Tekst: Erik Klap // Fotografie: Beeld en Geluid, Oane Born, Dirk-Jan van Dijk
Nu programmamakers noodgedwongen anders moeten denken, is een logische link met de mediaschatkamer in Hilversum snel gelegd. Maar omdat het archief van Beeld en Geluid, nu zeker ook voor educatieve doeleinden, zo massaal wordt geraadpleegd ‘raakt’ het coronavirus mediamakend Nederland in zijn haarvaten, maar ‘kraakt’ het systeem ook af en toe omdat de vraag overweldigend is.
Eppo: “Dat klopt en het kraakt ook flink, maar mijn stelling is: we ‘moeten’ het behappen. Tegelijkertijd is dit voor ons juist nu de uitdaging om het goed te managen. Je kunt wel een grote mond hebben over hoe belangrijk het archief is voor ons collectief geheugen en dat we ook steeds meer samen willen creëren, maar nu het erop aankomt, moeten we het ook wel waarmaken. Dat lukt. We zijn hartstikke druk en schalen op als de technische capaciteit ons in de steek dreigt te laten. Bovendien bekijken we wat wij maatschappelijk kunnen bijdragen om deze crisis zo dragelijk mogelijk te maken.”
Nieuwe avonturen
Het museum is dicht, maar de poort naar het audiovisuele archief lijkt meer ‘open’ dan ooit.
“Dat levert ook gezonde trots op. Vanuit zolders of huiskamers gaan we nieuwe avonturen aan, waarbij die kleurige parel op het Media Park veel zaken draaiend weet te houden. We bedienen verschillende doelgroepen, variërend van particulieren tot mediaprofessionals die ons archief opzoeken om programma’s te verrijken. Maar ook mensen uit het onderwijs, onderzoekers en erfgoedprofessionals weten ons te vinden.”
“We proberen tweewegverkeer op gang te brengen”
Heimwee TV, nu dagelijks op NPO 2, is zo’n tastbaar voorbeeld van hoe oude (talk)shows en series tot leven worden gewekt. Inventieve mediamakers komen met concrete vragen naar jullie, maar in hoeverre zoekt Beeld en Geluid zelf actief de samenwerking op door suggesties voor formats met thematisch beeldmateriaal aan te reiken?
“We proberen tweewegverkeer op gang te brengen. Alleen is die rol om dit te entameren relatief nieuw voor ons. Dit vinden wij wel steeds belangrijker, vooral omdat wij goed zicht hebben op wat we allemaal ‘in huis’ hebben. Onze interne actualiteitenredactie speelt 24/7 in op zaken waarbij wij kunnen inhaken. Dus iemand roept wat interessants waarvan wij weten: hé, daarvan hebben wij een mooi fragment. En ook: hoe kunnen we de actualiteit koppelen aan onze broadcastpartners? Daarmee gaan we veel proactiever om. We zitten al lang niet meer alleen te wachten – ‘U belt, wij draaien’ – maar we denken ook echt mee.”
Jullie kunnen die memorabele mediamomenten ook zelf weer wakker kussen.
“Een mooi voorbeeld was natuurlijk het EK voetbal van 88, toen Oranje Europees kampioen werd. Op mijn bureau stond – en staat – nog zo’n ouderwets draaitelefoontoestel. Voor die speciale uitzending van Studio Sport hebben we dus niet alleen de beelden, maar ook mijn bureau met die telefoon geleverd. Glorieus momentje hoor, in huize Van Nispen.”
Nieuw plan
Samen met mediapartner nu.nl gaat Beeld en Geluid Nederlanders vragen video’s te maken of te uploaden waarin mensen de impact van media op hun dagelijkse leven tonen. Om te tonen hoe wij leefden ten tijde van corona. Van verlaten pleinen of lege schappen tot volle stadsparken en stranden.
