Frederieke Leeflang weg als voorzitter NPO na klachten over angstcultuur
Leeflang heeft samen met de Raad van Toezicht van de NPO besloten haar taken als voorzitter van de Raad van Bestuur neer te leggen, schrijft de NPO. Het is nog niet bekend wie haar (tijdelijk) gaat opvolgen.
“Ik heb mij ruim drie jaar met hart en ziel ingezet met maar één belang voorop, dat van de publieke omroep. De publieke omroep staat voor grote opgaven en heeft een essentiële rol in onze samenleving. Het mag niet zo zijn dat discussie over mij dat belang in de weg staat”, zegt Leeflang over haar vertrek.
Een maand geleden publiceerde het AD een artikel over een onderzoek dat de krant samen met onderzoeksplatform Investico deed naar klachten over Leeflang. Die klachten waren door (oud-)medewerkers ingediend bij de raad van toezicht van de NPO.
De eerste meldingen over Leeflang, die sinds januari 2022 bestuursvoorzitter is, ontving de ondernemingsraad van de NPO in het najaar van 2023. De NPO-baas zou zich schuldig hebben gemaakt aan onder meer intimidatie, het negeren van collega’s en verbale agressie. Volgens het AD zijn meerdere oud-medewerkers vertrokken met een geldbedrag en een geheimhoudingsverklaring.
Minister Eppo Bruins van Cultuur liet na het AD-artikel weten “op zeer korte termijn” met de Raad van Toezicht van de NPO in gesprek te willen over Leeflang.
Leeflang zei eerder zelf geen meldingen te hebben gehad, “omdat het geen officiële klachten zijn”. Ze nam toen afstand van de beschuldigingen van wangedrag. “We krijgen allemaal signalen. Het zou raar zijn als mij dat, in deze positie, niet zou overkomen. Mensen vinden soms dat ik te duidelijk ben, bijvoorbeeld omdat ik dingen benoem. Of omdat ik ze heb aangesproken op hun functioneren. Maar grensoverschrijdend? Nee.”
Op korte termijn komt de Raad van Toezicht met meer informatie over de interim invulling naast het huidige Raad van Bestuurslid Lucien Brouwer zodat de publieke omroep zich weer volledig kan focussen op de koers die onder Leeflang is ingezet voor de invulling van de digitale transitie en de focus op een toekomstbestendige publieke omroep.
De 52-jarige Leeflang is momenteel managing partner bij Deloitte Legal. Tjibbe Joustra, voorzitter van NPO’s Raad van toezicht, roemt haar bestuurlijke kwaliteiten. “Ze heeft geen directe ervaring in de mediawereld, maar brengt ruime bestuurlijke ervaring, verbindend leiderschap en een onbevangen, vernieuwende blik mee.”
Mede gezien de namen die circuleerden, is dit een verrassende keuze die weleens goed zou kunnen uitpakken. Een verfrissende blik van buiten kan in Hilversum helemaal geen kwaad, zeker niet als Leeflang inderdaad analytisch sterk is, dit vertaalt in concrete acties, oog heeft voor intermenselijke verhoudingen en hecht aan dialoog, zoals het persbericht vermeldt…
Op het YouTube kanaal van BM (Broadcast Magazine) vind je al onze video’s: BM90, BM Talk, BM Review, BMY en BM Reportage. Altijd op de hoogte blijven van onze nieuwste video’s? Abonneer dan gauw en houd broadcastmagazine.nl in de gaten.
Tekst: Harm Edens // Fotografie: Dirk-Jan van Dijk
Shula Rijxman: “Eight down, two to go?”
Harm Edens: “Tien jaar NPO.”
SR: “Aaahh, en nog twee jaar te gaan.”
Er speelt ontzettend veel. Kunnen we eerst terug naar het begin? Hoe stapte je erin? Je had IDTV achter de rug.
“Ik moet je eerlijk zeggen, ik denk dat ik er heel enthousiast ben ingestapt omdat ik het heel belangrijk vond om een bijdrage te leveren aan een publieke omroep die noodzakelijk is. Maar achteraf misschien ook wel wat naïef, omdat ik wel iets van politiek wist, maar niet dat het politieke spel hier zo letterlijk aan tafel wordt gespeeld. Ik had in die tijd ontzettende mazzel, want Henk Hagoort zat hier. En wij waren een heel goed duo. We waren totaal andere mensen, in karakter en hoe we leven, maar we vulden elkaar goed aan.”
