Hoewel Simone Meijer al zo’n twintig jaar in onze hoofdstad woont klinkt haar onvervalste Vlaamse tongval nog altijd charmant. “Toen ik twaalf was nam ik op zaterdagochtend met een vriendinnetje cassettebandjes op van de hitparade op Radio Contact. Ons lokale radiostation. Een vriend van mijn vader maakte voor mij een speciale cassette: Mozart, Beethoven en Bach. Ik vond het nog helemaal niet mooi – ik was twaalf! – maar al wel heel interessant. Ik ging steeds meer luisteren. De omslag was Bach. Op piano.”
Daar werd de liefde voor klassieke muziek voorzichtig wakker gekust. “Ik ging op zondag naar de kerk en moest mijn mooiste kleding aan. Verschrikkelijk. Op mijn zestiende werd ik meegenomen naar de opera. Iedereen in het publiek deed daar zo uit de hoogte! Ik dacht steeds: maar waarom? Wat jammer! Ik ging helemaal op in het verhaal van de opera, maar al die rijke Brusselaars keken zo ernstig. Eigenlijk waren ze voortdurend bezig om zich te onderscheiden van het gewone volk. Ik dacht alleen maar: luister nu eens hoe mooi dit is! Of je nu schoenen van Louboutin draagt of sneakers, zie nu eens hoe muziek je in vervoering kan brengen. Dat moeten wij als radiomakers in essentie ook doen.”
Simone ging studeren aan het Conservatorium, werd professioneel fluitist en kwam in 2001 bij Radio 4 terecht, waarover ze nu twee decennia later de scepter zwaait.
In hoeverre hebben presentatoren eigen inbreng in de muzieksamenstelling?
“Andere NPO-zenders hebben een centrale muzieksamenstelling. NPO Radio 4 niet. Onze samenstellers werken bij omroepen en doen vaak ook deels redactie. Klassieke muziek vraagt een eigen expertise. Bij mijn eerste baan voor destijds NPS was het ook een combinatie van redactie, productie en muziek selecteren. Zo werkt het. Ongeacht voor welke omroep je bij NPO Radio 4 werkt: iedereen heeft een passie voor klassieke muziek. Zij moeten het vertrouwen én het speelveld krijgen om urgentie te zien in wat ze selecteren.”
Hoe voorkom je dan drie keer op een dag ‘toevallig’ dezelfde compositie van Haydn?
“Muzieksamenstellers komen wekelijks samen, dus dit wordt wel gecoördineerd. Ik geef je een illustratief voorbeeld van die inhoudelijke vrijheid. Margriet Vroomans was geraakt door het nieuws van dat gevonden baby’tje in die Amsterdamse vuilnisbak en wilde een item maken voor De ochtend van 4. Op Twitter vond Margriet een mooi gedichtje en bracht dat samen met wiegeliedjes van het Concertgebouworkest. Kijk, voorheen was NPO Radio 4 vooral veel klassieke muziek en daar deden we nogal gewichtig over, soms bijna belerend. Dat is niet meer zo. We maken nu veel meer radio, spelen in op de actualiteit.”
Recent luisterde ik ook naar Margriet Vroomans die een medisch specialist over Europees vaccinatiebeleid en de politieke rol van Den Haag interviewde. Dat had inhoudelijk zo op NPO Radio 1 gekund. Wat is daar zo NPO Radio 4 aan?
“Het verschil is: het gevoel van de uitzending. Radio 1 is praatradio. Wat wil je in de ochtend? Nieuws én de rust van klassieke muziek. Wakker worden met pianoklanken en toch op de hoogte zijn van wat er speelt? Dan is De Ochtend van 4 het programma voor jou.”
Met welke opdracht of doelstelling ben jij begonnen als zendermanager?
“Ik heb geen specifieke opdracht gekregen. De zender was al ten positieve aan het veranderen en ik wilde dat een duw geven. NPO Radio 4 is iets meer mijn koers gaan varen, net wat scherper aan de wind en met wat meer vaart.”
Die metafoor wil ze graag concretiseren, maar voordat ze dit doet is het goed om te weten dat Simone Meijer als professioneel musicus – fluitist – dus al van 2001 tot 2005 voor de NPS (nu NTR) bij Radio 4 werkte. Ze vervolgt haar carrière als artistiek coördinator/programmeur van Het Koninklijk Concertgebouw Amsterdam en is daarnaast verbonden aan Artez in Lecture Arts Management. Daarna is Simone liefst negen jaar secretaris Muziek en Muziektheater bij het Amsterdams Fonds voor de Kunst. Een klassiek CV waarin veel facetten van het ‘managen’ van een zender samensmelten, vond dus ook de NPO.
“Toen ik hier in 2001 werkte waren het allemaal eilandjes: pianomuziek, een uurtje voor koren, alle klassieke concertseries. Ik wilde dit openbreken. We maken radio en spelen in op wat luisteraars op dat moment van de dag doen. Nu zoeken we de balans tussen breed en toegankelijk – want veel mensen houden van klassieke muziek – en luisteraars die inhoudelijk verdieping willen en de allerlaatste gecomponeerde muziek willen horen.”
