NPO en omroepen presenteren Nederland tegen racisme
“Discriminatie, racisme; alle vormen van uitsluiting tolereren wij niet. Nu niet, nooit niet. De publieke omroep is er voor iedereen; hier worden alle geluiden gehoord. Want luisteren naar elkaar brengt ons verder. En dat is wat we gaan doen op onze themadag op 12 juli”, aldus NPO-bestuursvoorzitter Shula Rijxman.
Denk daarbij aan een groot debat in de avond op NPO 1, documentaires op NPO 2 en aandacht voor het thema in talkshows en andere programma’s die dag. Op NPO Radio 1 is de hele dag volop ruimte voor gesprekken en discussies. Ook wordt aandacht besteed aan de historische wortels van racisme.
Op NPO Radio 2 is er ’s avonds een speciaal debatprogramma met verschillende gasten en luisteraars, van 20.00 tot 22.00 uur. Via de site funx.nl/genoegisgenoeg van NPO FunX zijn verhalen te lezen over institutioneel racisme, etnisch profileren, politiegeweld en raciale ongelijkheid. Aan andere programma’s en online uitingen, ook op NPO 3 en NPO 3FM, wordt nu hard gewerkt. De exacte programmering van de themadag wordt in de loop van volgende week bekendgemaakt.
Shula Rijxman: “Het blijft natuurlijk niet bij één themadag. Ik heb het al jaren gezegd en zal dat ook blijven doen. We moeten diverser worden in al onze uitingen. Onze omroepen zitten in de haarvaten van onze maatschappij en de weerslag daarvan zal ons publiek blijven zien en horen. We houden het gesprek gaande. Want juist als je gevoelens en ervaringen zelf misschien níet herkent, kun je er wel respect en empathie voor tonen. Alleen zo kan een samenleving vooruit. Een samenleving die nu een streep zet, opstaat en zegt: Nederland tegen racisme.”
Omroepmedewerkers sturen open brief aan Shula Rijxman over tijdelijke contracten
Geachte NPO voorzitter, mevrouw Rijxman,
‘Van het kastje naar de muur gestuurd worden’. Kent u die uitdrukking? Wij, medewerkers van diverse publieke omroepen, onder de paraplu van de NPO, zijn voor het publiek vaak onzichtbaar en onhoorbaar. Achter de schermen werken we, in diverse functies, met veel liefde en passie mee aan de opdracht van de publieke omroep om gevarieerd aanbod te maken voor de Nederlandse kijker en luisteraar. Maar waar wij voor de gemiddelde Nederlander niet in beeld zijn, verwachten we door onze werkgevers en hun koepelorganisatie wél gezien en gehoord te worden. Daar schort het nogal aan, want helaas wilt u nog niet eens met ons in gesprek na meerdere uitnodigingen.
Al jaren horen en lezen we dat in de maatschappij een beweging is ingezet naar meer vaste contracten. Bij de publieke omroep is dit zeer zeker niet het geval. Velen van ons hoppen vijf, tien, vijftien jaar en soms zelfs langer van tijdelijk contract naar tijdelijk contract. En bij elke contractbespreking krijgen we steeds andere gelegenheidsargumenten te horen; “nee, op jouw afdeling zitten al te veel mensen met een vast contract”; “kom, je bent nog jong, eerst zijn er nog wat oudere collega’s aan de beurt”; “ja, dat kun je wel willen, maar jongeren moeten ook een kans krijgen”; “ik vind je niet breed inzetbaar”; “tja er is veel onzekerheid in Hilversum, dus nu is niet echt een goed moment”; “ik ben geen voorstander van vaste contracten” en ga zo maar door. Elk jaar weer leven tussen hoop en vrees, elk jaar onzekerheid en elk jaar wéér een sollicitatiegesprek voeren voor je eigen baan, met als hoogste beloning hooguit tijdelijk contract nummer zoveel, hoe goed je ook bent in wat je doet, hoe lovend ook de woorden van eindredacteuren en productieleiders en hoe graag ze jou ook willen behouden.
Dat zijn we zat, en niet zo’n beetje ook. We hebben genoeg van het gevoel er niet helemaal bij te horen. Je vier jaar met volle inzet en toewijding storten op het maken van mooie radio of televisie, om daarna te mogen vertrekken met het gevoel ‘voor jou tien anderen’. Tot er zes maanden plus één dag voorbij zijn en je weer tot vier contracten lang ‘mag’ terugkomen en elk jaar weer kluivend op je nagels hoopt op nog een jaar. En ondertussen is het krijgen van een hypotheek een natte droom, het uitstellen van gezinsuitbreiding meer regel dan uitzondering. De politiek verwijst ons naar de omroepbazen, de omroepbazen verwijzen ons naar de NPO en wanneer we daar aankloppen voor een gesprek met jou, tot twee keer toe, krijgen we nul op het rekest en mogen we weer terug naar de omroepbazen: “Maar ik heb wel waardering voor de omroepmedewerkers hoor”. Eerlijk gezegd twijfelen wij aan die waardering. ‘Put your money where your mouth is’. Kent u die uitdrukking?
