Lubach heeft laatste Avondshow-aflevering gepresenteerd
Lubach bedankte aan het einde van de uitzending omroep VPRO, de NPO en het publiek voor “tien geweldige jaren”. In 2014 begon hij met de show Zondag met Lubach. In de slotaflevering kwam een aantal vaste rubrieken voorbij: Tot op de bodem, Bezorgde Boomers, Dossierkennis, Arjens Kutleven en Avondshow Reisbureau.
Samen met zijn team won Lubach prijzen als de Gouden Televizier-Ring en de Zilveren Nipkowschijf. De 45-jarige presentator werd in 2022 uitgeroepen tot Mediapersoon van het Jaar door BM.
Wat Lubach hierna gaat doen, is nog onduidelijk. Hij stelde zijn fans eerder wel gerust. “Komische televisie maken zit in mijn bloed, dus Nederland is nog niet van ons af.” De VPRO meldde in mei al dat Lubach na dit seizoen zou stoppen. De presentator zei toen dat hij de omroep “onmetelijk dankbaar is”. “Tien jaar lang kregen wij alle ruimte en kansen om satirische televisie te maken voor de VPRO.” Maar Lubach zei erbij dat het “soms tijd is voor nieuwe avonturen”.
VPRO-hoofdredacteur Willem van Zeeland noemde Lubach “een belangrijke stem in Nederland”. “Hij wist met zijn scherpzinnige humor miljoenen mensen te bereiken. Eerst wekelijks in Zondag met Lubach en sinds 2022 met de De Avondshow met Arjen Lubach.” De Avondshow was sinds 2022 van maandag tot donderdag na 22.00 uur op televisie te zien. In de populaire satirische show besprak Lubach het nieuws. Hij deed dat samen met Tex de Wit, Diederik Smit, Jonathan van het Reve en Soumaya Ahouaoui.
In zijn bericht meldt Van Zeeland het volgende: “Per 1 november 2024 ga ik stoppen als hoofdredacteur van de VPRO. Komend najaar wordt de hoofdredactie van de VPRO ingericht en ik zal geen deel uitmaken van dit nieuwe team. Niet omdat ik het niet naar mijn zin heb, integendeel. Maar zo’n verandering is toch ook een moment om na te denken over de toekomst en die ligt voor mij nu buiten de VPRO.
Toen ik in het voorjaar van 2018 als hoofdredacteur begon, zei toenmalig directeur Lennart van der Meulen al: “Dit is geen baan voor het leven. Ga uit van een concessieperiode, dus ongeveer vijf jaar.” Dit najaar zit ik er 6,5 jaar en dat vind ik een mooie periode. Het is belangrijk dat bij dit soort functies zo nu en dan doorstroming plaatsvindt en ik wil dan ook graag die ruimte geven.
Na 15 jaar treinen naar het Hilversumse Media Park, kijk ik er naar uit om mijn vleugels uit te slaan en andere plekken te gaan verkennen. Ik weet nog niet precies wat ik hierna ga doen. Daar wil ik de komende tijd goed over nadenken en gesprekken over voeren.
Voorlopig ben ik nog dagelijks aan het werk bij de VPRO en uiteraard zal ik mijn bijdrage leveren aan het inwerken van de nieuwe hoofdredactie.”
Willem van Zeeland, hoofdredacteur VPRO: “Arjen Lubach heeft met zijn team tien jaar klassieke televisie gemaakt voor de VPRO. Het maakte hem tot een belangrijke stem in Nederland en hij wist met zijn scherpzinnige humor miljoenen mensen te bereiken. Eerst wekelijks in Zondag met Lubach en sinds 2022 met de dagelijkse Avondshow. Met dat programma en met dit hechte team groeiden ze naar een bewonderenswaardig hoog niveau. Wij kijken daar dankbaar en met veel plezier op terug.”
Hij vervolgt: “Gelukkig kunnen we op YouTube en NPO Start al die memorabele momenten nog terugzien. Van America First – The Netherlands second tot de Farao der Nederlanden en van Wilders Concreet tot een geschiedenislesje Israël en Gaza en de TikTok van Alexia. We bedanken Arjen en zijn team, en de producent Human Factor voor de plezierige samenwerking met tien jaar onvergetelijke televisie bij de VPRO.”