“Wij willen het mediageheugen zijn. In mijn ideale wereld heeft iedere Nederlander toegang tot zijn of haar publieke icloud, waarin foto’s en bewegend beeldmateriaal wordt opgeslagen, in lijn met privacy-protocollen. Nu we allerlei initiatieven zien ontstaan, gaan wij een oproep doen om filmpjes in te sturen die een representatief beeld geven van ons dagelijks leven in dit coronatijdperk.”
Maar dat is een breed spectrum en dan is the sky the limit: hoe gaan jullie dit begrenzen? En vervolgens rangschikken en benoemen, zodat het helder is te traceren later?
“Haha! Daar heb je de helden van Beeld en Geluid voor, hier hoeft niemand bang voor te zijn. Slim archiveren op metadata en de juiste trefwoorden is ons dagelijks werk. Zo hebben we, ook voor ons nieuwe museum straks, vijf categorieën bedacht. Allereerst: Contact maken. Denk aan de docent die zijn leerlingen online lesgeeft of de kleindochter die een facetimet met oma. Ten tweede: Vermaak. De millennial die via een houseparty met zijn vrienden chillt of de yogaleraar die je thuis de zonnegroet laat doen. Dan: Informeren. Een radiomaker die vanuit huis een uitzending verzorgt of overleg met collega’s via Google Hangouts. De vierde categorie is Kopen of verkopen. Je favoriete restaurateur die een driegangenmenu thuis bezorgt. Het vijfde domein is Spelen. Van de thuisbingo tot amateursport en de Olympische Spelen. Liefst op persoonlijk niveau. Hoe traint de topsporter, die Tokio dit jaar mist, nu verder voor de Olympische Spelen van 2021?”
“De premisse van het nieuwe museum wordt: wat je ziet, ben je zelf”
Ik begrijp dat die coronacollectie ook onderdeel wordt van het nieuwe museum.
“Zeker! De premisse van het nieuwe museum wordt: wat je ziet, ben je zelf. We proberen je profiel zo goed te pinpointen op jouw mediapersoonlijkheid, dat je daaraan ook relevante video’s uit deze coronaperiode kunt koppelen.”
Pandemie
“Een archief is allesbehalve saai. Als je zegt dat YouTube ook een soort archief is, kijken mensen al anders naar de rol die wij spelen, waarin we hoogte- en dieptepunten vastleggen die iets zeggen over ons als Nederlanders. Wie zijn wij? Waar komen we vandaan? Een pandemie is niet nieuw. Waar het dan om beeld- of geluidsfragmenten gaat om dat te duiden, worden wij enorm uitgedaagd.”
“Wij zijn met Number Five Foundation dé lead-partner in de Alliantie Digitaal Samenleven: een samenwerking tussen VodafoneZiggo, NS, Interpolis, Rabo, Jumbo en HEMA, maar ook overheden, NGO’s en kennisinstituten zoals de Koninklijke Bibliotheek. De Alliantie werkt ook nauw samen met het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en heeft als kerntaak: het inrichten van de digitale inclusieve samenleving.”
“Veel mensen werken graag online, maar lang niet iedereen kan dat. De Alliantie is door deze coronacrisis begonnen met de actie #allemaaldigitaal, waarin we ook arme gezinnen en ouderen die niet over de juiste media middelen beschikken met laptops toch online toegang verschaffen. Partijen als VodafoneZiggo, Seniorweb, Ouderenfonds, BNP Paribas en andere partners werken mee. Wij vinden het belangrijk om die digitale wereld verder met de samenleving te verbinden op een proactieve, toegankelijke manier. Zo willen we mensen ook in deze tijden van economische misère goed op de rit te houden: die rol past bij ons.”
Harm Edens presenteert Media in crisistijd
Het wekelijkse online programma dat Harm Edens thuis in Zutphen vanuit de praktijkkamer van zijn partner Harm (ja, echt waar) opneemt met cameravrouw én producent Merel van Beeld en Geluid heet Media in crisistijd. Samen met Merel fladdert Harm op zijn Edens alle kanten op in de mini-videoshow. Het overkoepelende thema is zonneklaar: ons leven in en met media ten tijde van corona.
