De inzet van AI binnen de regionale omroepen

Judith Huisman werkt als eindredacteur bij RTV Oost en is bij de omroep betrokken als projectleider rond AI-activiteiten. Ze zorgt bijvoorbeeld dat nieuwe tools worden getest en ingevoerd en dat de richtlijnen duidelijk zijn voor iedereen. Samen met de AI-uitvoerder verzorgt ze de planning van verschillende AI-experimenten en voert ze verschillende tools en richtlijnen in binnen RTV Oost.

Judith: “We gebruiken AI op verschillende manieren. We zetten het in op de redactie, maar ook ‘omroepbreed’. Vrijwel alle afdelingen gebruiken AI.” Bij de omroep werd een basiscursus aangeboden voor het gebruik van ChatGPT waar alle RTV Oost-collega’s zich voor konden inschrijven. Ook hebben vijftien collega’s de prompt-engineercursus gevolgd: twee dagen om te leren hoe je voor ChatGPT goede prompts maakt. “Dit is in het voorjaar van 2024 van start gegaan. Deze engineers zijn collega’s vanuit alle afdelingen. Met hen hebben we in dit jaar zes keer een ‘promptdag’ buiten de deur. Dit organiseren we zelf onder leiding van een specialist. Tijdens deze dag duiken we onder andere in verschillende AI-tools en koppelingen die bruikbaar kunnen zijn voor RTV Oost.”

Inspiratie en controle
Jörn Reuvers is binnen RTV Drenthe betrokken bij AI en online innovatie. Over de inzet van AI binnen de Drentse omroep vertelt hij: “AI wordt uiteraard al langer ingezet binnen onze omroep, omdat er vormen van AI in allerlei systemen zitten die we al langer gebruiken. Maar als we het hebben over AI sinds de publieke lancering van ChatGPT, dan gebruiken we het vooral ter inspiratie en als extra controle. En niet alleen op de redactie, maar binnen bijna alle lagen van het bedrijf.”

Ook gebruikt de omroep AI voor voor text-to-speech-doeleinden, bijvoorbeeld bij het creëren van menselijke spraak, zoals voice assistants of ‘luisterblogs’. RTV Drenthe gebruikt het als radiostem voor de blokjes in het weekend. Sinds de intrede van AI, en specifiek ChatGPT, ligt het gebruik ervan onder een vergrootglas, want hoe zet je AI veilig in binnen een organisatie?

Jörn: “Vanaf het begin is er verantwoord mee omgesprongen binnen de omroep, ondanks dat het in de rest van de wereld misschien even ‘het Wilde Westen’ was. Daarna zijn we relatief snel beleid gaan maken wat betreft AI en dat gaan toepassen. En nu kunnen we alles langs onze eigen meetlat leggen om bijvoorbeeld te kijken of tools en toepassingen passen bij onze (journalistieke) normen en waarden.”

Judith vult aan: “Binnen RTV Oost waarschuwen we mensen dat ze geen gratis versies gebruiken voor het werk. Daarom hebben we een bedrijfsaccount voor bepaalde tools. Ook zijn we bezig om vrijwel al onze medewerkers AI-geletterd te krijgen door interne cursussen. Dit gaat er niet voor zorgen dat iedereen weet hoe je alle tools moet gebruiken, maar het maakt de collega’s wel bewust van de mogelijkheden die er zijn met AI. Zowel voor eigen gebruik, als hoe andere mensen hiermee om kunnen gaan. Dus ook hoe je misschien gefopt kan worden met een afbeelding die ‘te mooi lijkt om waar te zijn’. Dit biedt geen 100% garantie natuurlijk, maar helpt bij het creëren van bewustwording.”

Omroeper 2.0
Binnen alle omroepen speelt AI een rol. Ook bij Omroep Brabant, waar het gebruik van AI niet alleen groeit door opgelegde strategieën, maar vanuit nieuwsgierigheid en initiatief van onderaf. Van ChatGPT tot automatische ondertiteling. Collega’s experimenteren, ontdekken en delen. Ook is er een AI-coördinator die afdelingen verbindt, de samenhang bewaakt en teams ondersteunt bij het ontwikkelen en opschalen van AI-oplossingen. Vorig jaar kwam de Brabantse omroep zelfs in het nieuws, doordat met behulp van generatieve kunstmatige intelligentie een ‘kloon’ was gemaakt van nieuwslezer Nina van den Broek.

Ook in het Noordoosten is een AI-nieuwslezer te horen, namelijk ‘Bart’ op Radio Drenthe. Jörn: “Dat is wel het grootste en meest langdurige AI-succes binnen de omroep. Bart is sinds de zomer van 2024 (bijna) ieder weekend te horen op Radio Drenthe om het regionale nieuws te lezen. Het succes zit ‘m, naast de toepassing zelf, er ook in dat het AI verder heeft gebracht binnen de omroep. Bijna alle redacteuren komen er even mee in aanraking, konden hun terechte en begrijpelijke zorgen delen en we konden dat bespreken. Het zit heel erg aan de voorkant. Onze luisteraars horen het, onze medewerkers zien het. Dus naast het feit dat Bart ons wat meer mogelijkheden heeft gegeven, heeft hij ook een educatieve rol vervuld. Hij heeft het gesprek op gang gebracht.”

