Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder 26.000 leden van het Opiniepanel. Afgelopen zomer ontstond er discussie over alcohol op televisie na een uitzending van Zomergasten, waarin acteur Pierre Bokma volgens kijkers aangeschoten zou zijn geweest.
4 op de 10 (38 procent) panelleden vinden dat er minder gedronken zou moeten worden op tv. Ze vinden dat vooral talkshows een voorbeeldfunctie hebben. “Bij veel praat- en opinieprogramma’s zie ik regelmatig wijn en bier voorbij komen. Ik vind dit een slecht voorbeeld”, zegt iemand erover.
Bijna de helft (46 procent) vindt dat alcohol in talkshows te normaal gevonden wordt. “Alleen de namen al: BAR Laat, CAFÉ Kockelmann. Zegt genoeg!” geeft een panellid aan. Zij vinden dat alcohol geen toegevoegde waarde heeft.
Een deelnemer geeft aan: “Alcohol hoort bij ontspanning in de huiselijke kring of horeca. Op tv heeft het niets te zoeken, hooguit sporadisch in een film of serie. In een documentaire of medisch programma kan het met goede onderbouwing worden behandeld.”
Meer dan de helft (58 procent) vindt het niet kunnen dat een presentator alcohol drinkt op tv. Zij vinden dat een presentator ‘gewoon’ aan het werk is. Een panellid vindt: “Tijdens werk mag je geen alcohol drinken. Een presentator werkt, dus geen alcohol.” Voor talkshowgasten ligt het anders, 56 procent vindt het oké als die een borreltje drinken tijdens een uitzending.
De opzet en de lengte van het NOS Sportjournaal blijven ongewijzigd: het programma is elke maandag tot en met vrijdag te volgen van 18.15 uur tot 18.30 uur op NPO 1. Actualiteitenrubriek EenVandaag van AVROTROS neemt het tijdslot van 18.30 uur over.
Een woordvoerder van AVROTROS laat desgevraagd weten dat in overleg met de NPO is besloten om de volgorde van de programma’s aan te passen. Het zou op deze manier een ‘fijnere volgorde voor de kijker’ zijn.
EenVandaag is vanaf maandag te zien vlak voor Eva, de nieuwe AVROTROS-talkshow van Eva Jinek die om 19.00 uur begint.
Bij sommige video’s is het vrij duidelijk dat het om gemanipuleerde beelden gaat. Maar er zijn ook deepfakes die nauwelijks te onderscheiden zijn van de realiteit, zoals deze speech van Barack Obama. In aanloop naar de Europese verkiezingen beloofden techbedrijven dan ook dat ze misleidende AI-content rondom de verkiezingen zouden bestrijden. Toch glipten er deepfakevideo’s door de filters van X en Meta.
EenVandaag kreeg de afgelopen tijd van meerdere mensen de vraag hoe je deepfakes kunt herkennen. Deepfake-expert en onderzoeker Theo Gevers aan de Universiteit van Amsterdam (UvA), en Zeno Geradts leggen het uit. Geradts is zowel verbonden aan het Nederlands Forensisch Instituut als aan de UvA en doet onderzoek naar deepfakes.
1. Micro-expressies
Er is een aantal aspecten die je in de gaten kunt houden, zegt Gevers. “Bij video’s kun je letten op micro-expressies, oftewel gezichtsuitdrukkingen, die gerelateerd zijn aan emoties. Zo kan het zijn dat gezichtsplooien of rimpels niet meebewegen als iemand lacht of fronst.”
2. Belichting
Daarnaast kun je kijken naar belichtingseffecten. “De lichtinval komt vaak niet overeen met de realiteit. Met andere woorden: als het licht van een bepaalde richting komt, kloppen de schaduwen bijvoorbeeld niet. Zo’n deepfake-algoritme heeft nog niet helemaal het inzicht om dat perfect te krijgen.”
3. Accessoires
Het derde aspect zijn accessoires, zoals sieraden. “Het kan zijn dat iemand bijvoorbeeld links wel een oorbel heeft en rechts niet.”