Arjen Lubach: “Tien jaar lang kregen wij alle ruimte en kansen om satirische televisie te maken voor de VPRO. Ik ben de VPRO daar onmetelijk dankbaar voor. Het contact met alle VPRO-ers heb ik altijd als zeer prettig ervaren, zowel zakelijk als persoonlijk. Toch is het soms tijd voor nieuwe avonturen en komt er nu een einde aan onze samenwerking. Maar niet getreurd: komische televisie maken zit in mijn bloed, dus Nederland is nog niet van ons af.”
De eerste aflevering van De Avondshow werd op 21 februari 2022 uitgezonden. In dat jaar werd Arjen ook uitgeroepen tot Mediapersoon van het Jaar door Broadcast Magazine. Het laatste seizoen van De Avondshow met Arjen Lubach is te zien vanaf maandag 2 september op NPO 1.
Met de komst van Sarah Sylbing, maker van onder meer de bekroonde documentaireseries Schuldig en Klassen, maakt de VPRO een vliegende start in de nieuwe concessieperiode volgend jaar.
Stan van Engelen kondigde afgelopen mei, na tien jaar hoofdredacteurschap, aan eind dit jaar terug te treden als lid van de hoofdredactie van de VPRO om weer dichter naar het maken te gaan. “Met haar ruime ervaring als maker, scherpe journalistieke blik en grote maatschappelijke betrokkenheid is Sarah Sylbing een grote aanwinst voor de VPRO. Ik ben enorm verheugd dat zij mij gaat opvolgen en samen met Willem van Zeeland en Anouk Kamminga de hoofdredactie van de VPRO zal gaan vormen”, aldus Stan van Engelen.
Sarah Sylbing: “De VPRO is een eigenzinnige en geëngageerde omroep – twee eigenschappen waar ik me erg bij thuis voel. Ik verheug me erop om samen met al die talentvolle makers te werken aan een toekomstgerichte omroep, vol programma’s die verrassen, opschudden, ontroeren of laten lachen.”
Sarah Sylbing is geen onbekende voor de VPRO. Vanaf 2009 werkte ze regelmatig voor de omroep voor programma’s als Metropolis, Bikkels en Tegenlicht. “Fantastisch dat we Sarah bij onze hoofdredactie kunnen voegen”, aldus algemeen directeur Lennart van der Meulen. “Haar komst is weer een flinke stap op weg naar een uitgesproken en meer inclusief mediabedrijf. Zij gaat ons zeker helpen om een nieuwe generatie te bereiken met typische VPRO-programma’s.”
Over Sarah Sylbing
Sarah Sylbing (1980) groeide op in Amsterdam, als kind van een Surinaamse vader en een Nederlandse moeder. Na haar propedeuse Spaans en doctoraal Film & Televisiewetenschap haalde ze een master Journalistiek. Sindsdien werkt ze als regisseur en journalist voor radio en televisie en won daarmee vele prijzen, waaronder de prestigieuze Zilveren Nipkowschijf met de serie Schuldig van HUMAN. Daarmee werden Sarah Sylbing en co-regisseur Ester Gould ook Journalist van het Jaar 2016.
VPRO-hoofdredacteur Stan van Engelen na tien jaar weer als eindredacteur aan de slag
Stan van Engelen stopt eind 2021 als Hoofdredacteur Media. Hij blijft aan de VPRO verbonden als eindredacteur. Stan van Engelen is sinds 2012 hoofdredacteur. Eerst samen met Karen de Bok en sinds 1 juni 2018 samen met Anouk Kamminga en Willem van Zeeland als driekoppige Hoofdredactie Media. De Hoofdredactie Media is verantwoordelijk voor alle programma’s van de VPRO, zowel voor radio, televisie als online.
Tijdens het hoofdredacteurschap van Stan van Engelen versterkte de VPRO zijn positie als zelfstandige publieke omroep met een onderscheidend en gewaardeerd programmapakket. Stan van Engelen was betrokken bij de ontwikkeling van een groot aantal reis- en geschiedenisseries en nieuwe documentairevormen. Hij bracht daarnaast ook programma’s voor een nieuw en breder publiek, waaronder Zondag met Lubach. De VPRO won in deze periode vijf keer de Zilveren Nipkowschijf.
