Tekst: Raymond Krul // Fotografie: Oane Born
Quizvraag: wie kan de drie actualiteitenrubrieken noemen die in 1993 opgingen in – toen nog – 2Vandaag? Het antwoord: Aktua (Tros), Tijdsein (EO) en Nieuwslijn (Veronica). Nu zijn we 25 jaar verder. Misschien is het niet verkeerd dat er gesnoeid is in het woud aan actualiteitenrubrieken dat het bestel ooit kende, maar inmiddels zou je toch wel kunnen spreken van kaalslag – met Brandpunt+, Zembla en Tegenlicht als meest recente slachtoffers. René van Brakel ziet het met lede ogen aan. “Ik heb compassie met mijn collega’s van Brandpunt+ en andere programma’s die het slachtoffer zijn van de bezuinigingen. De NPO spreekt dan van vernieuwing, maar uit een recent onderzoek van de EBU blijkt dat Nederland matig scoort als het gaat om de hoeveelheid zendtijd die wordt ingeruimd voor journalistieke programma’s. Landen als Oekraïne, Roemenië en Bulgarije scoren beter dan wij, dat is toch vrij beschamend.”
Van Brakel zou ook kunnen denken: hoe minder concurrentie, hoe beter. “O nee, ik vind juist dat je kijkers zo veelzijdig mogelijk moet bedienen. We profileren onszelf allemaal op onze eigen manier en dat is goed.”
House of Cards
Met dagelijks een steady aantal van de rond de één miljoen kijkers zal EenVandaag niet zo snel van het scherm verdwijnen. Toch ontkomt ook dit programma niet aan de vernieuwingsdrift van Frans Klein. De NPO-directeur wil de succesvolle actualiteitenrubriek verplaatsen naar NPO 2 en het gat op NPO 1 opvullen met drama. Want, zo zei Klein in de Volkskrant, met drama kun je meer impact hebben op het publiek dan met actualiteiten. “Kijk naar House of Cards, over machinaties in de Amerikaanse politiek. Via Nieuwsuur zouden nooit zoveel mensen daarmee in aanraking zijn gekomen.”
“Dan zeg je dus eigenlijk
tegen die kijkers: we
nemen jullie niet serieus
De knoop over de verplaatsing van EenVandaag is nog niet doorgehakt, zegt Van Brakel. “De gesprekken lopen nog, maar het moge duidelijk zijn dat we het oneens zijn met de NPO. EenVandaag is een programma dat heel duidelijk verbinding zoekt met mensen over wie het gaat, we doorkruisen het hele land om te luisteren naar hun vragen en zorgen, we maken lange reportages en zijn buitengewoon succesvol voor een breed publiek. Bij ons staat de gewone mens centraal. Dan zeg ik tegen de NPO: als je dát verhuist naar NPO 2, wat zo nadrukkelijk geprofileerd is voor een ander kijkerspubliek, dan kun je niet bepaald spreken van een natuurlijke match. Ze zeggen nu: de vooravond van NPO 2 is niet goed, dus zetten we EenVandaag daar neer en we vinden het niet erg als een deel van het publiek afhaakt. Dan zeg je dus eigenlijk tegen die kijkers: we nemen jullie niet serieus.”
Van Brakel en de AVROTROS zijn het hartgrondig oneens met Klein, maar desondanks blijft Van Brakel zich constructief en collegiaal opstellen. “Frans Klein houdt er natuurlijk van om de discussie lekker stevig aan te zetten. Wij hebben hem na zijn House of Cards-uitspraak uitgenodigd op de redactie, want we zijn wel benieuwd naar zijn ideeën over nieuwe vertelvormen, wie weet sluiten die aan bij de onze. Binnenkort komt hij langs, samen met netmanager Gijs van Beuzekom. Dan voeren we een leuk gesprek en parkeren we die andere discussie even. We gaan heus niet rollebollend over straat, zoals sommigen wel beweren.”
Verhaalgestuurd werken
René van Brakel is ruim anderhalf jaar hoofdredacteur van het best bekeken actualiteitenprogramma van de publieke omroep. Daarvoor werkte hij een aantal jaar bij de NOS. Past EenVandaag beter bij hem? “Ik voel me hier wel erg op mijn plek. Dat heeft ook met de signatuur van het programma en AVROTROS te maken. De overeenkomst is dat de NOS en EenVandaag allebei een breed publiek willen bereiken. Daarnaast had ik het geluk dat de NOS al vroeg begon met crossmediaal en verhaalgestuurd werken, ik heb daar enorm van geleerd en probeer die lijn door te trekken bij EenVandaag. Het verhaal moet het uitgangspunt zijn, vervolgens ga je kijken via welk kanaal je dat verhaal verspreidt. We maken tv, radio, hebben een website en social media-kanalen. Voor al die platforms moet je passende verhalen maken.”
