Felicia vindt het wel begrijpelijk dat “dit niet eerder is gedaan, want het brengt een geheel nieuwe manier van werken met zich mee. Ik heb veel respect voor de regisseur, editors en cameramensen die ineens helemaal anders moesten gaan denken. Irma (Sluis, red.) is altijd in beeld als ik praat, zodat doven en slechthorenden het thuis ook kunnen volgen. De doorloop moet altijd in twee talen.

Op de set zijn altijd drie tolken aanwezig, die op een vaste plek staan en vanuit alle hoeken kunnen tolken, zodat de deelnemers en jury altijd begrijpen wat er wordt gezegd. En de editors kunnen niet snel even iets monteren, want de gebarentaal op beeld moet aansluiten bij wat wordt gezegd. Dat zijn nog maar een paar dingen die het ontzettend ingewikkeld maken. Het is een heel andere manier van filmen. Voor mij is een wereld opengegaan.”

Jij doet samen met Irma Sluis de presentatie. Hoe werkte dat?
“We zijn echt een duo: we hebben elkaar nodig en vullen elkaar aan. Soms was het even schakelen: dan moest Irma bijvoorbeeld iets aan mij uitleggen over gebarentaal. Het was mooi om te zien hoe Irma erop gebrand was dat doven en slechthorenden thuis én op de set alles konden volgen. Het kwam weleens voor dat de regisseur even snel iets kwam uitleggen, maar dan kwam Irma tussenbeide: ‘Ja, nu heeft niemand er iets van begrepen’. Irma bewaakte die begrijpelijkheid voor iedereen op een fantastische manier.”

“Irma bewaakte die
begrijpelijkheid voor
iedereen op een
fantastische manier”

“En weet je wat grappig was: ik voelde ik me soms bijna buitengesloten omdat ik het heel vaak niet kon volgen als de jongeren met elkaar praatten. Dat komt doordat zij hun eigen slang hebben, dus Irma begreep het ook niet. Maar zo voelen zij zich veel vaker bij ons, dus dat was juist interessant.”

Hoe hoop jij dat Hands Up maatschappelijke impact heeft?
“Wanneer ik een doof persoon zie, stap ik er nu gewoon op af en voer een gesprekje. Als maar één kijker dat ook zou doen door dit programma, zou ik al blij zijn. Irma zet haar populariteit op een mooie manier in. Ze wil liever niet te veel met haar gezicht op tv, maar dit programma vindt ze belangrijk. We hebben nog nooit een programma gemaakt dat zoveel persaandacht trok.”

Uniek
Boaz Blume is redacteur bij KRO-NCRV voor Hands Up en doof. We spreken hem via de mail. “Het was geweldig om aan dit tv-programma mee te werken. Vanwege de inhoud, maar ook door de samenwerking. Ik heb leuke collega’s bij de omroep: ze vinden gebarentaal interessant en willen graag leren. Ik vermoed dat ik de eerste dove tv-redacteur in de geschiedenis ben. Dat maakt het wel uniek en daar ben ik best trots op. Veel collega’s hebben geen kennis van dovencultuur of gebarentaal. Het kost tijd om ze daarvan bewust te maken.”

Hoe kunnen we daar voor zorgen?
“Door meer kennis te verspreiden. Verder is het fijn als collega’s op een redactie een aantal basisgebaren kennen en weten hoe ze met doven kunnen communiceren. Er zijn veel manieren waar je geen gebarentaal voor hoeft te kunnen: uitbeelden, opschrijven, rustig spreken, je handen en mimiek gebruiken en er is zelfs een speciale app, waarmee je kunt communiceren via een tolk op afstand: Tolkcontact.”

“Verder zou het natuurlijk helpen als meer doven bij de omroep, maar ook bij producenten, zouden werken. Niet vanwege hun doofheid, maar omdat ze deskundig zijn op een bepaald terrein. Om dat te bewerkstelligen, is het belangrijk dat doven toegang krijgen tot verschillende opleidingen. Daar kan het beschikbaar stellen van tolken bij helpen. En een keuzevak als Gebarentaal en Dovencultuur invoeren op het voortgezet onderwijs zou een stap in de goede richting zijn.”

“Doven hebben recht
op goede communicatie”

En op de set?
“Op de set is het ook belangrijk dat voldoende tolken aanwezig zijn op de goede plek. Ik heb een eigen tolk die de hele dag met mij meeloopt. Het vraagt allemaal wat meer tijd, maar het levert voor iedereen wat op. Doven hebben recht op goede communicatie.”

Performer
Je bent tijdelijk aangenomen voor dit project. Zou je ook andere programma’s willen maken die niets te maken hebben met dit onderwerp?
“Dat zou ik heel leuk vinden. Ik heb een brede belangstelling en ben behoorlijk allround. Ik ben ook performer. Ik wilde als kind al acteur worden en ben eens naar een open dag geweest bij een toneelopleiding. Daar wilde ik me inschrijven, maar mijn doofheid zat in de weg. Een teleurstelling. Ik ben heel blij dat ik nu toch als performer op het toneel sta en in de Nederlandse gebarentaal kan optreden.”

Zitten er voordelen aan doof zijn die juist helpen in jouw baan als redacteur?
“Ja, want dove mensen zijn over het algemeen heel goede kijkers. Ze hebben meestal ‘scherpere’ ogen dan horenden en zijn heel visueel ingesteld. Dat is echt een kracht als het om tv gaat (natuurlijk niet bij de radio, haha). Maar er is ook een ander voordeel: je brengt een fris perspectief op tv vanuit een minderheidsgroep.”

“Bovendien lopen gesprekken via een tolk vaak rustiger en hebben ze meer structuur. Zonder de aanwezigheid van een doof redactielid zouden vergaderingen veel rommeliger verlopen. Met een doof persoon erbij overleggen kost iets meer tijd, maar levert heldere communicatie en beslissingen op waar iedereen profijt van heeft. Mijn droom is een eigen tv-programma voor doven en slechthorenden in Nederland. Dat bestaat al in Zweden en Engeland. De dovengemeenschap is hier nog steeds nauwelijks zichtbaar en de mediawereld is voor dove mensen tot nu toe nogal op slot geweest. Hopelijk gaat dat nu veranderen.”

Bron: BM
Foto’s: Stijn Ghijsen/KRO-NCRV