4. Randen van het gezicht
Maar je kunt het ook zien aan andere details in het gezicht, vertelt Geradts. “Als er een ‘face-swap’ is gedaan, kunnen de randen van het gezicht niet kloppen. Je ziet dan bijvoorbeeld verschillen in de huidskleur. Dat is vooral goed te zien bij de deepfakes van minder goede kwaliteit.”
5. Onnatuurlijk beeld
“Andere indicaties zijn ogen die nauwelijks knipperen, of onnatuurlijk haar, bijvoorbeeld als er gekke patroontjes verschijnen bij de scheiding.” Of een gekke verhouding van het hoofd en lichaam. Als een hoofd groter is dan de rest van het lichaam, kan het een aanwijzing zijn voor een bewerkte video.
6. De stem
En die combinatie tussen beeld en geluid is gevaarlijk. Gevers: “Je ziet en hoort een persoon die net echt lijkt. Maar zo’n stem heeft ook wel imperfecties. Zo kan het algoritme nog niet heel goed emoties en intonaties door laten klinken. Als ik het bijvoorbeeld heb over de dood van mijn vader, klink ik waarschijnlijk erg geëmotioneerd. Je hoort dan aan mijn stem dat ik verdrietig ben. Zulke emoties zie je nog niet veel terug bij een AI-gegenereerde stem.”
7. Synchroniciteit
Waar je het ook aan kunt herkennen, is synchroniciteit, zegt Geradts. “Bij een deepfake zie je nog weleens dat de mondbewegingen van de persoon die praat en zijn stem niet overeenkomen.”
8. Vergelijk met betrouwbare bronnen
Los van technische afwijkingen, kun je ook nog een andere tactiek toepassen. Het is belangrijk om kritisch te blijven op de herkomst van de video, weet Geradts. “Een video van YouTube is minder betrouwbaar. Het is niet duidelijk wie de afzender is, met welke camera of telefoon er is gefilmd. Onthoud dat je altijd zo dicht mogelijk bij de originele bron moet blijven. Dus dat je de beelden die je hebt gezien in hun originele vorm kunt krijgen van de afzender van de video.”
Publieke omroep vernieuwt komend najaar journalistieke en actuele programmering
De NPO meldt hierover het volgende. ‘Woensdagmiddag zijn helaas via de media veranderingen in de huidige programmering uitgelekt voordat de betrokken medewerkers van de verschillende redacties konden worden geïnformeerd. Daardoor is het zorgvuldige proces dat wij samen met de omroepen voeren verstoord en dat betreuren wij zeer.
Omdat de NPO het belangrijk vindt dat de redacties en presentatoren van programma’s tijdig duidelijkheid krijgen over hun toekomst, hebben we dit proces nu al ingezet. Daarom worden al geruime tijd gesprekken gevoerd met omroepen waarin wij natuurlijk duidelijkheid hebben gegeven over de toekomst van de programma’s Op1 en Khalid & Sophie.
Vanzelfsprekend zorgt de NPO ervoor dat de pluriforme journalistieke programmering in ons aanbod ook vanaf komend najaar volledig tot zijn recht blijft komen. De publieke omroep heeft een lange traditie in veelkleurige journalistiek met onder meer Goedemorgen Nederland, EenVandaag, NOS Journaal, Nieuwsuur, WNL Op Zondag, Buitenhof en tal van andere programma’s. Dat aanbod wil de NPO vanaf het najaar 2024 verbreden, uiteraard vernieuwen, pluriform en eigentijds houden.
Onderdeel van de veranderingen is dat Op1 na de zomer stopt. Eva Jinek presenteert vanaf september volgend jaar voor AVROTROS van maandag tot en met donderdag om 19.00 uur op NPO 1 een nieuw actueel praatprogramma dat draait om nieuws, cultuur en wat er leeft in het land. Direct gevolg hiervan is dat de talkshow Khalid & Sophie verdwijnt uit de vooravond. De NPO heeft BNNVARA en de redactie van Khalid & Sophie gevraagd om een geheel nieuw journalistiek programma te ontwikkelen voor de late avond (maandag tot en met donderdag) van NPO 1 in najaar 2024.
