Een van de problemen die ik vaak in het snel ontwikkelende medialandschap tegenkom, zijn foute oorzaak-gevolg veronderstellingen. Als a dan b. Met name bij televisie gaat men vaak af op het onderbuikgevoel en ziet een causaal verband waar dat er helemaal niet is.
Ik herinner me nog dat in de tijd dat ik hoofdredacteur van Hart van Nederland was, de zenderbaas altijd de kwaliteit van de uitzending de schuld gaf als de kijkcijfers tegenvielen. Hierop was mijn wellicht iets te pretentieuze wedervraag hoe de kijkers die die avond niet keken, wisten dat de uitzending zou tegenvallen.
Mijn punt is dat er in de mediawereld vaak in té eenvoudige mechanismen wordt gedacht. Recensenten wakkeren dit denken overigens nog eens flink aan, omdat eenduidige boodschappen het in de media nou eenmaal goed doen. Denk bijvoorbeeld aan de berichtgeving rond de kijkcijfers van Jinek na haar verhuizing naar RTL 4. Eva Jinek zou het slecht doen, want haar show op NPO 1 scoorde wel 500.000 kijkers meer.
Het is natuurlijk appels met peren vergelijken, want uitzendtijdstip, concurrentie, kracht van de zender et cetera zijn allemaal factoren die meespelen. En om het nog ingewikkelder te maken: de reacties van de recensenten zijn niet alleen een gevolg van het succes van een programma, maar ook een van de oorzaken; als zij het succesvol vinden, wordt het programma ook vaak succesvol.
Nu het medialandschap sterk aan het veranderen is, worden nog veel meer oorzaak en gevolgrelaties verondersteld die er helemaal niet zijn. Long form content zou niet werken op YouTube, jongeren kijken geen televisie meer, et cetera.
Met de komst van meerdere social media wordt het voorspellen van succes nog ingewikkelder
In de wetenschap is inmiddels wel bekend dat de eenduidige oorzaak en gevolgrelaties die de bètawetenschappen typeren (denk bijvoorbeeld aan Newton’s wet van de zwaartekracht) niet zomaar toepasbaar zijn op sociaal-maatschappelijke fenomenen zoals de media. En ook door de wol geverfde tv-makers weten maar al te goed dat een complex netwerk van oorzaken aan het succes van een programma ten grondslag ligt.
Met de komst van meerdere social media wordt het voorspellen van succes nog ingewikkelder. Er komen immers meerdere factoren bij die hierop van invloed zijn. Meerdere oorzaken zorgen voor meerdere gevolgen die op hun beurt weer oorzaken worden.
In een leiderschapsfunctie in de media moet je enorm uitkijken voor de ‘als a dan-wijsheden’. De verleiding van een eenvoudige verklaring is groot en wint het daardoor vaak in discussies. Het zijn verklaringen die het leuk doen in de mediarubrieken, maar waar je als leidinggevende in een mediabedrijf weinig aan hebt.
Taco Rijssemus
