In de vierdelige documentaireserie Slachtofferhulp van Elena Lindemans zien we hoe zes speciaal getrainde casemanagers te werk gaan: Peter, Inge, Sandra, Chantal, Femke en Gré. Zij zijn het vangnet voor slachtoffers en nabestaanden voor wie plotseling de grond onder hun voeten is weggeslagen. Ze helpen nabestaanden tijdens rechtszaken en het juridische proces, geven steun bij herdenkingen en begeleiden slachtoffers hun weg te vinden in een compleet veranderde wereld. Slachtofferhulp is vanaf woensdag 27 augustus om 22.10 uur te zien bij BNNVARA op NPO 2.
Slachtofferhulp gaat over de casemanagers die proberen orde te scheppen in de chaos die slachtoffers van een misdrijf overkomt. Het gaat over durven voelen, durven twijfelen en soms ook durven breken. De hulp van casemanagers is intensief, persoonlijk en uniek in de wereld. Geen ander land kent deze vorm van langdurige, één-op-één ondersteuning. Toch weten maar weinig mensen wat het werk inhoudt, of wat het vraagt van degene die het doet; de casemanagers. Wat doet het met je als je iedere dag opnieuw geconfronteerd wordt met rouw, woede en wanhoop? Hoe blijf je overeind als jouw werk draait om het leed van een ander? En waar ligt je eigen grens- als die er nog is?
Podcastserie
Wat betekent het om slachtoffer te worden en wat is ervoor nodig om weer op te staan? Gelijktijdig met de documentairereeks verschijnt de podcastserie Slachtofferhulp, de podcast op NPO Luister. Radiomaker Merel Wielaert duikt dieper in de verhalen van de misdrijven uit de serie en al het trauma dat daarna verwerkt moest worden. Ze spreekt met de slachtoffers en nabestaanden. Wat gebeurde er die dag precies? Hoe zag hun leven eruit voor het drama en wat bleef er daarna nog van over? Hoe cruciaal was de ondersteuning van de casemanagers van Slachtofferhulp Nederland?
Tien jaar geleden maakte ze al de documentaire Moeders springen niet van flats over haar moeder Willemien die jarenlang kampte met zeer ernstige psychische klachten. Haar euthanasieverzoek werd afgewezen en een paar dagen later sprong ze – met medeweten van Elena, haar zus en haar partner – van de elfde verdieping van een flat.
Ruim twintig jaar na haar moeders wanhoopsdaad onderzoekt Lindemans in Een goede dood wat de praktijk nu is voor de groep mensen die geestelijk lijdt en een acute doodswens heeft. Worden ze gehoord of staan ze er nog vaak alleen voor? Elena Lindemans studeerde Journalistiek in Zwolle en daarna nog in Finland en Belfast. Ze is al bijna 25 jaar documentairemaker bij BNNVARA en presenteert Doctalks op NPO 2 Extra.
Werd je voorstel voor de documentaireserie direct goedgekeurd?
“Zowel BNNVARA als NPO 2 riepen meteen ja. Het is een logisch vervolg op mijn documentaire Moeders springen niet van flats. Ik heb het bedacht toen mijn andere documentaireserie In de TBS vanwege corona lang stillag. De eerste draaidag was eind 2021. Het is een bijzondere maar ook bizarre serie geworden. Regelmatig dachten de crew en ik na een opname: ‘Dit had net zo goed voor de Netflix-serie Black Mirror kunnen zijn’. Daarin wordt getoond hoe het mogelijk in de toekomst eraan toe zal gaan, hoe normaal sommige dingen kunnen worden. Wij vonden vooral zeer indrukwekkend hoe maakbaar de dood voor sommige mensen en artsen al is. Zo zagen we mensen ook helemaal opfleuren toen ze eenmaal wisten dat ze humaan mochten sterven.”