Daarbij is het zaak om vernieuwing niet te schuwen. Doe je dat wel, dan is de kans groot dat je de boot mist. Van Brakel: “De wereld verandert zo snel dat je mee moet. Je kunt niet afwachten tot je zeker weet of iets gaat lukken, zo werkt het vandaag de dag niet meer. Het is trial and error. Twee dagen nadat Instagram Stories er was, zijn wij er al mee gaan experimenteren: wat kun je ermee? Past het bij ons? Nu denken we in NPO-verband na of we iets willen met de smart speaker. Je moet snel keuzes durven maken, maar het uitgangspunt is en blijft het verhaal. Want een goed verhaal vindt altijd zijn weg naar het publiek.”
Snippergroen
Gevraagd naar een item of uitzending die een typische EenVandaag-signatuur draagt, buitelen de voorbeelden over elkaar heen. Van Brakel: “In de zomer van 2017 hadden we een rubriek over kleine ergernissen, ‘Holland op z’n smalst’ heette die rubriek. Een van de items ging over ‘snippergroen’, kleine stukjes groen waar je mee omgaat alsof ze van jou zijn, maar eigenlijk is het gemeentegrond. Je wilt niet weten hoeveel reacties dat item heeft losgemaakt. Bijvoorbeeld van mensen die er met veel liefde een mooi tuintje van hadden gemaakt – totdat het groen weg moest van de gemeente. Dan kun je zeggen: waar hebben we het over? Maar dit gaat natuurlijk over iets groters: over bureaucratie en mensen die hun eigen overheid niet snappen. Typisch EenVandaag dus.”
Van Brakel noemt verder de politieke debatten die EenVandaag organiseert (“waarbij we altijd de verbinding proberen te maken tussen de politici die beslissingen nemen en de mensen over wie het gaat”), de aandacht die EenVandaag heeft besteed aan klokkenluiders en de uitzendingen over vaccineren. Van Brakel is ook trots op het recente gesprek met de ouders van Anne Faber. “Bij ons deden ze voor het eerst hun persoonlijke verhaal. Wij maken daar dan twintig minuten voor vrij.”
En dan is er natuurlijk het Opiniepanel, dat is uitgegroeid tot een van de pijlers van het programma. Van Brakel: “Dat idee is na de moord op Pim Fortuyn ontstaan. De media hadden niet door dat er wat sluimerde, zo was toen het gevoel. In 2004 is toen het panel opgericht en inmiddels hebben we ruim vijftigduizend actieve deelnemers. Stuk voor stuk mensen die zonder er een cent voor te krijgen graag meepraten over allerlei actuele thema’s. Op die manier kun je echt die peilstok in de samenleving steken, precies wat we willen.”
Beter samenwerken
De televisieavond begint met het Journaal van zes uur, gevolgd door EenVandaag. Sinds René van Brakel de overstap van NOS naar EenVandaag maakte, is er dagelijks afstemming. “Twee keer per dag is er overleg over de onderwerpen, invalshoeken en quotes die we hebben. We zorgen dat er geen dubbelingen zijn en dat we elkaar goed aanvullen: zij het eerstelijns nieuws en wij de verdieping.” Met andere programma’s is er geen afstemming, zegt Van Brakel. “Op de NPO Radio 1 gebeurt dat veel meer en ik vind dat goed. Je moet niet samenwerken, want dan creëer je eenheidsworst, zeggen critici. Maar in mijn ogen gebruik je die afstemming juist om je beter te kunnen onderscheiden.”
Gevraagd: beter tijdslot
Radio EenVandaag zendt iedere dag tussen twee en vier uit op NPO Radio 1. Het programma verdient een beter tijdstip, vindt René van Brakel. “Het is eigenlijk raar dat wij als best bekeken actualiteitenrubriek het slechtst beluisterde slot van NPO Radio 1 hebben. Maar goed, de NPO kent onze wensen.”
Generalist
René van Brakel (1975) begon zijn loopbaan bij Omroep Brabant. Daarna maakte hij de overstap naar de NOS, waar hij onder andere nieuwslezer (op de radio), presentator (NOS op 3) en eindredacteur was. Begin 2017 werd Van Brakel hoofdredacteur van EenVandaag. “Het leuke is dat iemand ooit tegen me zei: jij doet zoveel dingen, er is maar één functie waarin dat samenkomt en dat is die van hoofdredacteur. Toen vond ik dat onzin, maar inmiddels begrijp ik die uitspraak veel beter.”