Stan van Engelen: “Het zijn tien inspirerende, intensieve en bovenal hele mooie jaren geweest. Ik heb veel makers in staat kunnen stellen om te maken wat ze in hun hoofd hadden zitten. Dat heeft veel mooie programma’s opgeleverd. Ik zal straks met een enorm positief gevoel afzwaaien als hoofdredacteur, maar ik kijk er ook naar uit om na tien jaar aansturen weer dichter naar het maken te gaan.”
Over Stan van Engelen
Stan van Engelen is sinds 2000 werkzaam bij de VPRO. Hij begon zijn carrière bij de VPRO als webredacteur van De nieuwe wereld. Hij was eindredacteur van onder meer het VPRO-buitenlandprogramma Metropolis en het digitale kanaal Holland Doc. Sinds 2012 is hij hoofdredacteur. Eerst samen met Karen de Bok en sinds 2018 samen met Anouk Kamminga en Willem van Zeeland.
Aan de hand van actuele thema’s die worden behandeld in boeken, films en muziek gaat Nadia met gasten in gesprek over de wereld van nu. Willem van Zeeland, hoofdredacteur VPRO: “Auteurs, filmmakers en componisten hebben vaak prikkelende en uitgesproken ideeën over de complexe wereld waarin we leven. Aan deze vrije denkers uit alle windstreken willen we in dit programma een ruim podium bieden.”
Het nieuwe programma krijgt naast de televisie-uitzendingen een uitgebreide website met een interactieve leesclub, podcasts en online video. Ook is er een intensieve samenwerking met Nooit Meer Slapen, het dagelijkse interviewprogramma op NPO Radio 1 met Pieter van der Wielen.
VPRO Boeken en Vrije Geluiden stoppen per januari als zelfstandige titels. Van Zeeland: “We betreuren dat deze programma’s stoppen en begrijpen dat vaste kijkers hieraan zullen moeten wennen. We zijn enthousiast dat er in de programmering vanaf januari een prominente plek komt voor boeken en muziek: primetime zaterdagavond. Bovendien zal het programma wekelijks herhaald worden op de zondagochtend. We zijn blij met de kans die NPO 2 ons hier biedt. Het nieuwe programma is nog volop in ontwikkeling. In september vertellen we er meer over.”
Maar om van stilstand geen achteruitgang te maken, is een multimediale koers ingezet. Inclusief nieuwe werkwijze, die – lang leve de structuur – met tientallen memo’s op een glazen kantoorraam pronkt. Van Engelen grapt: “Alles begint op geeltjes! We zitten middenin een veranderfase waarin we proberen de schotten tussen televisie, radio en online weg te halen.”
Hoe gaat dat in zijn werk?
Van Engelen: “Binnen elke afdeling schuilen expertises die je nodig hebt om producties beter bij het publiek te krijgen. Die specialiteiten moeten we bundelen. Het kwam weleens voor dat iemand van Social Media pas aan het eind van de rit nog ingeschakeld werd om mee te denken. Nu is hij of zij er vanaf de kick-off bij om te kijken wat bijvoorbeeld online meer mogelijk is. Iedereen moet zich betrokken voelen, ik wil dat hier een teamspirit heerst.”
Kamminga: “Het verschilt natuurlijk wel per productie, want sommige titels lenen zich er nu eenmaal heel goed voor. Neem nou #followme. In deze documentaire, waarin we ons focussen op de financiële wereld achter Instagram, begonnen we met teasen op Instagram, daarna op televisie en vervolgens publiceerden we de complete productie weer op Instagram.”
“We zijn écht een team”
Drie kapiteins, één schip
Met de nieuwe hoofdredactie hoopt de VPRO haar publiek beter via verschillende platforms te bereiken. Maar werkt dat eigenlijk wel, drie kapiteins op één schip? Van Engelen plagend: “Spannend, toch? We kunnen elkaar zo mooi corrigeren.” Dan serieus: “De verantwoordelijkheden per individu zijn heel duidelijk. We zijn écht een team. Het fijne van de brede bezetting is dat je een lopend gesprek over de ingezette koers voert. Een dag bestaat toch uit veel keuzes maken: welk plan voeren we uit, welke maker kiezen we, wanneer verschijnt het programma? Het is prettig om die knopen niet alleen door te hoeven hakken. En, ook niet onbelangrijk, het past bij de VPRO: een niet eenduidige, maar juist kleurrijke club. Een uitzending van VPRO Boeken kan prima naast een absurdistisch animatieprogramma bestaan. Die veelkleurigheid zie je terug in de hoofdredactie: VPRO’ers in hart en nieren, die kijken waar het nieuwe zit, mooie dingen willen maken en daarmee het publiek bereiken. Met die filosofie ben ik opgegroeid en dat draag ik elke dag op mijn werk uit.”