Op dit moment vindt op grote schaal verspilling plaats van publieke gelden door pure kapitaalvernietiging. ‘Hilversum’ is de grootste draaideur van Nederland en dat moet stoppen. Zonder ons komt er niet veel van de grond met de kwaliteit die jullie gewend zijn. Wij willen dat onze loyaliteit, aan onze omroepen, aan onze programma’s, wederkerig wordt. Niet omdat het moet, maar omdat dat zo hoort. Omdat dat netjes is.
De NPO en de omroepbazen lijken personeel te beschouwen als een noodzakelijk kwaad. Wij zijn hier om je te vertellen: wij zijn een noodzakelijk goed. We hopen dat je je standpunt herziet en tóch bereid bent op zijn minst een keer naar ons te luisteren.
Omroepmedewerkers van onder andere NTR, VPRO, KRO-NCRV, EO en BNNVARA
Bron: FNV Mediamakers/BM
UPDATE Shula Rijxman heeft de FNV, de programmamakers en de media maandag het volgende gemeld in reactie op de open brief: ‘Op dit moment zijn de omroepen, samen met NPO en RPO, met de vakbonden in overleg over een nieuwe cao voor alle medewerkers van de publieke omroep. Daar zijn alle vakbonden en werkgevers bij betrokken. Wij hebben de FNV laten weten het niet wenselijk te vinden om tussentijds met één bond het gesprek aan te gaan over één van de onderwerpen uit die cao. Bij deze gelegenheid wil ik wel graag de hoop uitspreken, dat er nu snel een nieuwe cao tot stand komt. Dat heeft al veel te lang geduurd en de omroepmedewerkers verdienen onze waardering, zeker na de enorme veerkracht die zij de afgelopen maanden hebben getoond. Ik wens alle betrokken partijen veel succes toe met de onderhandelingen.’
NPO-voorzitter Shula Rijxman: “De afgelopen periode heeft laten zien wat de kracht is van een sterke en brede publieke omroep, die al zijn kanalen en platforms heeft kunnen inzetten om Nederland te verbinden. We realiseren ons dat de wereld in het post-coronatijdperk zal veranderen, maar de functie en betekenis van de publieke omroep zal er niet minder om worden. Het zou daarom goed zijn om ook dán als publieke omroep deze betekenisvolle rol te blijven vervullen. We vragen de politiek om ons hierin te steunen.”
De NPO en de publieke omroepen brengen sinds enkele jaren voorbeelden in kaart om hun waarde voor de Nederlandse samenleving te laten zien. Deze voorbeelden zijn verdeeld over een aantal thema’s: Nieuws & debat, Cultuur, Educatie, Innovatie en Verbinding & Samenleving. Nieuw dit jaar is een pagina over de coronacrisis, die met bijna 60 voorbeelden van speciale coronaprogrammering is gevuld. Alle voorbeelden zijn samengebracht op de website npo.nl/effect.
Kijkers kiezen vaker voor NPO, ‘voorkeur’ gestegen naar 37%
Dit blijkt uit onafhankelijk GfK-onderzoek dat jaarlijks wordt uitgevoerd. De voorkeur voor de publieke omroep onder het publiek is gestegen van 32% (2019) naar 37% (2020). Het bereik van nieuwsprogramma’s onder vooral jonge mensen nam de afgelopen weken fors toe.
De cijfers lijken ook verband te houden met de nu al 10 weken durende coronacrisis, waarbij er door de NPO direct is gezorgd voor een aangepaste programmering en er door de omroepen in korte tijd veel extra programma’s zijn gemaakt. Uit de cijfers van de Stichting KijkOnderzoek kwam de afgelopen periode al naar voren dat hiervoor veel belangstelling en hoge waardering was. Met name jonge mensen wisten de nieuws- en actualiteitenprogramma’s van de publieke omroep op tv, radio en online nog beter te vinden.
NPO-bestuursvoorzitter Shula Rijxman: “Dat onze programma’s Nederland massaal op de hoogte houden, voor discussie zorgen, maar ook troost bieden in onzekere en soms angstige tijden, is een pluim waard voor alle makers, omroepen en producenten. In tijden van crisis zoeken mensen een betrouwbaar en onafhankelijk baken en het is goed om te zien dat de NPO dat voor zoveel mensen is.’
Het jaarlijkse GfK-onderzoek naar de kijkersvoorkeur is begin mei 2020 uitgevoerd onder 1500 mensen van 13 jaar en ouder. De voorkeur voor de NPO is hierin gestegen met 5% en ging van 32% naar 37%. De groep kijkers met een voorkeur voor andere Nederlandse mediapartijen op het gebied van tv, radio en online aanbod nam iets af, van 31% naar 29%.