“Eva is een uniek talent, een enorme vakvrouw die zonder meer thuishoort bij de publieke omroep. We zijn ontzettend blij met haar terugkeer en verheugen ons op haar nieuwe programma”, zegt Remco van Leen, Directeur Video NPO. “De makers van Khalid & Sophie hebben zich bewezen in de vooravond en wij kijken vol vertrouwen uit naar hun nieuwe plannen. Vernieuwing betekent helaas soms ook dat programma’s ophouden. We nemen volgend jaar zomer na ruim 4,5 jaar afscheid van Op1. We danken alle presentatoren, makers en omroepen die bij Op1 betrokken zijn of zijn geweest voor hun enorme inzet de afgelopen jaren en de uitzendingen die zij nog gaan maken.”
Deze veranderingen zijn onderdeel van de beweging om de publieke omroep in al zijn pluriformiteit nog beter aan te laten sluiten bij de behoeften van het publiek. We zien ook binnen de journalistiek een sterke verschuiving naar online mediagebruik. Dit is een belangrijk onderdeel van de gezamenlijke strategie van de NPO en omroepen.
Daarom zijn we op dit moment met alle omroepen in gesprek om de journalistieke en actuele programmering te vernieuwen om aansluiting te houden met de wereld van vandaag. Dat moet leiden tot de ontwikkeling van nieuwe programma’s, lineair en online, waarin we natuurlijk niet zonder de kundige journalistieke programmamakers en presentatoren kunnen die de publieke omroep rijk is.’
Oud-Rusland-correspondent Peter d’Hamecourt overleden
D’Hamecourt werd bij het grote publiek vooral bekend als correspondent in Moskou. Tussen 1989 en 2008 woonde hij in de Russische hoofdstad en versloeg hij onder meer de val van de Sovjet-Unie voor het NOS Journaal en het Algemeen Dagblad. Voor het NOS Journaal maakte hij in de bijna twintig jaar meer dan 3000 reportages. Ook verzorgde hij bijdragen voor de VRT, EenVandaag en NOVA.
De journalist begon zijn carrière eind jaren zestig bij de Nieuwe Vlaardingsche Courant en werkte daarna als popjournalist voor de Haagsche Courant. Daarna maakte d’Hamecourt de overstap naar het AD, waar hij onder meer werkte als buitenlandcorrespondent in het Midden-Oosten en Zuid-Amerika.
In juni 2008 kondigde d’Hamecourt aan dat hij met de VUT ging. Wel schreef hij daarna nog een aantal boeken, onder meer over Fjodor Dostojevski, Poetin en de veldslagen van Napoleon in Rusland. Hij bleef na zijn pensioen lange tijd in Rusland wonen.
D’Hamecourt werd in 2018 getroffen door een herseninfarct, waardoor hij deels verlamd raakte. Over deze ingrijpende gebeurtenis en de worsteling om daarna weer goed te functioneren schreef hij samen met een goede vriendin het boek Een leven op zijn kop dat in 2021 uitkwam.
In Ahoy Rotterdam debatteren op die dag zes lijsttrekkers: Dilan Yesilgöz (VVD), Frans Timmermans (GL/PvdA), Geert Wilders (PVV), Rob Jetten (D66), Pieter Omtzigt (NSC) en Caroline van der Plas (BBB).
Pieter Jan Hagens leidt het vijftig minuten durende debat dat zowel op televisie als radio bij AVROTROS wordt uitgezonden. EenVandaag-verkiezingsdebat De Toekomst van Nederland is maandag 20 november om 18.20 uur te zien bij AVROTROS op NPO 1 en te horen op NPO Radio 1.
Toekomst van jongeren
In het debat komen de volgende thema’s aan bod: migratie (VVD, PVV, NSC, D66), klimaat (GL/PvdA, PVV, BBB, D66) en economie/bestaanszekerheid (GL/PvdA, VVD, NSC, BBB). Deze grote thema’s van nu vragen oplossingen voor de toekomst, het zijn drie thema’s die de komende jaren bepalend zijn voor hoe Nederland eruit ziet. De studenten in de zaal zijn afkomstig van het mbo, hbo en de universiteit. De studenten krijgen een stem in korte filmpjes die de drie debatten inleiden. Ze spreken zich uit over de bovengenoemde thema’s: over hun zorgen, vragen en visies.