De komende weken speurt Harm Edens naar veranderingen in het medialandschap die zich nu voltrekken. Via videoverbindingen praat hij met mediakenners en conservatoren van Beeld en Geluid, maar ook met bekende radio- en tv-makers en YouTube-helden.
Heb je Media in crisistijd zelf bedacht?
“Nee, samen met Beeld en Geluid. Ze vroegen of ik wilde meedenken over een programma hoe we het medialandschap zien veranderen nu vrijwel iedereen noodgedwongen thuis zit. In aflevering 1 waren Arjen Lubach en Paul de Leeuw te gast. Normaal gesproken is iedereen ‘druk, druk, druk,’ maar nu zijn mensen welwillend en vervelen zich natuurlijk ook. Dan is even met Harm bellen natuurlijk een welkome afwisseling.”
Aflevering 2 was geheel gewijd aan kindertelevisie. Krijgen de andere afleveringen ook een thematisch karakter?
“Ja, dat is wel de bedoeling. Zo spreken we YouTubers die al zelf streamen, dus succesvolle vloggers én mensen die dat nu ook door de omstandigheden aan het uitvinden zijn. Maar ook over nieuwe programma’s die spontaan ontstaan zoals Frontberichten of Zapp Live. Of over hoe televisie een vorm van eenzaamheidsbestrijding is, dus Troost-TV, en er staat ook een programma over gaming op de rol. Dit nemen we woensdag op in de geïmproviseerde flauwekulstudio bij mij thuis.”
Afzeggingen
Hoe zeil jij zelf door deze periode?
“Ik ben nu onderweg naar de studio voor de laatste aflevering van Dit Was Het Nieuws en radio gaat nog wel gewoon door. Bij BNR liep ik vijf weken terug Rens de Jong tegen het lijf die klaagde dat zijn hele agenda was leeggeveegd. Toen zei ik monter: ‘Oh, bij mij valt dat nog mee.’ En kreeg ik de dagen daarna 47 telefoontjes met allerlei afzeggingen.”
Ben jij digitaal helemaal up to date?
“Mensen worden steeds handiger met al dat videobellen. Ik ga straks skypen met de 5 Uur Live, maar dan ga ik wel eerst even prutsen of die verbinding wel werkt. Voor Rabobank was ik bezig met een ‘Boerentoer’ over circulaire landbouw en daarvan maken we nu een digitale vertaalslag in de vorm van een webinar. Mensen worden inventief en creatief. Nu er een vrijwel sportloze zomer nadert en ook de Vierdaagse van Nijmegen waarschijnlijk wordt afgeblazen, moeten we maar meer nadenken over wandelprogramma’s in en rond het huis.”
Wordt Media in crisistijd een beetje bekeken?
“Dat moet natuurlijk nog groeien, maar vakbroeders zien het wel. We publiceren elke vrijdag om 12.00 uur via de social mediakanalen van Beeld en Geluid en de media pikken het ook wel op. Het AD belde al, Libelle gaat wat doen, ik skype straks met de 5 Uur Live en nu meldt ook BM zich nog!” Lachend: “Mijn leven is dus niet voor niets geweest.”
Veronica komt naar Beeld en Geluid toe deze zomer
Stichting Norderney heeft het Veronica-archief overgedragen aan het Instituut voor Beeld en Geluid. In april was het precies zestig jaar geleden dat Radio Veronica vanaf zendschip de Norderney begon met de eerste testuitzendingen.
Van Nispen: “Als ik zelf een rondleiding geef, dan loop ik altijd even langs bij het kleine Apple-computertje van Rob Out, de legendarische oprichter van Veronica. Dat is voor mij een iconisch plekje in ons museum. Het is fantastisch dat we onze collectie nu kunnen uitbreiden met het Veronica-archief.” Dit jubileum zou in april worden gevierd in Beeld en Geluid, maar ook dit feestje werd wreed verstoord en is nu doorgeschoven naar eind augustus.