Vooral mannen kijken graag naar de NPO-zenders, dat percentage steeg van 38% naar 44%. Bij vrouwen is er volgens GfK een lichte stijging van 27% naar 29%. De gestegen voorkeur is volgens de onderzoekers vooral toe te schrijven aan de leeftijdsgroepen 35-49 jaar (van 23% in 2019 naar 31% in 2020) en de leeftijdsgroep 50-64 jaar (van 34% naar 42%).
Bereikcijfers Als het gaat om de bereikcijfers, die continue worden gemeten door de Stichting KijkOnderzoek, dan is er vooral een toename te zien van het aantal jonge kijkers naar de informatieve programmering van de NPO. Het gemiddeld weekbereik op het gebied van ‘nieuws, actualiteiten en actuele meningsvorming’ is de afgelopen 10 weken fors toegenomen onder kijkers van 6 tot 12 jaar (van 40% naar 51,2%), van 13-19 jaar (van 29,9% naar 44%) en van 20 tot 34 jaar (van 41,5% naar 56%).
Het NOS Journaal, extra uitzendingen, actualiteiten, talkshows – zoals DWDD, M en Op1 – en de meer ontspannende programma’s van de NPO bereikten de afgelopen maanden een groot publiek. De gemiddelde kijktijd per dag bij NPO 1, 2 en 3 steeg in de eerste weken van de coronacrisis fors. Themakanalen zoals NPO 1 extra, Zappelin extra en NPO Nieuws (waar het NOS Journaal en persconferenties met een gebarentolk zijn te volgen) zagen eveneens het publiek groeien. Het gemiddelde weekbereik van die kanalen steeg met zo’n 50% naar 2,7 miljoen kijkers. Ook het gebruik van de educatieve dienst Schooltv (ook te zien via NPO Start) is toegenomen. Het bezoek aan de site Schooltv.nl is bovendien verdubbeld, evenals het aantal webpagina’s dat door docenten en leerlingen wordt bezocht.
Het gratis en voor iedereen beschikbare NPO Start is met gemiddeld 2,5 miljoen gebruikers per week online het meest gebruikte Nederlandse on demand-platform. NPO Plus, de extra streamingservice met een groter en langer beschikbaar aanbod, bereikte in 2019 al een mijlpaal van ruim een kwart miljoen betalende abonnees en zag dat in de eerste maanden van 2020 toenemen naar ruim 300.000 gebruikers. Ook op radiogebied gaat het goed. NPO Radio 2 is nog altijd de best beluisterde zender van het land en nieuwszender NPO Radio 1 zag de afgelopen periode vooral in de ochtenduren het aantal luisteraars toenemen.
Alternatieve Songfestival-programmering bij NPO na afblazen editie 2020
“Je merkt het overal: Nederland is toe aan een beetje vrolijkheid en ontspanning. En dat mag ook. Ik ben ervan overtuigd dat het alternatieve programma op zaterdag 16 mei en onze speciale Songfestivalprogrammering daar aan kunnen bijdragen”, zegt Shula Rijxman, bestuursvoorzitter van de NPO. “Natuurlijk hadden we aanvankelijk een heel andere week in gedachten, maar ik verwacht dat we met ons alternatieve aanbod toch die typische Songfestivalsfeer kunnen brengen. En we hopen natuurlijk met heel Europa dat we volgend jaar alsnog ‘ons’ Eurovisie Songfestival in Rotterdam kunnen houden!”
De finale van het Eurovisie Songfestival zou dankzij de overwinning van Duncan Laurence vorig jaar in Tel Aviv aanstaande zaterdag in Rotterdam plaatsvinden, voorafgegaan door twee halve finales op dinsdag en donderdag. In plaats daarvan biedt de NPO nu allerlei alternatieven.
Programmering
Verschillende artiesten die een link hebben met eerdere edities van het Eurovisie Songfestival zijn donderdag 14 mei te zien en te horen in een speciale uitzending van Beste Zangers – Songfestival (NPO 1, 20.35 uur, AVROTROS). Met onder anderen Lenny Kuhr, Maribelle, Franklin Brown, René Froger en Thomas Berge, die op geheel eigen wijze een bekend Nederlands Songfestivallied zingen.
Cornald Maas schetst aansluitend, ook op donderdag 14 mei, in de documentaire De weg naar de winst (NPO 1, 21.35 uur, AVROTROS) de lange weg die is gegaan: hoe is het Nederland gelukt om 44 jaar na Ding-a-Dong eindelijk weer het Eurovisie Songfestival te winnen in 2019? En hoe is ons land nu zelfs voor andere landen een voorbeeld geworden, terwijl we eerder jarenlang de finale niet haalden? Maas spreekt met Nederlandse deelnemers die het verschil maakten en een sleutelpositie bekleden in de Nederlandse Songfestivalhistorie, onder wie Ilse DeLange, Ruth Jacott, Duncan Laurence, Edsilia Rombley en Getty Kaspers.