Van de Graaf werkte zijn gehele tv-carrière voor de AVRO en begon bij het kinderprogramma Stuif es in. Voor de omroep presenteerde hij decennialang programma’s op radio en televisie. Tussen 2004 en 2007 was hij een van de gezichten van TweeVandaag en later EenVandaag.
Eigen talkshow
De voormalig presentator werd bij het grote publiek bekend door zijn eigen talkshow Karel, die 15 jaar op de buis was. De uitzending van 3 december 1984, waarin voor- en tegenstanders van het regime van Desi Bouterse te gast waren, ging de televisiegeschiedenis in.
In de studio ontstond ruzie tussen de gasten, die uitmondde in een vechtpartij. Op een gegeven moment werden er zelfs twee kogels afgevuurd. De sussende woorden ‘Heren, heren!’ van Van de Graaf waren aan dovemansoren gericht en gingen de hele wereld over. De uitzending moest uiteindelijk afgebroken worden.
In 1999 kwam er een einde aan het praatprogramma. Van de Graaf ging aan de slag als presentator van de actualiteitenrubriek Netwerk en maakte in 2004 de overstap naar TweeVandaag, wat later omgedoopt werd tot EenVandaag.
Daarnaast presenteerde hij Hoge Bomen, waarin bekende Nederlanders werden geportretteerd. Tussen 2006 en 2007 leidde hij twee seizoenen lang op karakteristieke wijze Wie is de Mol?. Veel kijkers zullen zich zijn zwarte hoed en lange jas nog goed herinneren.
Populair bij kijker en luisteraar
“Karel van de Graaf was een journalist en radio en tv-maker in hart en nieren”, reageert omroep AVROTROS op het overlijden van de oud-presentator. “Door zijn manier van interviewen werd hij gewaardeerd door gesprekspartners en collega’s en was hij populair bij kijker en luisteraar.”
Digitale toekomstradio: klinkt dat als muziek in de oren?
Het was een spannende tijd voor radiozenders, want met de wisseling of zelfs verlies van een FM-frequentie kon een station zomaar zijn vaste luisteraars kwijtraken; net nu zo’n radiofrequentie bepalender is dan ooit. Hoe ziet de radiotoekomst er eigenlijk uit met de digitalisering op komst? Er wordt gebruik gemaakt van algoritmes, ChatGPT neemt werk over én de omschakeling van FM naar DAB+ komt eraan.
Ondanks dat Herbert Visser, directeur van SLAM! en 100%NL, er zeker van was dat SLAM! een FM-frequentie zou behouden, werd toch een ander besluit genomen waardoor het jongerenstation zich nog veel meer zal moeten focussen op radio via de digitale ether en online. Dat kan ook uitpakken als een goede voorbereiding op een toekomst met alleen maar digitale radio.
Dat is een ontwikkeling waar we al middenin zitten en die zich naarmate de tijd verstrijkt nog meer zal laten gelden. Er wordt gebruik gemaakt van algoritmes, ChatGPT neemt werk over én de overschakeling van FM naar DAB+ komt eraan. Herbert Visser heeft 2030 gemarkeerd in zijn agenda als het jaar waarin deze overschakeling gaat plaatsvinden, maar formeel is 2035 het jaar waarin dit gebeurt.
Sunlite
Hij heeft Sunlite bewust tot een digitale zender omgedoopt, zodat deze goed in de markt staat als het eenmaal zo ver is. “Tegen de tijd dat DAB+ FM heeft overvleugeld, is Sunlite een relevant radiomerk, bekend onder de DAB+-luisteraars. Deze zender is echt opgezet voor toekomstige ontwikkeling”, legt Visser uit. Nu komt SLAM! daar dus bij, als bijna volledig digitale zender. In 2035, of eerder als het aan Visser ligt, gaan we erachter komen of het heeft geholpen om alvast twee digitale zenders te hebben.