Wat is de taakverdeling?
Willem van Zeeland: “Ik richt me op de radiotitels en kunst en cultuur. Vanuit mijn tijd bij 3voor12 ben ik gewend online first te denken. Niet vanuit een specifiek tijdslot. Ik denk dat we met die denkwijze ook meer bereik kunnen genereren en daarop campagnes af te stemmen. Die zijn nu nog te veel lineair ingestoken. Laat mensen met één muisklik bij de content komen waar je naar verwijst.”
Kamminga: “In mijn portefeuille zitten de NPO 3-, jeugd-, drama- en online titels. Met Bella Boender richt ik me verder nog op programma- en talentontwikkeling. Zo valt Dorst, een plek voor jonge makers met nieuwe ideeën, ook in mijn takenpakket.”
Van Engelen: “Voor mij blijven dan de NPO 1- en 2-programma’s over. Denk aan VPRO Boeken, Vrije Geluiden, Buitenhof, Tegenlicht en de reisjournalistiek.”
“Als je een keertje je zin niet krijgt, geef dan een ander zijn zin”
Hoe worden keuzes gemaakt?
Van Zeeland: “We proberen altijd boven tafel te krijgen wat de onderlinge argumenten zijn om iets wel of niet te doen. Op basis daarvan komen we tot het juiste besluit. En als we er écht niet uitkomen, dan eindigt de discussie toch altijd met het maken van een keuze, niet met een compromis. Als je een keertje je zin niet krijgt, geef dan een ander zijn zin. Ga niet allebei half tevreden zijn. Dat werkt niet.”
Van Engelen: “De basis is er en we weten van elkaar heen goed waar we naartoe willen. Er zijn genoeg wegen om daar te komen.”
Het Lubach-effect
De komst van Kamminga moet voor een stevige impuls van de verdere verjonging van de omroep zorgen. Als eindredacteur van muziekplatform 3voor12 maakte Van Zeeland zich sterk voor een multimediale organisatie die het publiek opzoekt en betrekt. Succesvol voorbeeld: Zondag met Lubach. Van Engelen haakt in: “Het tweede seizoen toonde aan dat ZML kan groeien op televisie én op YouTube. Vanaf de Trump: America First – The Netherlands Second-video explodeerde het kanaal, maar daarvoor zag je ook al dat de twee platforms hand in hand met elkaar kunnen gaan. Mijn angst was: hoe succesvoller op YouTube, hoe minder goed het scoort op televisie. Het omgekeerde bleek waar.”
Van Zeeland: “Jammer dat de Ster hier nooit op is ingesprongen. We hebben de pre-rolls op het kanaal van Zondag met Lubach ‘uit’ staan, maar ondanks de wettelijke beperkingen was er met betrekking tot eventuele reclame-inkomsten best wat mogelijk geweest. Ik vind dat een gemiste kans.”
Kamminga: “Ik vind een keertje géén reclames ook wel fijn, hoor.”
Van Engelen: “Voorop staat, is dat je wilt gaan waar je publiek zit. En als dat YouTube is, moet de VPRO daar ook zijn. Zes jaar geleden hadden we maar 24.000 subs, nu al meer dan een miljoen. Dat zijn serieuze cijfers.”
In het kielzog van het succes met ZML volgden meer hits op YouTube. Recent publiceerden jullie, in samenwerking met productiehuis HALAL, Joardy Season: een achtdelige online serie gebaseerd op het typetje Harco.
Kamminga: “Toen ik net bij VPRO kwam en hoorde dat ze met de makers in gesprek waren, was ik meteen enthousiast. Die scripts waren zo absurd, maar het is me gelukt het te verkopen. We zijn heel erg tevreden met het eindresultaat. Ik kan alvast verklappen dat er een tweede seizoen komt. Ook als de views tegen zouden vallen, hadden we ermee door gewild. We vinden dat Joardy Season staat voor een soort nieuwe Jiskefet.”