De luisteraars van NPO Radio 2 kunnen deze week stemmen voor de Songfestival Top 50. Deze lijst met de leukste Songfestivalliedjes aller tijden is vrijdag 15 mei te horen op NPO Radio 2 van 18.00 tot 22.00 uur. De presentatie is in handen van de dj’s Bart Arens, Wouter van der Goes en Frank van ’t Hof. In elk programma op NPO Radio 2 is deze week een nummer te horen dat op het Eurovisie Songfestival is vertolkt.
Voorafgaand aan de grote live show Eurovision: Europe Shine A Light wordt zaterdag 16 mei in Het beste van het Songfestival (NPO 1, 20.25 uur, AVROTROS) met verschillende bekende Nederlanders teruggeblikt op de rijke geschiedenis van het Eurovisie Songfestival. Wat betekent het evenement voor hen? Wat vinden ze van de grootste Nederlandse en internationale songfestivalklassiekers? En hoe zit het met hun Eurovisie-kennis?
Internationale show
Diezelfde avond worden vanaf 21.00 uur de 41 artiesten die dit jaar zouden deelnemen aan het Eurovisie Songfestival in Rotterdam in de schijnwerper gezet tijdens Eurovision: Europe Shine A Light (NPO 1, 21.00 uur, EBU, NPO/NOS/AVROTROS). Korte fragmenten van hun eigen nummers worden aan Europa getoond en gezamenlijk brengen zij een bijzondere uitvoering van eerdere Songfestival-hit Love Shine A Light.
Bekende oud-Songfestivaldeelnemers treden vanuit hun eigen land op met nummers uit het verleden. Zo zijn er onder andere optredens van Nederlandse winnaar Duncan Laurence, Johnny Logan (winnaar 1980 en 1987), Netta (winnaar 2018) en Ilse DeLange (The Common Linnets, 2014). Ook wordt aandacht besteed aan de mensen in Europa die zijn getroffen door het coronavirus en hulpverleners die deze crisis bestrijden. De internationale show, die te zien is in meer dan 40 landen, wordt in het Engels gepresenteerd door Chantal Janzen, Edsilia Rombley en Jan Smit en voorzien van commentaar door Cornald Maas.
Shula Rijxman, voorzitter van de Raad van Bestuur: “Het is natuurlijk goed om te horen dat het publiek onze programma’s zo hoog waardeert. Het jaar 2019 voelt alweer zo lang geleden, zeker nu we dit jaar alweer enkele weken te maken hebben met de ingrijpende gevolgen van de coronacrisis. Toch blijft het belangrijk om terug te blikken en verantwoording af te leggen over wat de NPO en de omroepen doen, ook als dat al wat langer geleden is. Daarom presenteer ik vandaag met trots onze nieuwe Terugblik.”
Het jaar 2019 was in meerdere opzichten een belangrijk jaar voor de Nederlandse Publieke Omroep. Er waren feestelijkheden rond 100 jaar radio in Nederland en er werd stilgestaan bij het begin van alle herdenkingen rond 75 jaar vrijheid, die tot in 2020 zullen duren. En ondanks de toegenomen concurrentie van internationale mediabedrijven, bleef de NPO ook in 2019 zichtbaar en relevant voor heel Nederland. Voor de NPO is het bereiken van zoveel mogelijk Nederlanders belangrijk, maar is het creëren van programma’s met publieke waarde én van hoge kwaliteit essentieel.
De NPO wil dat alle programma’s publieke waarde hebben. In het Concessiebeleidsplan zijn daarbij de volgende waarden geformuleerd: Onafhankelijk, Betrouwbaar, Pluriform, Divers, Met impact, Geëngageerd, Authentiek en Eigenzinnig. Over ongeveer 300 titels heen beoordeelde het publiek het NPO-aanbod met een gemiddelde score van 8,2. Dit was vorig jaar een ook al hoge 8,1. Van de mensen die wekelijks naar een publieke radiozender luisteren, gaf twee derde aan dat de aan hen voorgelegde publieke waarden van toepassing waren op de zender, bij een norm van 60%. Alle zes de radiozenders voldeden aan deze norm.
Afgelopen jaar bleef NPO 1 de best bekeken zender van het land. In de top 25 van populairste programma’s waren er maar liefst 19 van de NPO. Het gratis en voor iedereen beschikbare NPO Start is met circa 2 miljoen gebruikers per week online het meest gebruikte Nederlandse on demand-platform. NPO Plus, onze extra streamingservice met meer en langer beschikbare content, bereikte in 2019 een mijlpaal van ruim een kwart miljoen betalende abonnees en voorziet hiermee duidelijk in een behoefte. De inkomsten worden gebruikt om de kosten van de dienst te financieren en vloeien daarnaast terug naar de rechthebbenden. NPO Radio 2 bleef de best beluisterde zender van het land, terwijl NPO FunX haar bereik onder stadsjongeren met 27 procent zag toenemen.
