“Streamingdiensten groeien nu en dat is geweldig, dat betekent ook meer werkgelegenheid. Maar dit is nog niet wettelijk vastgelegd en dat is natuurlijk best gek”, zegt actrice Elise Schaap. Ze speelde Danielle Bouman in de Netflix-hit Undercover. Acteursbelangenorganisatie ACT en rechtenorganisatie Norma pleiten voor een aanpassing van de wet.
Acteurs krijgen doorgaans op twee manieren betaald. Ze ontvangen een dagtarief voor opnamedagen en maken afspraken over een vergoeding voor het afstaan van hun zogeheten ‘naburige rechten’. Die rechten lijken een beetje op het auteursrecht van schrijvers. Ook acteurs hebben als uitvoerend kunstenaars het recht om te beslissen of het werk dat ze afleveren, opgenomen en verspreid mag worden.
Rechten afstaan
In de praktijk wil een producent altijd dat je die rechten afstaat. “Bij een serie of film zijn al snel veertig acteurs, een scenarioschrijver en een regisseur betrokken. Als die allemaal het recht hebben om het scherm op zwart te zetten, is dat onwerkbaar”, zegt Joey Cramer van Norma. De rechtenorganisatie incasseert bij onder andere kabelmaatschappijen vergoedingen voor acteurs, regisseurs en scenarioschrijvers voor het afstaan van die rechten. Om het werkbaar te houden beheert Norma vervolgens een deel van die rechten, om ze voor acteurs te gelde te maken.
Soms wordt er wel een vergoeding met de dagprijs verrekend, zegt Christopher Parren van acteursbelangenorganisatie ACT, waarbij met ruim 1300 leden bijna alle professionele acteurs in Nederland zijn aangesloten. “Maar in Nederland, zeker nu in coronatijd, nemen acteurs genoegen met een lagere dagprijs. Ze werken ook vaker gratis.”
Volgens Parren zouden acteurs na het uitzenden nog geld kunnen krijgen voor het gebruik van hun rechten, via Norma. Dit is in de wet nu wel geregeld voor tv, maar niet voor streamingdiensten.
Met de NPO en Videoland van RTL zijn inmiddels op vrijwillige basis afspraken gemaakt voor een deel van de films. Maar, zegt Cramer, dat is maar een deel van de markt. Netflix is verreweg het meest gebruikte platform, en met platforms als Disney+ en Amazon Prime Video konden er nog geen afspraken worden gemaakt.
‘Meedelen in succes Undercover’
Dat betekent dat de hoofdrolspelers, regisseur en scenarioschrijver van een hitserie als Undercover niet profiteren als de kijkcijfers goed zijn. Hetzelfde geldt voor stemacteurs die (teken)films inspreken. Zij krijgen vooraf een vergoeding en daarna niets meer.
“Het lijkt me meer dan logisch dat als een serie of film succes heeft, de makers nadien ook kunnen meedelen in dat succes”, zegt Elise Schaap. “In Nederland hebben we dat nog niet geregeld, in bijvoorbeeld de VS en Spanje wel.”
‘Steeds minder tv, steeds meer streaming’
Voor tv alleen incasseert Norma jaarlijks een paar miljoen euro voor het afstaan van rechten. “Voor veel acteurs zijn de vergoedingen een belangrijk onderdeel van hun jaarinkomen”, zegt Joey Cramer.
Bovendien zullen inkomsten uit tv-vergoedingen de komende jaren alleen maar teruglopen. “Over tien jaar kijken we waarschijnlijk geen tv meer. Dan moeten die miljoenen die nu via tv komen ook op een over andere manier overgeheveld zijn. Dus de wetgever moet binnenkort bewegen”, aldus Cramer. Het ministerie van Justitie laat weten dat er een wetsvoorstel over vergoedingen door streamingdiensten in de maak is.
Volgens Netflix wordt er onderhandeld over een streamvergoeding. De streamingdienst is sinds ongeveer een jaar lid van RODAP, de organisatie van producenten, omroepen en distributeurs die vergoedingen aan makers regelt. “RODAP onderhandelt met de collectieve beheersorganisatie die scenarioschrijvers, regisseurs en acteurs vertegenwoordigt. Dit omvat de vergoeding voor hun werk op Netflix”, aldus een woordvoerder.
Amazon laat in een reactie weten dat het geen financiële gegevens deelt. Disney was niet bereikbaar voor een reactie.
Bron: NOS/BM
