De NPO krijgt nu per jaar 850 miljoen euro, dat ‘doelmatig en transparant’ verdeeld moet worden. Maar uit het gepresenteerde onderzoeksrapport ‘Hilversum in beeld – Doelmatigheid bij de publieke omroep’ blijkt dat er aarzelingen zijn en verdeeldheid bestaat over de beste manier van toezicht houden op die bestedingen. “Als je niet goed kunt volgen, kun je afspraken ook niet waarmaken”, aldus Francine Giskes van de Rekenkamer.

De omroepen, die volgens Giskes ‘niet stonden te popelen’ toen de Rekenkamer langskwam, krijgen per programma geld van de NPO, maar mogen dat zelf weer herverdelen. Maar zij geven vervolgens weinig inzicht in de kosten, stelt de kritische financiële waakhond van het Rijk. Aansturen op ‘doelmatigheid’ is daardoor niet of nauwelijks mogelijk. Het Commissariaat voor de Media staat tegelijkertijd op te grote afstand om te beoordelen of NPO deze doelmatigheidsopdracht goed uitvoert.

De NPO kijkt ook niet kritisch genoeg naar stijgende kosten van programma’s die langere tijd succesvol zijn, zoals Radar, Nieuwsuur, Boer zoekt Vrouw, Studio Sport of Kassa. De NPO heeft een zwakke positie als het aankomt op lagere kosten bij omroepen. Zo werd wel geïnformeerd waarom de talkshows Jinek en Pauw meer geld vroegen, maar bleek de NPO vervolgens niet in staat de kosten naar beneden bij te stellen. “Presentatoren hebben soms ook wensen die behoorlijk leidend zijn in wat de NPO wel of niet kan”, stelt Giskes.

De zwakke onderhandelingspositie komt ook naar voren bij uitbesteding aan externe producenten. De kosten van uitbestede programma’s zijn namelijk flink hoger dan eigen producties, zo blijkt bijvoorbeeld bij de programma’s College Tour en Floortje naar het Einde van de Wereld. Die werden een stuk duurder nadat ze extern werden geproduceerd, in het laatste geval door het bedrijf van presentatrice Floortje Dessing zelf.

De NPO laat in een reactie het volgende weten. ‘De nog relatief jonge wettelijke taak die de NPO op dit gebied – het sturen op doelmatigheid – sinds 2016 heeft, neemt de organisatie uiteraard zeer serieus. Dat nog niet alles perfect gaat, zien wij ook. We zijn daarom al volop bezig met het meer sturen op doelmatigheid en de aanbevelingen die de Rekenkamer doet sluiten hier goed op aan. NPO en omroepen gaan aanvullende afspraken maken over het delen van informatie. Ook werkt de NPO aan het optimaliseren van de financiële benchmark en de controle van programmabegrotingen. De kosten zijn daarbij niet het enige criterium; ook impact en publieke waarden worden meegewogen.’

Bron: Algemene Rekenkamer/AD/BM