NPO en de omroepen maken zich ondertussen op voor een nieuwe concessieperiode van 2022 tot en met 2026. Deze periode begint op verzoek van de minister van OCW een jaar later dan gepland, vanwege zijn visiebrief met daarin toekomstplannen voor de publieke omroep. In nauwe samenwerking worden de palen geslagen voor een nieuw, solide toekomstplan. NPO en de omroepen praten verder met de politiek over de uitvoering van de plannen uit deze in het voorjaar van 2019 verstuurde visiebrief. Een snel veranderende mediawereld vraagt om meer samenwerking, focus en vernieuwingskracht, maar ook om voldoende steun vanuit overheid en politiek.
Tv-kijker wil naast nieuws vooral meer humor en films
Doel van het onderzoek was om aan het Nederlandse publiek te vragen welke kijkbehoeften er op dit moment zijn, zowel live, uitgesteld en on demand, maar ook om te peilen wat men nog mist op televisie in deze bijzondere periode, waarbij de meeste Nederlanders als gevolg van de coronamaatregelen aan huis gekluisterd zijn.
Van de ondervraagden wil 32 procent meer humor en comedy op tv. 28 procent wil meer buitenlandse films, terwijl 24 procent graag meer Nederlandse films zou willen zien. Verder is er bij een kwart van de ondervraagden vraag naar meer concerten en (natuur)documentaires. Vanwege de coronacrisis hebben veel Nederlandse tv-zenders hun programmering aangepast, zo ook de zenders van de NPO.
Er zijn natuurlijk extra ingelaste NOS Journaals, maar ook zijn er door de omroepen in korte tijd nieuwe programma’s ontwikkeld. Bekende talkshows en actualiteitenprogramma’s zijn vaker en langer op het scherm en het aanbod voor kinderen is fors uitgebreid. Overdag is de programmering aangevuld met Heimwee TV, waarbij elke werkdag een selectie uit de rijke archieven van de publieke omroepen wordt vertoond. Hier gaat het onder meer om oude comedy’s, natuurdocumentaires en klassieke films.
Uit het onderzoek komt in ieder geval naar voren dat ‘ontspanning’ en ‘op de hoogte blijven’ nog steeds de belangrijkste kijkbehoeften zijn. Maar mensen willen wel méér dan normaal op de hoogte blijven van de actuele ontwikkelingen: 39 procent nu, versus 36 procent normaal. Daarbij is ook de behoefte aan ‘ontspannende tv, als tijdverdrijf’ groter dan normaal: 13 procent versus 10 procent normaal. Op de vraag welk tv-programma van vroeger de kijker nog wel een keer zou willen zien, kwamen diverse antwoorden. Het meest werden de volgende namen en programma’s genoemd: André van Duin, Swiebertje, Wie is de Mol en Van Kooten en De Bie.
Shula Rijxman, bestuursvoorzitter van de NPO: “We vinden het belangrijk om te weten wat ons publiek mist in de huidige programmering. We danken iedereen die heeft meegedaan aan het onderzoek en gaan ermee aan de slag.”
De NPO laat weten binnenkort het aanbod aan klassieke buitenlandse films uit te breiden, elke donderdag zal er op NPO 2 overdag een buitenlandse film worden uitgezonden. Op het voor iedereen beschikbare on demandkanaal NPO Start is een rijk aanbod aan cabaret te vinden, maar ook op de gewone zenders is meer aandacht voor humor en cabaret, te beginnen met het uitzenden van de nieuwste show van Youp van ’t Hek, aanstaande vrijdag op NPO 1.
Eurovisie Songfestival komt met alternatieve tv-show voor heel Europa
Het Eurovisie Songfestival, dat dit jaar in Rotterdam zou worden gehouden, gaat vanwege de coronacrisis niet door. Op 16 mei zou de finale van het liedjesfestijn zijn. “Europe Shine a Light wordt een show in de geest van eenheid en saamhorigheid”, zegt Jon Ola Sand van de EBU. “We moedigen alle omroepen die aan het Eurovisie Songfestival van dit jaar zouden meedoen aan om deze show uit te zenden.”
De 41 artiesten die in Rotterdam zouden optreden, worden volgens hoofdproducent Sietse Bakker in de schijnwerpers gezet. “Naast een kort fragment van hun eigen nummer waarmee ze zouden optreden, zullen zij een gezamenlijke uitvoering brengen van een eerdere songfestivalhit. Ze doen dat ieder vanuit hun eigen land.” Ook oud-deelnemers doen aan het alternatieve evenement mee. “Bekende songfestivalartiesten van de afgelopen jaren worden uitgenodigd om vanuit hun eigen land nummers uit het verleden op te voeren”, zegt Bakker.