Zorgvuldig Zo’n serie kun je niet in enkele dagen opnemen…
“Zeker niet. We hebben in twee jaar tijd meer dan vijftig dagen gefilmd. Ik wilde zorgvuldig in beeld brengen wat er in de praktijk gebeurt en we konden regelmatig niet te lang bij mensen terecht. We volgen Pythia (67) en Marte (26) die na jaren wachten euthanasie kregen van een psychiater van het Expertisecentrum Euthanasie (EE). De psychiater van Yvonne (58) besloot zelf – voor het eerst – euthanasie te verlenen. En Wil (78) vond het euthanasietraject ‘om dood te mogen gaan’ zo zwaar dat ze middel X nam.”
Is de euthanasiepraktijk in Nederland anders dan in andere landen?
“Nederland was in 2001 het eerste land ter wereld met een Euthanasiewet. Ruim twintig jaar later staat nog steeds maar een handjevol landen dit toe. Het is kortgezegd niet meer strafbaar in ons land, mits wordt voldaan aan strenge zorgvuldigheidseisen. Zo moet iemand wilsbekwaam zijn en moet sprake zijn van uitzichtloos en ondraaglijk lijden. Dat laatste is voor mensen met psychische problematiek erg lastig om te bewijzen. Psychiaters blijken nog altijd huiverig te zijn om deze mensen euthanasie te verlenen.”
“Veel mensen denken dat als ze in een testament hun levenseindewensen opschrijven, naasten ervoor kunnen zorgen – als ze daar zelf niet meer om kunnen vragen – dat ze euthanasie krijgen. Maar zo werkt het niet: het is niet overdraagbaar. Een kind kan later niet zeggen: ‘Mijn oude moedertje heeft dit zo niet gewild en wil nu graag dood’.”
Pijnlijke situatie Een verhaallijn uit de serie gaat hier toch over?
“Ja, min of meer. Wij volgen bijvoorbeeld Marij (87) en haar zoon. Zij wilde vanwege haar dementie niet in een verpleeghuis eindigen en sprak daarom al jaren met haar huisarts over euthanasie. Die arts was ertoe bereid maar Marij stelde het maar steeds uit: ‘Pas als ik uit huis moet, dán wil ik euthanasie. Maar nu nog niet’. Ze werd uiteindelijk wilsonbekwaam, gedwongen haar huis uitgezet en toch opgenomen in een verpleeghuis. Daar was ze aanvankelijk redelijk gelukkig maar het ging al snel bergafwaarts, ze vermagerde en zonk steeds dieper weg in haar dementie. Dat was echt een pijnlijke situatie die aantoont dat de zaken niet altijd zo gaan als de hoofdpersonen en hun familie wensen.”
Hoe heeft de opnameploeg het project ervaren?
“Ik werkte met camera- en geluidsmensen die allemaal oude ouders hebben. Zij vonden het lastig om het gesprek hierover aan te gaan: ‘Wanneer vraag je je vader of hij later euthanasie wil of wat er moet gebeuren als hij ernstig gaat dementeren?’ Door het filmen voor deze serie konden ze vertellen wat ze hadden gezien en gehoord en voor ze het wisten was het gesprek hierover toch met de ouders gevoerd. Dat vond ik prachtig.”
Credits Een goede dood
Opdrachtgever: BNNVARA
Producent: BNNVARA
Regie: Elena Lindemans
Dramaturg: Katja Schoondergang
Uitvoerend producent: Sander van den Eeden
Productieleiding: Joyce van der Zalm
Eindredactie: Hein-Jan Keijzer
Redactie: Maartje Bottelier
Camera: Jan Pieter Tuinstra, Lesly Kanters, Rogier den Boer, Jelle Dijkstra, Johan Kezer
Montage: Floor Rodenburg NCE
Geluid: Jillis Schriel, Benny Jansen, Bouwe Mulder
Voice-over: Elena Lindemans
Muziek: Tobias Borkert
Vormgeving: Studio Minsk (Tjako de Weerd)
Lengte: 50 minuten
Aantal afleveringen: 4
Aantal draaidagen: 52
Locatie: van Groningen tot Limburg, van Zuid-Holland tot Friesland.