Overtuigend huiswerk
“Na mijn kennismakingsgesprek kreeg ik een duidelijke opdracht: hoe zie jij de zender en wat wil jij met NPO Radio 4? Maak een toekomstplan. Hartstikke leuk, maar ook een goede test. Kan ik dit? En kan ik aan de verwachtingen voldoen? Dat plan werd een presentatie en was in feite mijn sollicitatiegesprek voor Jurre Bosman, Laurens Borst, toenmalig zendermanager Radio 1, Tim Moen, contentmanager NPO Radio 4, plus een aantal omroepdirecteuren. Achteraf gezien best een pittige delegatie. Mijn huiswerk was kennelijk overtuigend.”
Kompas
“De kern is uiteraard de radiozender, maar er is veel meer. Vooral online cirkelt hier een grote wolk omheen. NPO Radio 4 is een kompas, als iemand iets wil met klassieke muziek, dan weten ze ons te vinden. Wij nemen luisteraars mee, bieden achtergrond én ontspanning. Bij mijn entree heb ik alle medewerkers en onze natuurlijke partners een mail gestuurd: ik wil het graag anders. Denk actief mee, want ‘wij’ maken de zender. Ik wil iedereen betrekken, want onze makers weten goed wie onze luisteraars zijn. Als wij de klassieke sector in de volle breedte omarmen, krijgen we meer draagvlak.”
Zenders willen mensen meteen op de ochtend bij de kladden pakken en dan de rest van de dag vasthouden. Of heeft NPO Radio 4 zulke betrokken luisteraars dat het anders werkt?
“Nee hoor, we proberen de meeste luisteraars ‘s ochtends binnen te halen – dat doen we ook – en die willen we ook zo lang mogelijk vasthouden. Maar De Klassieken, De Muziekfabriek of Maatwerk is net iets anders dan De Ochtend van Vier of Podium. Einde middag is Podium na een drukke werkdag op NPO Radio 4 een heerlijk rustpunt in de auto. Dan wil je geen driftige experimentele elektronische muziek, maar je kunt wel iets laten horen en dan verwijzen naar het avondconcert. Ik vergelijk het vaak met eten. Alleen avocado is niks bijzonders, maar in een mooi gerecht wil je best meer proeven.”
“Op avonden en in weekenden
gaan we meer de diepte in”
In Panorama Zondag bekijkt Hans Smit met zijn gast het culturele landschap en dat varieert soms van The Cure tot Philip Glass. Is er een duidelijke scheidslijn tussen wat wel en niet ‘klassiek’ is?
“De grote lijn voor overdag is iets toegankelijker. Op avonden en in weekenden gaan we meer de diepte in. Wij vinden het belangrijk om kunst en cultuur te omarmen, daarvan is Panorama Zondag een mooi voorbeeld. We gaan ook Opium horizontaal een prominentere rol op de vooravond geven. Per 1 januari in plaats van Passaggio.”
Complementair
“Bij NPO Radio 1 staat nu Met het Oog op Morgen op dat late tijdstip van Opium. Daar luisteren mensen naar die nog even willen worden bijgepraat, terwijl andere luisteraars voor het slapen gaan rustige muziek wensen. Een nachtkus. Dan is het niet handig om daar een zwaar programma over kunst en cultuur te hebben staan. Straks kunnen mensen gerichter kiezen tussen alternatieven op 1 en 4. Ik vind dat we als NPO complementair moeten zijn.”
Het weekend wemelt van tradities: het AVROTROS Vrijdagconcert, de NTR ZaterdagMatinee, het Zondagochtend Concert – rechtstreeks vanuit het Concertgebouw in Amsterdam – en dan ook nog het Zondagmiddagconcert. Zijn die pijlers leuk of lastig als je wilt vernieuwen?
“Het is niet mijn stijl om een nieuwe deken te kopen om het bed op te schudden. De basis van NPO Radio 4 is levende muziek. Die concertseries zijn belangrijk: live muziek die we zelf programmeren. Het zijn vaste waarden, maar binnen die formats kun je wel veranderen. De ZaterdagMatinee is voor die-hards die alles weten van klassieke muziek. Andere uiterste is het Zondagochtend Concert: heel open en toegankelijk. Ontbijtje erbij. Maar wat is het Vrijdagconcert nu precies? Dat was een beetje grijs. Ik ben met AVROTROS aan de slag gegaan; we hebben ingezet op jong talent en op online experimenteren. Corona heeft een duw gegeven in streaming. Dit werkt nu goed en biedt een mooi podium voor jonge musici.”
Weet NPO Radio 4 goed wie jullie luisteraars zijn en willen jullie jongere doelgroepen aantrekken?
“We hebben een trouw publiek. De gemiddelde leeftijd van onze luisteraar is 64 en die zakt gestaag. Online maken we een grote slag: streamen, speel lijstjes, podcast. Daarmee trekken we een wat jonger publiek aan, dus onder de zestig. Ze zien het plezier. En met themaweken als de Bachweek of Filmmuziek Top 50 trekken we ook nieuw publiek.”