Europe Shine a Light wordt gepresenteerd door Chantal Janzen, Edsilia Rombley en Jan Smit. Zij zouden samen ook de presentatie van het Eurovisie Songfestival verzorgen. Volgens de organisatoren wordt in de alternatieve show uitgebreid stilgestaan bij iedereen die door de coronacrisis is getroffen en bij alle mensen die hard werken om de crisis te bestrijden.
Intussen wordt nagedacht over een nieuwe datum voor het ‘echte’ songfestival. Algemeen wordt aangenomen dat Rotterdam ook volgend jaar de organiserende stad is. “De komende periode wordt in kaart gebracht hoe we dit samen voor elkaar kunnen krijgen”, zegt NPO-voorzitter Shula Rijxman.
Tekst: Harm Edens // Fotografie: Dirk-Jan van Dijk
Shula Rijxman: “Eight down, two to go?”
Harm Edens: “Tien jaar NPO.”
SR: “Aaahh, en nog twee jaar te gaan.”
Er speelt ontzettend veel. Kunnen we eerst terug naar het begin? Hoe stapte je erin? Je had IDTV achter de rug.
“Ik moet je eerlijk zeggen, ik denk dat ik er heel enthousiast ben ingestapt omdat ik het heel belangrijk vond om een bijdrage te leveren aan een publieke omroep die noodzakelijk is. Maar achteraf misschien ook wel wat naïef, omdat ik wel iets van politiek wist, maar niet dat het politieke spel hier zo letterlijk aan tafel wordt gespeeld. Ik had in die tijd ontzettende mazzel, want Henk Hagoort zat hier. En wij waren een heel goed duo. We waren totaal andere mensen, in karakter en hoe we leven, maar we vulden elkaar goed aan.”
En toen ging die totaal onbetrouwbare man ineens naar Zwolle.
“Henk is zeeeer betrouwbaar. (Grijns) En dat was pas na een jaar of vijf. Ik kreeg de vrije hand in zaken die ik noodzakelijk vond. Rondom marketing, televisie en radio, dat was mijn pakket. Toen ik hier in 2012 kwam, was RTL marktleider. Met dank aan de omroepen en de mensen die hier televisie en radio doen, moet je de dag prijzen dat wij marktleider zijn. We zijn een eigen merk, dat was best nog een ingewikkelde. Maar iedereen kent inmiddels het NPO-merk, we hebben een eigen fonds, dus er is best veel gebeurd de afgelopen jaren.”
Je hebt nog twee jaar. Wat moet er nog gebeuren voor jou om het stokje voldaan over te kunnen geven?
“In essentie staat de publieke omroep er goed voor. Het is mijn rol om ‘m toekomstbestendig te maken.”
Wat betekent dat?
“Dat gaat over onderwerpen als betrouwbaarheid van informatie en nieuws en het verder toegankelijk maken van kennis in een steeds gefragmenteerder medialandschap. In mijn optiek leven we in een samenleving – en dat zie je om je heen – die steeds intoleranter lijkt te worden. Er is desinformatie en nepnieuws. We zien het in Amerika, in Rusland, in China. Data en algoritmen spelen daarin een steeds groter wordende rol. Waar vind je nou nog het perspectief van alle kanten? Ik heb het niet eens over de waarheid, want ook dat is een ingewikkeld begrip. Als je niet uitkijkt, krijgt groen alleen nog maar informatie over groen, en rood alleen nog maar informatie over rood. Kranten hebben ook een onafhankelijke redactie, maar bij ons krijg je dezelfde informatie vanuit verschillende kleuringen. Wat is het zicht van de VPRO op Harm en wat is het zicht van KRO-NCRV op Harm?”
Zouden ze die hebben denk je? Ik hoop van niet.
(Lacht) “En dan kun je je eigen mening vormen.”
Behalve als een deel van de consumenten de NPO als merk in z’n geheel in het linkse of het bevooroordeelde hoekje zet. Dan hou je die versnipperde samenleving. Hoe doorbreek je dat?
“Dat is niet eenvoudig. We zijn heel lang als links gezien. En toen stond er onlangs een artikel in de krant dat we weer te rechts waren. Ik weet ook niet hoe ze dat meten. Gaan ze dan met een apparaatje bij iedereen langs: ‘stem jij links of rechts?’ We bereiken nog steeds 82% van Nederland en daarmee het hele spectrum binnen de samenleving.”
“We bereiken nog steeds 82% van Nederland”
Hoe maken we die samenleving inclusiever, dat lijkt me een mooie taak voor de NPO.