En toen ging die totaal onbetrouwbare man ineens naar Zwolle.
“Henk is zeeeer betrouwbaar. (Grijns) En dat was pas na een jaar of vijf. Ik kreeg de vrije hand in zaken die ik noodzakelijk vond. Rondom marketing, televisie en radio, dat was mijn pakket. Toen ik hier in 2012 kwam, was RTL marktleider. Met dank aan de omroepen en de mensen die hier televisie en radio doen, moet je de dag prijzen dat wij marktleider zijn. We zijn een eigen merk, dat was best nog een ingewikkelde. Maar iedereen kent inmiddels het NPO-merk, we hebben een eigen fonds, dus er is best veel gebeurd de afgelopen jaren.”
Je hebt nog twee jaar. Wat moet er nog gebeuren voor jou om het stokje voldaan over te kunnen geven?
“In essentie staat de publieke omroep er goed voor. Het is mijn rol om ‘m toekomstbestendig te maken.”
Wat betekent dat?
“Dat gaat over onderwerpen als betrouwbaarheid van informatie en nieuws en het verder toegankelijk maken van kennis in een steeds gefragmenteerder medialandschap. In mijn optiek leven we in een samenleving – en dat zie je om je heen – die steeds intoleranter lijkt te worden. Er is desinformatie en nepnieuws. We zien het in Amerika, in Rusland, in China. Data en algoritmen spelen daarin een steeds groter wordende rol. Waar vind je nou nog het perspectief van alle kanten? Ik heb het niet eens over de waarheid, want ook dat is een ingewikkeld begrip. Als je niet uitkijkt, krijgt groen alleen nog maar informatie over groen, en rood alleen nog maar informatie over rood. Kranten hebben ook een onafhankelijke redactie, maar bij ons krijg je dezelfde informatie vanuit verschillende kleuringen. Wat is het zicht van de VPRO op Harm en wat is het zicht van KRO-NCRV op Harm?”
Zouden ze die hebben denk je? Ik hoop van niet.
(Lacht) “En dan kun je je eigen mening vormen.”
Behalve als een deel van de consumenten de NPO als merk in z’n geheel in het linkse of het bevooroordeelde hoekje zet. Dan hou je die versnipperde samenleving. Hoe doorbreek je dat?
“Dat is niet eenvoudig. We zijn heel lang als links gezien. En toen stond er onlangs een artikel in de krant dat we weer te rechts waren. Ik weet ook niet hoe ze dat meten. Gaan ze dan met een apparaatje bij iedereen langs: ‘stem jij links of rechts?’ We bereiken nog steeds 82% van Nederland en daarmee het hele spectrum binnen de samenleving.”
“We bereiken nog steeds 82% van Nederland”
Hoe maken we die samenleving inclusiever, dat lijkt me een mooie taak voor de NPO.
“Ja. Dat heeft ook heel veel te maken met de toon. Als je hoort dat je in Nederland alleen maar Nederlanders mag aannemen en geen mensen van buiten, daar kun je best voorbeelden tegenover zetten. Bijvoorbeeld door te zeggen: als jij wilt dat jouw kind – en jij zelf – de komende jaren verzorgd kan worden in een ziekenhuis, dan zul je ook open moeten staan voor mensen uit het buitenland. Want heel veel mensen die nu in ziekenhuizen werken, komen daar vandaan. We zijn godsdankbaar dat ze er zijn.”
Hebben we ook niet veel meer verbinding nodig? Dus niet aan alle talkshowtafels het kleine nieuws van de dag opblazen, maar Ayoub en Kes die een battle doen in The Voice. Hij met een Marokkaanse achtergrond en zij blonde krullen en blauwe ogen. En ze zingen allebei vloeiend Arabisch en Nederlands en daarna andersom. Dat ging de hele wereld over.
“We krijgen binnenkort het Eurovisie Songfestival! Allemaal verschillende mensen met verschillende achtergronden komen naar Nederland!”
Ga je er naartoe ook?
“Ja, natuurlijk! En als voorzitter…”
Je moet!
