Over de oorsprong van het begrip ‘guilty pleasure’ verschillen de meningen. Het werd in 1860 al eens gebruikt in de New York Times om een bordeel aan te duiden. Het is zo’n begrip dat komt en gaat. De uitdrukking geeft invulling aan een combinatie van genot, schaamte, begrip én vergeving.
Het is voor iedereen duidelijk wat in een ‘consumptiecategorie’ de guilty pleasures zijn. Als ik zeg eten, boeken en films, dan zegt u niet spinazie, De zwanen van Stonehenge en Schindlers List, maar frikandel, Bouquet-reeks en Love Actually. Of voorbeelden van gelijke strekking. Je vergeeft mensen guilty pleasures, want je hebt ze zelf ook. Voor de makers van deze speciale pleziertjes is er dankbaarheid en soms zelfs bewondering.
Bij televisieprogramma’s is dat niet anders. De maker en de kijker kennen elkaar al wat langer. Uit dankbaarheid voor het geboden genot is er heel veel begrip en vergevingsgezindheid bij de kijker. Daarom hoeft bij het EO-programma Ik mis je, waarin Arjan Lock met een koffiepot over een kerkhof struint, niet in beeld te staan: ‘We hebben de mensen die we lastigvallen terwijl ze rouwen om een gestorven ouder of kind vooraf gevraagd of ze wel steun aan het geloof hebben’.
De kijker weet
en accepteert
dat productioneel
gestuurd wordt
Als Boer Jan voor de ogen van miljoenen kijkers drie keer achter elkaar vertelt dat hij gesteriliseerd is, staat niet in beeld: ‘De redactie van Boer zoekt Vrouw heeft Jan niet gedwongen te praten over zijn sterilisatie, we hebben het alleen gesuggereerd’.
De commerciëlen zijn geen haar beter. Nog nooit heb ik bij RTL’s Temptation Island in beeld zien staan: ‘We hebben de deelnemers m/v niet expliciet verzocht een shotje tequila mee te drinken’. Als Talpa’s Mr. Frank Visser in beeld verschijnt, zegt de voice-over nooit: ‘We hebben buurvrouw Anita aangegeven dat juridische beoordeling belachelijk is, zoveel herrie maken speelgoedtreintjes nu ook weer niet. Na de opnamen helpen we haar natuurlijk aan een passende therapeut’.
De kijker weet en accepteert dat productioneel gestuurd wordt. Dat de grenzen van het betamelijke worden verkend. De kijker fluistert bij elke programmamaker met schuldgevoel in zijn oor: ‘Ssst, stil maar, het is goed. We vergeven je. We vinden het lekker. Iedereen begrijpt hoe het zit’.
Dat de coronacrisis enorme impact én onzekerheid met zich meebrengt, blijkt niet alleen uit de dip in de reclamemarkt, eindeloze herhalingen van oude sportwedstrijden of nieuws over uitgestelde producties. De impact blijkt eens te meer uit de paniek waarmee excuus wordt aangeboden voor een opgespelde zendermicrofoon. Uit talkshowtafels waar gasten nog verder uit elkaar zitten dan ouders in speeltuinen. En uit het regelmatig in beeld verschijnen van de tekst: ‘Dit programma is opgenomen vóór de coronacrisis’.
Het rotsvaste vertrouwen dat de kijker geniet, begrijpt en vergeeft, lijkt even weg.
Taco Jelgersma