“Ja. Dat heeft ook heel veel te maken met de toon. Als je hoort dat je in Nederland alleen maar Nederlanders mag aannemen en geen mensen van buiten, daar kun je best voorbeelden tegenover zetten. Bijvoorbeeld door te zeggen: als jij wilt dat jouw kind – en jij zelf – de komende jaren verzorgd kan worden in een ziekenhuis, dan zul je ook open moeten staan voor mensen uit het buitenland. Want heel veel mensen die nu in ziekenhuizen werken, komen daar vandaan. We zijn godsdankbaar dat ze er zijn.”
Hebben we ook niet veel meer verbinding nodig? Dus niet aan alle talkshowtafels het kleine nieuws van de dag opblazen, maar Ayoub en Kes die een battle doen in The Voice. Hij met een Marokkaanse achtergrond en zij blonde krullen en blauwe ogen. En ze zingen allebei vloeiend Arabisch en Nederlands en daarna andersom. Dat ging de hele wereld over.
“We krijgen binnenkort het Eurovisie Songfestival! Allemaal verschillende mensen met verschillende achtergronden komen naar Nederland!”
Ga je er naartoe ook?
“Ja, natuurlijk! En als voorzitter…”
Je moet!
“Nee, het is geen moetje, hoor. Dat is toch waanzinnig. Het moment waarop Europa zich verbindt. 200 miljoen kijkers. Ander voorbeeld: Heel Holland Bakt, waarvan iedereen zei toen het een succes was: ‘Dat moet naar de commerciëlen’ maar dan was het nu van Dr. Oetker geweest, dat heeft heel Nederland aangezet om appeltaart te bakken.”
Moet dat niet eens een beetje vegan worden, met ovens op zonne-energie?
“Goed idee. En biologische ingrediënten. Duurzaamheid is sowieso voor ons een hele belangrijke.”
“Mijn persoonlijke belang gaat over desinformatie en intolerantie”
Dat wordt twee jaar aanpoten.
“Ik hoef het gelukkig niet alleen te doen. En twee jaar is nog best lang, hoor. Mijn persoonlijke belang – en daar maak ik geen geheim van – gaat over desinformatie en intolerantie. Ik wil er aan bijdragen dat mensen niet meer wegkijken, maar zien wat er in de wereld gebeurt. We hebben de neiging om te zeggen: het was een incident. We kunnen en mogen niet stil blijven! Daar speelt mijn achtergrond ook een rol in. Ik doe liever een stap naar voren, dan naar achter. Omdat het noodzakelijk is. Omdat bang zijn geen zin heeft. We zijn allemaal bang. Ik heb de eer gehad om een jaar geleden bij Madeleine Albright te zijn geweest. Die heeft een boek geschreven, Fascism. Ze beschrijft dat Hitler, Mussolini en Franco alle drie democratisch aan de macht zijn gekomen. En dat je niet moet blijven zwijgen. Dat je niet kunt wegkijken. En het is niet alleen in de politiek. Ik las gisteren in de krant dat het antisemitisme weer toeneemt.”
Oh jee, ik hoor hele volksstammen alweer roepen: daar heb je Shula Rijxman weer over antisemitisme.
“Ja, daar moet ik voorzichtig mee zijn, en dat is al erg genoeg. Zet dat er maar meteen achter – het gaat om heel veel verschillende mensen met een andere achtergrond, homoseksuelen die niet meer hand in hand over straat kunnen, het gaat om zoveel andere verhalen. Verdraagzaamheid is voor mij heel belangrijk. En dat ontstaat alleen als je iets van de ander weet, als je kennis hebt, zoals bij het voorbeeld van het ziekenhuis. En daar wil ik me hard voor maken. Sigrid Kaag zei bij de Herzberg-lezing: wees niet stil, we zijn met velen. Over de stilte die een sluipend gevaar in zich heeft. De bevlogenheid die zij heeft, past heel erg bij de mijne.”
“De bevlogenheid die Sigrid Kaag heeft, past heel erg bij de mijne”
Nou, dan moet ze maar hier naartoe.
“Misschien kan ze me over twee jaar opvolgen.”
Maar hoe bereik je al die mensen die je van kennis wil voorzien, die je wil informeren? Die zoeken allemaal hun eigen waarheid, op YouTube of ergens anders.
“Dat maakt het alleen maar belangrijker dat we een eigen sterke context maken. Daar zijn we continu mee bezig.”
Of die zitten de hele dag te gamen.
“We hebben natuurlijk NPO3.nl als belangrijke zender voor vernieuwing en experiment. We bereiken gelukkig ook nog heel veel jongeren via lineair, we doen web only series en dat slaat aan.”
En je wil jong talent aantrekken en ontwikkelen. Maar als die naar de NPO kijken, zien ze witte, hoogopgeleide, voornamelijk heteroseksuele poortwachters.
“Als ze echt bij ons binnen kijken, zullen ze zien dat we hard bezig zijn om dat te veranderen. Kijk naar DWDD, kijk naar de programma’s op NPO3. In mijn nieuwjaarstoespraak heb ik gezegd dat de omroepen veel harder aan diversiteit moeten werken. Want zij maken de programma’s. We zijn nu samen met de omroepen aan het kijken hoe we dat gaan doen, want dat is nog steeds niet goed genoeg.”