Visser, die in zijn jeugd al radiopiraat was, ziet dat er veel weerstand is tegen de komst van digitale en online radio. “Je kunt het misschien wat vertragen, maar het komt er toch. Daarom kun je het beter gewoon omarmen en een actieve rol spelen in de ontwikkeling.” Er is wel een opvallende beweging te zien bij de jongerenzender van Visser. De beluistering via DAB+ is namelijk al hoger dan via de webpagina, bleek bijvoorbeeld in april. Toen was het absolute weekbereik van de online stream 91.000 luisteraars, terwijl dat via DAB+ op 184.000 luisteraars lag. Voor Visser een goed teken voor het nieuwe radioseizoen via de digitale weg, want voor de vaste DAB+-luisteraar verandert er niets.
Personalisatie
Nu vooral jongeren lastig te bereiken zijn met radio en ze bovendien snel wisselen van zender, zou digitalisering en personalisatie een uitkomst kunnen zijn om hen langer en vaker te laten inschakelen. Uit onderzoek naar de luisterbehoeftes van jongeren (Sieben, 2023) komt naar voren dat radio interessanter voor hen kan worden als ze zelf zouden mogen kiezen welke tracks worden gedraaid.
Chris Hartgers, adjunct-zendermanager bij NPO 3FM, ziet het wel gebeuren: “Het zou kunnen dat je radio gaat begrijpen dat je iedere dag van Amsterdam naar Utrecht rijdt. Dat is een reis van veertig minuten. Stel dat je radio dan je favoriete programma afspeelt, gecustomized op jouw reis.” Helemaal overgenomen worden door algoritmes kan volgens hem niet, omdat radio emoties kan losmaken bij de luisteraar en een verrassingsfunctie heeft.
“Mensen denken dat ze het willen,
maar willen het eigenlijk helemaal niet”
Wie ook veel van de werking van audio weet, is Liedewij Hentenaar, directeur bij Stichting Audify. Zij ziet personalisatie van radio anders: “Mensen denken dat ze een radiostation op zichzelf willen afstemmen, maar juist de functie van verrast worden en dat een ander bepaalt wat jij hoort, is belangrijk.” Die personalisatie bestaat volgens haar al met Spotify. “Waarom zoek je dat dan ook nog in radio?”, vraagt ze zich hardop af. Het collectief delen van een ervaring, dus samen luisteren en dezelfde informatie vergaren, is juist een belangrijk aspect van radio. In tegenstelling tot Hartgers ziet ze gepersonaliseerde radio dan ook niet van de grond komen: “Mensen denken dat ze het willen, maar willen het eigenlijk helemaal niet.”
Relate Radio
In Groningen vinden ze een andere verandering dan personalisatie belangrijk. Volgens Cora Ziengs moet er inhoudelijk wat gebeuren bij de radio, iets wat ook zal helpen om jongeren te binden aan een station. Ziengs is samen met Geert-Jan Schippers begonnen aan het Groningse radiostation Relate Radio, dat alleen maar online te vinden is. Ze zijn het begonnen als tegenreactie op de landelijke radio: “Je hoort nu dezelfde muziek over and over again en je moet dat Hilversumse accent hebben om er te werken.”
Bij Relate Radio wordt om die reden zoals ze het zelf noemen ‘empathisch geprogrammeerd’. Iedereen, of je nu ervaren, onervaren, man, vrouw of ertussenin bent, mag radio komen maken. “Als je veel verschillende mensen betrekt bij je organisatie, kun je zien hoe kleurrijk het kan zijn.” De vrijheid en inclusiviteit zorgen er volgens Ziengs voor dat veel verschillende soorten muziek te horen zijn op hun online zender, ook aantrekkelijk voor jongeren.
Een andere, open manier van radio maken, is dat dan toekomstmuziek? Het verrassingselement van radio dat Hartgers en Hentenaar noemen, is er volgens Ziengs nu te weinig: “Ik denk dat ze bij de radio meer mensen moeten laten draaien die je gewoon absoluut niet in die programma’s verwacht.” Ze ziet voor zich dat degene die je achter de knoppen zet iemand is die de Hilversumse mores niet kent. “En dan zet je de vier uur daarop juist weer iemand neer met veel verstand van radio of van een specifiek genre. Dan zie je contrast en blijft het verrassen.”