En ook bij RTV Oost zijn ze bekend met AI voice-overs, vertelt Judith: “Voor voice-overs, in het weekend op tv, gebruiken we bijvoorbeeld de tool Elevenlabs. Onze eigen medewerker Jaap-Erik Bijl heeft deze tool getraind, door een aantal uur aan voice-overs in te spreken. Dat vraagt aan de voorkant een grote investering, maar op de lange termijn gaat het ons helpen. Als Jaap-Erik er niet is, kunnen collega’s alsnog een passende voice-over bij hun video gebruiken. Hiervoor werkten we met verschillende stemmen in het weekend en nu hebben we elk weekend Jaap-Erik die het nieuws brengt.”

De RPO AI-Club
Binnen de dertien regionale omroepen is de ‘RPO AI-club’ actief. Een gezamenlijk initiatief met als doel het bundelen en delen van kennis, ervaringen en inzichten rondom AI. Iedereen profiteert direct: financieel biedt het voordelen en ook wordt gezamenlijk de innovatiekracht vergroot. Iedere omroep heeft één vertegenwoordiger en zij komen maandelijks samen om ontwikkelingen te bespreken en kansen en risico’s te verkennen.

Naast Judith en Jörn maakt ook Nadeche Orie, Digitaal Innovator bij Rijnmond, deel uit van deze AI-club. “Alles wat we doen, leggen we vast in een gedeelde digitale kennis­bank, zodat informatie, documentatie en experimenten voor alle omroepen toegankelijk zijn. Een bekend risico van zo’n gelijke samenwerking kan zijn dat het innovatie vertraagt, maar de AI-club werkt juist versnellend. Elke omroep blijft namelijk zelfstandig experimenteren, we delen alleen de inzichten en helpen elkaar waar gewenst. Zo benut je de wendbaarheid van individuele teams, terwijl je profiteert van de collectieve kennis van alle dertien omroepen. Zeker in een domein waar technologie en regelgeving razendsnel veranderen, is dat een groot voordeel”, aldus Nadeche.

De AI-club komt eens per maand bij elkaar. Nadeche: “In de AI-club kiezen we per bijeenkomst één gezamenlijk thema. Is de kennis daarover reeds intern aanwezig, zoals bij RTV Oost met beeldgeneratie en bij NH met de integratie van AI-tools in het newsroom-systeem en CMS, dan presenteren zij hun ervaringen in de sessie. Ontbreekt die kennis binnen de dertien omroepen, dan nodigen we een externe spreker uit. Na de presentatie bespreken we het onderwerp verder. Daarnaast is er altijd ruimte om ook buiten het thema andere vraagstukken, uitdagingen, dilemma’s of experimenten te delen en informatie uit te wisselen.”

Standaard onderdeel
Over de toekomst van AI zegt Nadeche: “Voorspellingen over technologie zijn altijd onzeker. Toch zien we nu al hoe snel AI verschuift van losse, opvallende toepassingen naar onzichtbare functionaliteit in bijna alles wat we digitaal doen. De technologie wordt sneller, toegankelijker en beter afgestemd op specifieke domeinen. Daardoor voelt AI minder als een ‘speciale tool’ maar meer als een standaard onderdeel van werkprocessen, diensten en zelfs fysieke producten. Net zoals Excel ooit een hulpmiddel was dat de manier van werken in organisaties fundamenteel veranderde, kan AI straks zo ingeburgerd raken dat we ons nauwelijks meer kunnen voorstellen hoe we zonder konden. Het verschil is dat AI niet alleen rekent, maar ook inhoud genereert en keuzes beïnvloedt met enorme impact. Juist daarom is investeren in kennis, kritisch denken en duidelijke kaders nu essentieel. Want AI maakt het verschil (nog) niet zelf; dat doen de organisaties die het verstandig weten in te zetten.”

AI KOMPAS
Uit een samenwerking tussen de NPO, RPO en NLPO is het AI Kompas ontstaan. Een praktisch hulpmiddel dat redacties ondersteunt bij het maken van bewuste keuzes over de inzet van AI-tools. Door een reeks gerichte vragen te beantwoorden, ontvang je als gebruiker een resultaat op maat: een overzicht met toelichtingen, praktische tips en relevante waarschuwingen. Deze output is afgestemd op de specifieke toepassing waarvoor de AI-tool wordt overwogen en biedt inzicht in alle relevante aspecten: van ethiek en betrouwbaarheid tot effectiviteit en risico’s.

Bron: Chiel Troost/BM
Foto boven: AI-versie van omroepster Nina van den Broek