bleek dat de brandweer voorschreef dat camera’s maar aan één kant van de zaal mochten staan. De techniekchef had besloten om twee camera’s dan maar rechts te zetten, want dat deden ze daar nou eenmaal altijd.
Dat die twee camera’s aan één kant stonden, zat me niet lekker. Coquatrix erbij gehaald, babbel, babbel, babbel, haalde niks uit. Toen dacht ik: als ik nou de scanning van één camera niet van links naar rechts, maar van rechts naar links omdraai, dan lijkt het net alsof ik dat zangeresje met die enorme Piaf-strot zowel van links als van rechts aanschiet. De chef techniek deed niet moeilijk, pakte een soldeerbout en draaide de scanning om.
De wat oudere cameraman, die waarschijnlijk al een paar Pernodjes achter de kiezen had, raakte in paniek, dacht wellicht dat het delirium had toegeslagen en vulde de intercom met een ongekend repertoire aan vloeken. Hij snapte niet waarom het beeld naar rechts ging als hij naar links pande. Als ik riep: Grand plan a droite, dan ging hij gegarandeerd eerst de verkeerde kant op en dan in een lawine van vloeken en uiteenspattende merdes kwam er een shot. Het was een hele bijzondere ervaring.
Hoog niveau
Door de manier van werken (snel, veeleisend) ontstond in Nederland in een aantal disciplines – met name handcamera, schakeltechniek en digital effects – een periode van ongeëvenaard hoog niveau. Zonder die toppers had ik in Duitsland een aantal producties niet kunnen maken zoals ze zijn geworden. Ik denk aan Alex Bordewijk, Johan van Elk, Ruud Stienen, Theo Joosten, Media Diamant-winnaar Berto, Han Budding, Frank Enkelaar, Henk van Engen en ik doe er vast een paar te kort. Daarvoor excuus.
Een goede crew legt een ziel in een productie. Een goede crew is als een familie die om elkaar geeft. Een goede crew heeft een pater familias en een mater. Die mater was voor mij vele jaren Myra van der Werff. Zij was de mitraillette die niet alleen tweehonderd shots per minuut kon cuen, maar ze was ook de moeder van de familie. En zoals in elke familie ontstond er door stress of wanhoop weleens wat spanning. Dan was mijn hoofd Geluid Wil Zuiderduijn er als de kippen bij om een bandje af te draaien met een scabreuze tekst of een luide boer. Daarmee ontsnapte de perslucht uit de ballon en kon iedereen weer opgelucht ademhalen. Diezelfde Wil serveerde, gekleed als vrouw Antje, blokjes kaas, terwijl Bert Majoor met een haringkraam de vloer opkwam en een visje uitdeelde. De eisen waren hoog, er was stress, maar ook oneindig veel plezier en voldoening.
Zeker twintig jaar heb ik als mijn number one op camera gewerkt met Ruud Stienen. Ruudje stelde de ploeg samen en bepaalde wie er wel en niet in thuis hoorde. Als mijn programma’s er qua camerawerk uitsprongen, dan is dat vooral te danken aan zijn oog voor cameratalent en zijn persoonlijke hoge eisen aan dat prachtige vak. Ruud overleed op 10 augustus. Een kleine man, maar een gigant in zijn vak. Daarom tot slot een eresaluut voor Ruud Stienen.’
Bert Kuizenga: “André wordt 75! Bij uitstek een moment om stil te staan bij de man met een carrière van bijna zestig jaar die zich de laatste jaren helemaal opnieuw heeft uitgevonden. Van komiek tot presentator en serieus acteur. Ook zijn ontroerende speech op 4 mei, tijdens de Nationale Herdenking op de Dam, dwong respect af. Met serieuze rollen in The Sunshine Boys en Het geheime dagboek van Hendrik Groen en zijn sympathieke optreden in Heel Holland Bakt en Denkend aan Holland, beleeft hij in de herfst van zijn carrière een wonderlijke wending.”
“Het is een metamorfose die hij zelf in gang heeft gezet, nu een kleine tien jaar geleden. Op een leeftijd waarop veel mensen al lang en breed met pensioen gaan, begint André – niet geheel zonder risico – een nieuw hoofdstuk in zijn leven. In sessies met André en gesprekken met vrienden en vakgenoten probeer ik zo dicht mogelijk bij hem te komen om te voelen en te begrijpen hoe deze jaren zijn verlopen en me te verwonderen over een bijzonder mens.”
Matthijs van Nieuwkerk: “Wonderlijk toch, hoe de loop van het leven zijn eigen pad kiest. Ik koester het geluk dat ik met André de Grote, tegen wie ik huizenhoog opkijk, mag werken en af en toe in zijn nabijheid mag verkeren…”
In zijn proloog schrijft Bert Kuizenga: Ergens halverwege de productieperiode van dit boek zei mijn vrouw Astrid ineens: “André is een soort toverwoord. Iedereen die je over hem wilt spreken, doet dat ook!”
En dat klopt. Iedereen werkt mee. Naast gesprekken bij André thuis sprak Bert Kuizenga met Matthijs van Nieuwkerk, Youp van ’t Hek, John de Mol, Joke Bruijs, Danny Vera, Jan Slagter, Simone Kleinsma, Ron Brandsteder, Edwin Evers, Gijs de Lange, Kees Hulst, Gerdi Verbeet, Janny van der Heijden, Cornald Maas, Eric van Tijn, Joop van den Ende, Tim Oliehoek, Frans Mulder, Caroline Tensen en Freek de Jonge.
En Mark Rutte, demissionair minister-president, schreef een mooie persoonlijke brief die als uitsmijter achterin het boek is opgenomen. Gewoon André is een uitgave van FC Klap.
“Het is een metamorfose die hij zelf in gang heeft gezet, nu een kleine tien jaar geleden. Op een leeftijd waarop veel mensen al lang en breed met pensioen gaan, begint André – niet geheel zonder risico – een nieuw hoofdstuk in zijn leven. In sessies met André en gesprekken met vrienden en vakgenoten probeer ik zo dicht mogelijk bij hem te komen om te voelen en te begrijpen hoe deze jaren zijn verlopen en me te verwonderen over een bijzonder mens.”