“Nee, het is geen moetje, hoor. Dat is toch waanzinnig. Het moment waarop Europa zich verbindt. 200 miljoen kijkers. Ander voorbeeld: Heel Holland Bakt, waarvan iedereen zei toen het een succes was: ‘Dat moet naar de commerciëlen’ maar dan was het nu van Dr. Oetker geweest, dat heeft heel Nederland aangezet om appeltaart te bakken.”
Moet dat niet eens een beetje vegan worden, met ovens op zonne-energie?
“Goed idee. En biologische ingrediënten. Duurzaamheid is sowieso voor ons een hele belangrijke.”
“Mijn persoonlijke belang gaat over desinformatie en intolerantie”
Dat wordt twee jaar aanpoten.
“Ik hoef het gelukkig niet alleen te doen. En twee jaar is nog best lang, hoor. Mijn persoonlijke belang – en daar maak ik geen geheim van – gaat over desinformatie en intolerantie. Ik wil er aan bijdragen dat mensen niet meer wegkijken, maar zien wat er in de wereld gebeurt. We hebben de neiging om te zeggen: het was een incident. We kunnen en mogen niet stil blijven! Daar speelt mijn achtergrond ook een rol in. Ik doe liever een stap naar voren, dan naar achter. Omdat het noodzakelijk is. Omdat bang zijn geen zin heeft. We zijn allemaal bang. Ik heb de eer gehad om een jaar geleden bij Madeleine Albright te zijn geweest. Die heeft een boek geschreven, Fascism. Ze beschrijft dat Hitler, Mussolini en Franco alle drie democratisch aan de macht zijn gekomen. En dat je niet moet blijven zwijgen. Dat je niet kunt wegkijken. En het is niet alleen in de politiek. Ik las gisteren in de krant dat het antisemitisme weer toeneemt.”
Oh jee, ik hoor hele volksstammen alweer roepen: daar heb je Shula Rijxman weer over antisemitisme.
“Ja, daar moet ik voorzichtig mee zijn, en dat is al erg genoeg. Zet dat er maar meteen achter – het gaat om heel veel verschillende mensen met een andere achtergrond, homoseksuelen die niet meer hand in hand over straat kunnen, het gaat om zoveel andere verhalen. Verdraagzaamheid is voor mij heel belangrijk. En dat ontstaat alleen als je iets van de ander weet, als je kennis hebt, zoals bij het voorbeeld van het ziekenhuis. En daar wil ik me hard voor maken. Sigrid Kaag zei bij de Herzberg-lezing: wees niet stil, we zijn met velen. Over de stilte die een sluipend gevaar in zich heeft. De bevlogenheid die zij heeft, past heel erg bij de mijne.”
“De bevlogenheid die Sigrid Kaag heeft, past heel erg bij de mijne”
Nou, dan moet ze maar hier naartoe.
“Misschien kan ze me over twee jaar opvolgen.”
Maar hoe bereik je al die mensen die je van kennis wil voorzien, die je wil informeren? Die zoeken allemaal hun eigen waarheid, op YouTube of ergens anders.
“Dat maakt het alleen maar belangrijker dat we een eigen sterke context maken. Daar zijn we continu mee bezig.”
Of die zitten de hele dag te gamen.
“We hebben natuurlijk NPO3.nl als belangrijke zender voor vernieuwing en experiment. We bereiken gelukkig ook nog heel veel jongeren via lineair, we doen web only series en dat slaat aan.”
En je wil jong talent aantrekken en ontwikkelen. Maar als die naar de NPO kijken, zien ze witte, hoogopgeleide, voornamelijk heteroseksuele poortwachters.
“Als ze echt bij ons binnen kijken, zullen ze zien dat we hard bezig zijn om dat te veranderen. Kijk naar DWDD, kijk naar de programma’s op NPO3. In mijn nieuwjaarstoespraak heb ik gezegd dat de omroepen veel harder aan diversiteit moeten werken. Want zij maken de programma’s. We zijn nu samen met de omroepen aan het kijken hoe we dat gaan doen, want dat is nog steeds niet goed genoeg.”
Als je alleen al kijkt naar het presentatietrio van The Great British Bake Off, dat is al een stuk diverser.
“Klopt. En de bakkers ook.”
Dat kan je dan mooi nog in twee jaar oplossen. Maar dan het klimaat…
“Daar gaan we heel veel aandacht aan besteden met programma’s en thematische avonden. Bijvoorbeeld Floortje vliegt duurzaam (glimlach).”