Volgens Ziengs is dagelijks dezelfde muziek en jocks de reden dat deze generatie niet veel meer naar de radio luistert. Als het aan haar ligt, hoor je dus mensen uit alle regio’s op de radio met verrassende elementen. Verder zou radio maken laagdrempeliger moeten zijn en de muziekkeuze veel vrijer. In haar ogen is dat de succesformule voor radio in de toekomst en daar komt geen personalisatie of algoritme bij kijken.
Baankansen jonge radiomakers en redacteuren
Ook Pien van Donge, Floor van de Loo en Jelle Stam van KRO-NCRV’s Radioschool kijken naar wat er allemaal gebeurt in radioland. Deze drie ambitieuze twintigers zijn elke week aan de slag bij de radio en maken gretig gebruik van de digitalisering. Maar kunnen zij nog hopen op een baan? Technische vernieuwing, waaronder het razend populaire ChatGPT, zorgt ervoor dat steeds meer werk wordt overgenomen. Grappig genoeg beschouwen de drie dat nu juist als handig hulpmiddel bij hun radiotaken. “Ik gebruik ChatGPT veel om aan sprekers te komen. Het is superhandig”, vertelt Jelle. Bijna allemaal maken ze gebruik van de chatbot om inhakers, sprekers of onderwerpen te vinden. Het is echt een nieuwe generatie radiomakers.
“Je moet je er niet blind op staren, maar ik vind het naïef om die ontwikkeling te negeren en er geen gebruik van te maken”, vervolg Jelle. Pien vindt dat de mogelijkheden als radiomaker groot blijven, ondanks de digitale ‘dreiging’. “ChatGPT kan wat redactionele zaken overnemen, maar er blijven genoeg kwaliteiten over die digitalisering niet biedt, zoals menselijkheid, creativiteit en persoonlijkheid.”
Floor sluit zich daarbij aan: “Ik denk ook zeker dat er nog toekomst is voor de radio, maar wellicht op een iets andere manier.” Ze verwacht bijvoorbeeld dat het profileren van jezelf als radiomaker nog belangrijker wordt om op te blijven vallen. Ze zijn hoe dan ook allemaal van plan om iets in het radiovak te gaan doen. Want als het aan de jongeren van de KRO-NCRV Radioschool ligt, blijft het medium (en de bijbehorende baankans) gewoon bestaan in de toekomst, zelfs met het gebruik van technologische hulpmiddelen of na afschakeling van de FM-frequenties.
En anders hebben we volgens Herbert Visser nog zo’n zeven jaar de tijd om meer nieuwe ideeën te (laten) bedenken. Misschien zijn we de digitalisering straks nog dankbaar ook.
Hila Noorzai tekent contract voor onbepaalde tijd bij AVROTROS
Binnenkort is de presentator te zien in verschillende nieuwe programma’s. Programma’s waarbij haar journalistieke kant tot zijn recht komt, maar waar ook haar ambitie om verhalen te vertellen en haar nieuwsgierigheid goed van pas komen.
Bart Barnas, mediadirecteur AVROTROS: “Hila is al drie jaar te zien en te horen bij AVROTROS en heeft zich nu voor onbepaalde tijd aan onze omroep verbonden. Daar ben ik heel blij mee want met Hila hebben we naast een goede journalist, een veelzijdige presentator in huis. Ze staat ervoor open om nieuwe formats uit te proberen en is altijd op zoek naar mooie, inspirerende en bijzondere verhalen. En hoewel ik er verder nog niets over kan zeggen weet ik dat zij niet kan wachten tot ze Nederland kan verrassen met een nieuw programma waarbij verschillende fysieke en psychologische uitdagingen centraal staan.”
Hila Noorzai: “Een vast contract bij AVROTROS is een enorme mijlpaal in mijn carrière. Ik ben heel blij met het vertrouwen en de ruimte die ik krijg. Ruimte om, naast EenVandaag, aan spannende projecten te werken waar ik mijn nieuwsgierigheid en journalistieke interesse in kwijt kan. Daar heb ik enorm veel zin in.”