Staat het tegelijk ook symbool voor jullie online ambities?
Kamminga: “Absoluut! De VPRO staat voor meer experimentele programma’s. We krijgen de ruimte om projecten die in eerste instantie misschien te absurd zijn of een onzekere uitkomst lijken te hebben, uit te proberen.”
Van Engelen: “Het hoort bij ons om verschillende gebieden te verkennen. Daar gebruiken we ook het Medialab voor. Een goed voorbeeld was het psychologische experiment Super Stream Me waarin Tim den Besten en Nicolaas Veul hun levens achttien dagen lang openbaar maakten. Bewapend met een camera, die in directe verbinding stond met een live stream op vpro.nl. Dát is typisch VPRO. De afgelopen twintig jaar is de omroep veranderd: we bleven nog weleens in een niche hangen. Nu kijken we veel meer vooruit vanuit het besef dat we elk verhaal willen delen met zoveel mogelijk mensen.”
Kamminga: “We doen er alles aan om een vorm te vinden die een zo groot mogelijk publiek weet te bereiken. Hierin is het tof om nieuwe vertelvormen uit te proberen.”
Van Engelen: “Een programma als Door het hart van China van Ruben Terlou trok meer dan een miljoen kijkers. Dat was toen ik begon bij de VPRO ondenkbaar. We zijn daar ontzettend trots op, maar denken ook meteen na over de volgende stap: hoe zetten we het reisgenre op z’n kop door iets nieuws toe te voegen? Zo reist Ersin Kiris in Ersin in Wonderland vanuit een dubbelrol als journalist én toerist naar populaire vakantieoorden.”
Uphill battle
In de nieuwjaarsspeech van de VPRO gaf algemeen directeur Lennart van der Meulen aan dat het een opdracht van de nieuwe hoofdredactie is om het VPRO-programmapakket de komende jaren te vernieuwen en uit te breiden. Volgens Van Zeeland verschilt dat per genre: “Kijk naar podcasts: een paar jaar geleden is de VPRO daarin gaan investeren. De publieke omroep deed er niets aan, nu wel. We hebben een aantal vaste titels, waarvan een paar prijzen hebben gewonnen en een jonge doelgroep bereikt. Erg waardevol. En die multimediale koers? Die blijft ingezet. In het jaarplan staat letterlijk dat geen enkele titel meer voor maar één platform mag worden gemaakt. Daar houden we ons én de NPO dan ook aan.”
Kamminga: “Al is dat soms lastig. Onze ambitie is om elk project multimediaal in te zetten, maar soms is er alleen budget voor het lineaire deel. Dan nóg bieden we de content ook on demand aan. We kunnen wel dat overijverige jongetje van de klas uitstralen met tientallen breed inzetbare plannen, maar moeten ook realistisch zijn. Er zijn nu eenmaal grote bezuinigingen geweest.”
“We willen niet overkomen als dinosaurussen die hun omroep verdedigen”
En dat verjongen, hoe gaat dat in z’n werk?
Van Zeeland: “Daar is veel discussie over. Sommige ervaren VPRO-leden zijn bang dat we door verjongen het oudere publiek niet meer zien staan. Dat is niet zo. De relatie met de VPRO moet een relatie voor het leven zijn, met content voor jong én oud. Feit is dat de gemiddelde leeftijd van de leden erg hoog is en omlaag mag. Jongeren hebben niet meer de gewoonte om lineair te kijken. Wij moeten dus een extra inspanning leveren om ze te bereiken. Daar zijn we druk mee bezig. Er komt meer budget vrij voor online producties en podcasts.”
Van Engelen: “Dat betekent niet dat we een inhoudelijke knieval moeten doen. Dat is vaak een denkfout die wordt gemaakt.”
Kamminga: “Ik vind ‘verjonging’ sowieso een lastige term. Het is zo moeilijk uit te leggen. Het zoeken naar nieuwe VPRO-gezichten is verjonging, Joardy Season is verjonging, Dorst is verjonging. Het draait allemaal om kansen geven en het gevaar van de bezuinigingen is dat nieuwe talenten juist verloren gaan. Daar moeten we tegen vechten.”