Floortje vliegt helemaal niet meer. Floortje roeit naar Ierland.
“Het enige dat je kunt proberen te doen, is informeren en van gedachten wisselen. Maar wat erg lastig is: door alle social media komt er zoveel op de mensen af, dat iedereen harder gaat schreeuwen, extremer wordt in wat hij vindt om er doorheen te komen. Dat is echt een probleem. Dat laat zich heel erg moeilijk tegenspreken.”
Het is een ingewikkelde, rare wereld – zullen we het zo samenvatten?
“Het wordt nog veel gekker, als je Harari leest over algoritmes en apparaten die je hersenen kunnen beïnvloeden. Maar ik vind het ook wel spannend. Ik ben geen somber mens. Als ik Darwin moet geloven, zijn we hier om ons aan te passen. Dus we moeten ons aanpassen. Toen de stoomtrein kwam, dacht men ook…”
Dat was één trein. Van Amsterdam naar Haarlem.
“Als de mens inventief is, dan moet dat geen probleem zijn.”
Waar haal jij dat optimisme vandaan?
“Het leven is mooi. Ik heb een rijk leven, met m’n familie en m’n vrienden en m’n partner. En ik heb een baan waarin ik iets kan bijdragen aan al die dingen die belangrijk zijn. Ook door te wijzen op alle goeie dingen.”
Waar maak je je zorgen om als je naar de toekomst kijkt?
(Lange denkpauze) “Ik heb een beetje que sera sera. Over de verharding en de polarisatie in de samenleving maak ik me wel zorgen. Machthebbers die vanuit hun eigen werkelijkheid het land besturen, soms met fake news en geregisseerd nieuws. Het is een wereld in spanning. Maar daar lig ik niet iedere dag van wakker. In mijn leven heb ik het altijd kunnen volhouden met kracht en positivisme.”
“Over de verharding en de polarisatie in de samenleving maak ik me wel zorgen”
Waar verheug je je op de komende jaren?
“Ik heb niet één groot ding. Ik verheug me altijd op heel veel kleine dingen. Klinkt ontzettend wee, maar met vrienden een lekkere maaltijd maken.”
En kook je dan zelf? Ik maak van de bestuurder nu even een mens.
“Jazeker. Ik heb weinig smaak meer, maar…”
Lijkt me lastig.
“Nee. Van mensen die blind zijn, hoor je vaak dat die extra goed kunnen horen. Sinds ik die smaak mis, ben ik veel gaan koken. Ik proef nog wel iets én ik weet van heel veel dingen nog hoe ze smaken. En anders laat ik iemand proeven. Ik hou van theater, muziek, een goeie film.”
Nog een guilty pleasure op tv? Ik vind Hollands Next Topmodel soms heel vermakelijk.
“Nee.” (Ze denkt na; de secretaresse gebaart door het raam dat we nog vijf minuten hebben).
Zullen we een half uur uitlopen?
“Het punt is, ik heb ook nooit een guilty leven geleid. Ik ben zo ongelooflijk braaf. Ik verbaas mezelf over de braafheid die ik heb in het leven. Ik heb geen tweede leven, ik heb geen stiekeme dingen.”
Mooi einde. Of moeten we het nog hebben over Boris Johnson en zijn plannen met de BBC?
“Het is eigenlijk appels met peren vergelijken. Neemt niet weg dat er in heel Europa discussie is over instituties. Die treft ons ook. Iedereen houdt van de programma’s, maar de instituties liggen voortdurend onder vuur. BNNVARA is te links, WNL te rechts. In het regeerakkoord staat dat de publieke omroep belangrijk is voor dit kabinet. Maar de visiebrief van minister Slob was zorgwekkend. Als de reclame-inkomsten niet worden vergoed, draait het weer uit op bezuinigingen. Wij zijn het enige bedrijf in Nederland dat jaarlijks z’n begroting vastgesteld krijgt in december. Hoe moet je dan series maken die meer dan een jaar voorbereiding kosten? Dat is natuurlijk krankzinnig. De politiek zou best wat zuiniger op ons mogen zijn, want we zijn ook kwetsbaar.”
We denken er allebei even over na. Het worden twee drukke jaren.
(Dit gesprek vond plaats op 19 februari, ruim voor de coronacrisis dus)