Als je alleen al kijkt naar het presentatietrio van The Great British Bake Off, dat is al een stuk diverser.
“Klopt. En de bakkers ook.”
Dat kan je dan mooi nog in twee jaar oplossen. Maar dan het klimaat…
“Daar gaan we heel veel aandacht aan besteden met programma’s en thematische avonden. Bijvoorbeeld Floortje vliegt duurzaam (glimlach).”
Floortje vliegt helemaal niet meer. Floortje roeit naar Ierland.
“Het enige dat je kunt proberen te doen, is informeren en van gedachten wisselen. Maar wat erg lastig is: door alle social media komt er zoveel op de mensen af, dat iedereen harder gaat schreeuwen, extremer wordt in wat hij vindt om er doorheen te komen. Dat is echt een probleem. Dat laat zich heel erg moeilijk tegenspreken.”
Het is een ingewikkelde, rare wereld – zullen we het zo samenvatten?
“Het wordt nog veel gekker, als je Harari leest over algoritmes en apparaten die je hersenen kunnen beïnvloeden. Maar ik vind het ook wel spannend. Ik ben geen somber mens. Als ik Darwin moet geloven, zijn we hier om ons aan te passen. Dus we moeten ons aanpassen. Toen de stoomtrein kwam, dacht men ook…”
Dat was één trein. Van Amsterdam naar Haarlem.
“Als de mens inventief is, dan moet dat geen probleem zijn.”
Waar haal jij dat optimisme vandaan?
“Het leven is mooi. Ik heb een rijk leven, met m’n familie en m’n vrienden en m’n partner. En ik heb een baan waarin ik iets kan bijdragen aan al die dingen die belangrijk zijn. Ook door te wijzen op alle goeie dingen.”
Waar maak je je zorgen om als je naar de toekomst kijkt?
(Lange denkpauze) “Ik heb een beetje que sera sera. Over de verharding en de polarisatie in de samenleving maak ik me wel zorgen. Machthebbers die vanuit hun eigen werkelijkheid het land besturen, soms met fake news en geregisseerd nieuws. Het is een wereld in spanning. Maar daar lig ik niet iedere dag van wakker. In mijn leven heb ik het altijd kunnen volhouden met kracht en positivisme.”
“Over de verharding en de polarisatie in de samenleving maak ik me wel zorgen”
Waar verheug je je op de komende jaren?
“Ik heb niet één groot ding. Ik verheug me altijd op heel veel kleine dingen. Klinkt ontzettend wee, maar met vrienden een lekkere maaltijd maken.”
En kook je dan zelf? Ik maak van de bestuurder nu even een mens.
“Jazeker. Ik heb weinig smaak meer, maar…”
Lijkt me lastig.
“Nee. Van mensen die blind zijn, hoor je vaak dat die extra goed kunnen horen. Sinds ik die smaak mis, ben ik veel gaan koken. Ik proef nog wel iets én ik weet van heel veel dingen nog hoe ze smaken. En anders laat ik iemand proeven. Ik hou van theater, muziek, een goeie film.”
Nog een guilty pleasure op tv? Ik vind Hollands Next Topmodel soms heel vermakelijk.
“Nee.” (Ze denkt na; de secretaresse gebaart door het raam dat we nog vijf minuten hebben).
Zullen we een half uur uitlopen?
“Het punt is, ik heb ook nooit een guilty leven geleid. Ik ben zo ongelooflijk braaf. Ik verbaas mezelf over de braafheid die ik heb in het leven. Ik heb geen tweede leven, ik heb geen stiekeme dingen.”
Mooi einde. Of moeten we het nog hebben over Boris Johnson en zijn plannen met de BBC?
“Het is eigenlijk appels met peren vergelijken. Neemt niet weg dat er in heel Europa discussie is over instituties. Die treft ons ook. Iedereen houdt van de programma’s, maar de instituties liggen voortdurend onder vuur. BNNVARA is te links, WNL te rechts. In het regeerakkoord staat dat de publieke omroep belangrijk is voor dit kabinet. Maar de visiebrief van minister Slob was zorgwekkend. Als de reclame-inkomsten niet worden vergoed, draait het weer uit op bezuinigingen. Wij zijn het enige bedrijf in Nederland dat jaarlijks z’n begroting vastgesteld krijgt in december. Hoe moet je dan series maken die meer dan een jaar voorbereiding kosten? Dat is natuurlijk krankzinnig. De politiek zou best wat zuiniger op ons mogen zijn, want we zijn ook kwetsbaar.”
We denken er allebei even over na. Het worden twee drukke jaren.
(Dit gesprek vond plaats op 19 februari, ruim voor de coronacrisis dus)