Gedraaid op: FX9 en Arri Amira
Uitzending: vanaf 6 mei wekelijks bij BNNVARA om 22.10 uur op NPO 2
Hans Faber toont de wereld achter gesloten deuren van de TBS-kliniek
Het nichtje van Hans, Anne Faber, werd in 2017 om het leven gebracht door iemand die bij een eerdere veroordeling geen tbs kreeg maar wél had moeten krijgen. Wat is er sindsdien veranderd? Voor welke dilemma’s komen de medewerkers te staan? En hoe draagt een behandeling in een tbs-kliniek bij aan onze veiligheid?
Faber volgt als buitenstaander en nabestaande een jaar lang patiënten, begeleiders en behandelaars in de Van der Hoeven Kliniek in Utrecht en wil op die manier een eerlijk beeld schetsen van een gecompliceerd systeem. De vijfdelige serie In de TBS is vanaf maandag 28 augustus wekelijks om 22.10 uur te zien bij BNNVARA op NPO 2.
Door de dood van Fabers nichtje veranderde er veel. Rechters legden veel vaker tbs op, waardoor klinieken volstroomden en het systeem begint te kraken. Hans Faber: “Na een jaar in de Van der Hoeven Kliniek te hebben rondgelopen, kan ik me niet aan de indruk onttrekken dat tbs-klinieken steeds meer als ‘afvoerputje’ worden gebruikt voor mensen waar we geen raad mee weten. Voor psychiatrische patiënten die eigenlijk in de GGZ horen, maar daar niet te handhaven zijn. Voor mensen die zware misdaden hebben begaan, maar geen levenslang krijgen omdat dan de kans bestaat dat ze na 25 jaar weer buiten zijn. Of mensen met zulke complexe stoornissen dat er geen pasklare aanpak is. Zij worden naar de tbs-kliniek gestuurd, waar therapeuten het mogen oplossen. Geen wonder dat de boel verstopt raakt.”
Gelijktijdig met de documentaireserie In de TBS verschijnt een gelijknamige podcastserie waarin Hans Faber zich verder verdiept in het tbs-systeem. In deze podcastserie bespreekt hij zijn observaties en dilemma’s met hoofden behandeling van de Van der Hoeven Kliniek, tbs-advocaat Job Knoester, Carrie Ploeger van de Verslavingsreclassering en hoogleraar forensische psychiatrie Michiel van der Wolf.
Regisseur Elena Lindemans maakte eerder voor BNNVARA onder andere Ik heb het niet gedaan (2019) en Verstoten vaders (2020).
Ghost Fleet wint BNNVARA-publieksprijs op Movies that Matter Festival
Zij deed dat namens BNNVARA en namens het publiek dat de afgelopen week op deze film stemde. De prijs is een geldbedrag van 5.000 euro en gaat naar de makers van de film: Shannon Service en Jeffrey Waldron. De producent is Vulcan Productions.
Ghost Fleet is een opzienbarende documentaire over moderne slavernij in Thailand. Duizenden mannen worden er gedwongen dag en nacht te werken op vissersboten; ze zijn onbetaald en zijn soms jarenlang van huis. Activist Patima Tungpuchayakul zet zich in om ex-slaven te helpen en de duistere kanten van deze miljoenenindustrie wereldkundig te maken. Meer informatie over de film en de trailer zijn te bekijken op de site van Movies that Matter.
Elena Lindemans, die de prijs uitreikte namens BNNVARA, was onder de indruk van de winnende documentaire: “Ghost Fleet is prachtig en tegelijkertijd geeft het de kijker hartritmestoornissen. Wat een onrecht: slavernij bestaat nog steeds. Deze film opent de ogen van de wereld en zal hopelijk internationaal veel teweegbrengen.”
BNNVARA is voor het dertiende jaar mediapartner van het Movies that Matter Festival in Den Haag. Op het festival staan films en documentaires rond mensenrechtenkwesties en een duurzame samenleving centraal. Tijdens het festival gaat het publiek in gesprek met mensenrechtenactivisten, filmmakers, politici en journalisten uit de hele wereld.