Volgens Van der Meulen is het voor de VPRO dit jaar erop of eronder. Quote: ‘Wij zullen moeten aantonen dat een bestel zonder onafhankelijke omroepen ondenkbaar is. Dat zullen anderen niet voor ons doen. En we zullen het tij moeten keren binnen de NPO zelf. Want we worden door de NPO te veel beperkt in de bijdrage die we kunnen leveren aan het publieke media-aanbod.’ Eens?
Van Engelen: “Weet je wat het lastige is van deze tijd? Wij van de VPRO vinden het belangrijk en relevant wat we doen. Wij komen, in vergelijking met andere omroepen, met dingen die wat spannender en experimenteler zijn. We bieden niet per se de smaak van het grote publiek aan. Dat gaat ons ook goed af, want het heeft tot veel mooie dingen geleid. Als we desondanks hard blijven roepen hoe belangrijk en relevant we zijn, dan gaan mensen ook denken: ‘Ah, daar heb je hen van de VPRO weer. Die proberen hun hachje te redden.’ We willen niet overkomen als dinosaurussen die hun omroep verdedigen. Ik zie het als een uphill battle: er is veel lof over onze titels, maar de weg naar de lancering is er een vol obstakels. Die wil ik met liefde blijven trotseren.”
Anouk Kamminga
Als Hoofd TV bij CCCP bracht Kamminga succesvolle programma’s als RamBam en Streetlab op de Nederlandse buis. Daarvoor was ze als maker en eindredacteur voor de VPRO actief en hield ze zich voornamelijk bezig met programma’s voor de jongere doelgroep. Als eindredacteur van 6pack werkte ze samen met veel jonge talent, iets wat ze in haar rol als hoofdredacteur bij de VPRO ook wil doen.
Stan van Engelen
Al negentien jaar staat Van Engelen op de loonlijst van de VPRO, waar hij begon als webredacteur van De Nieuwe Wereld. Samen met de in 2017 overleden Karen de Bok volgde hij negen jaar geleden Frank Wiering op als Hoofdredacteur Televisie. Tussendoor was hij eindredacteur van onder meer het VPRO-buitenlandprogramma Metropolis en het digitale kanaal Holland Doc.
Willem van Zeeland
Als Hoofd Internet & Innovatie bij de NTR was Van Zeeland verantwoordelijk voor onder meer NPO Focus en SchoolTV. Bij de VPRO was hij behalve eindredacteur van 3voor12 ook coördinator van de cultuurprogrammering. Eerder werkte hij als popjournalist voor OOR, als programmeur bij Tivoli en als programmeur literatuur en wetenschap bij Lowlands.
De Hoofdredactie Media wordt verantwoordelijk voor alle programma’s van de VPRO, zowel voor radio, televisie als online. Dit is een volgende stap in de ontwikkeling van de multimediale koers van de VPRO, waarmee de omroep zijn publiek nog beter via verschillende platforms wil gaan bereiken.
Anouk Kamminga heeft als Hoofd TV bij CCCP veel ervaring met het begeleiden van jong talent. Haar komst betekent een stevige impuls voor de verdere verjonging van de VPRO.
Willem van Zeeland, nu Hoofd Internet & Innovatie bij de NTR, werkte al eerder bij de VPRO. Als eindredacteur van muziekplatform 3voor12 maakte hij zich al sterk voor een multimediale organisatie die het publiek opzoekt en betrekt.
Stan van Engelen is sinds 2000 werkzaam bij de VPRO, waar hij in 2012 Hoofdredacteur TV werd samen met Karen de Bok. Voor die tijd was hij eindredacteur van onder meer het VPRO-buitenlandprogramma Metropolis en het digitale kanaal Holland Doc.
VPRO-directeur Lennart van der Meulen: “We hebben een sterk programmapakket met titels als Zondag met Lubach, Bureau Buitenland, 3voor12 en de VPRO reisseries. De opdracht van de nieuwe Hoofdredactie Media is om het VPRO-programmapakket de komende jaren te vernieuwen en uit te breiden. We richten ons op de verdere verjonging van de VPRO en gaan, nog nadrukkelijk dan nu, ons publiek opzoeken op de plekken en platforms waar het zich bevindt.”
Staat het tegelijk ook symbool voor jullie online ambities?
Anouk Kamminga
Stan van Engelen
Willem van Zeeland