“De gemiddelde leeftijd
van onze luisteraar
is 64 en die zakt gestaag”
De lijst van Hart en Ziel is recent getransformeerd tot Klassieke Top 400, ook een mooi voorbeeld van een succesvolle themaweek. Wil jij overal dat klassieke stempel opdrukken?
“Nou, bij Hart en Ziel was mijn eerste associatie: smartlappen. Heb ik helemaal niks tegen, maar het was verwarrend en ik wil dat de vlag de lading dekt. Onze slogan is: ‘Zo mooi is klassiek’. In de Bachweek wordt dat: ‘Zo mooi is Bach’.”
Een extra podcast, de opkomst van social media, streamen – het vak is flink geëvolueerd.
“In essentie blijft radio wel radio, maar er wordt veel van makers gevraagd. Er zijn wel meer mensen. Maar we maken ook meer. Automatisering heeft ook werk bespaard; we hoeven niet meer naar de Fonotheek voor CD’s en kunnen ons nog meer op inhoud focussen. Als je een passie hebt voor Stravinsky dan is drie uur radio over de componist wel erg lang, maar die verdiepende podcast kan wel. Net als De Bach van de Dag bijvoorbeeld.”
Mis je het maken niet?
“Nee! Ik studeerde, naast het conservatorium, ook af bij Muziekwetenschap en wilde vooral inhoudelijk met muziek bezig zijn. Met mijn voorliefde voor radio was ik super gelukkig bij NPO Radio 4, daarna die droombaan bij het Concertgebouw. Marketing, kaartverkoop, onderhandelingen met managers en musici. Het inhoudelijke werk was beperkt, maar ik heb veel van die zakelijke kant geleerd. Bij het Amsterdams Fonds voor de Kunst kun je mensen stimuleren, ambities waarmaken, kleintjes groot maken. Muziek én muziektheater, dus ook jazz, hiphop, Amsterdam Dance Event, opera, musical. Hier heb ik vooral geleerd om beleid te maken. Niet van bovenaf aansturen, maar juist van onderop. Wat speelt er? Hoe staan makers ervoor? Wat is de toekomst van klassieke muziek en hoe kun je dat ondersteunen? Kunst en cultuur is zó belangrijk, het brengt mensen samen, laat mensen genieten. Het is de basis van onze beschaving, van onze identiteit. Kunst haalt je uit de bubbel en laat je nadenken. Het kan verheffen, tot rust brengen. Troosten. Dat horen wij ook terug van luisteraars. NPO Radio 4 moet met beide voeten middenin de maatschappij staan.”
Hier klinkt een bevlogen radiomaakster.
“Ik ben zendermanager, maar wel ooit begonnen als maker. Mijn eindredacteur zei destijds: ‘Je hebt best een goede stem, wil je niet eens presenteren?’ Ik heb zes proefprogramma’s gemaakt. Vincent van Engelen vond het best aardig, maar ik niet. Ik voelde me zo enorm verantwoordelijk en ook erg alleen, helemaal solo achter die microfoon in de wetenschap: iedereen luistert nu naar mij… Ik ben niet voor niets gestopt met musiceren, juist vanwege die spanning en prestatiedruk. Ik ben gelukkiger achter de schermen.”
Als zendermanager ben je de smeerolie tussen de radertjes: je kunt een programma of presentator veranderen. Of een themaweek toevoegen. Maar de zender staat stevig en scoort beter dan ooit. Wat staat er nog op je wensenlijstje?
“Ik wil dat mensen die van klassieke muziek houden ons weten te vinden, hun hart ophalen en zich in ons herkennen. Er blijft nog voldoende werk aan de winkel. Iedere omroep heeft zijn eigen missie en visie, maar het is mijn taak om hen te overtuigen om ‘vanuit de zender’ te denken. In themaweken komt dat mooi tot uiting. De KRO-NCRV maakt een podcast Brieven van Bach die door de complete programmering wordt gestrooid. Aan de stembus voor de Klassieke Top 400 werkt iedereen mee en brengt zo de liefde voor muziek over. Ik ben ervan overtuigd dat op termijn ook steeds meer jongere luisteraars ons vinden.”
Verbinden
Recent sprak de zendermanager tijdens een EBU-meeting – “Gewoon aan de keukentafel via Zoom hoor, niet in Genève” – met collega’s van vergelijkbare publieke zenders in Europa. “Vrijwel iedereen behandelt klassieke muziek als colleges van muziekwetenschap – heel serieus, zeer verdiepend. Als ik vertel hoe wij podcasts verbinden met programma’s en ons online profileren, wat we doen met themaweken, hoe we onze luisteraars betrekken en de actualiteit in de programmering verweven, dan zijn ze mateloos geïnteresseerd.”
Er komt nog een project bij: de Simone Meijer Themaweek – waar gaat die over?
Lacht: “Over klassieke muziek. Licht en zwaar. Dus Bach én Brad Mehldau, een jazzmusicus die zich laat inspireren door klassiek. Kamermuziek, oude muziek, filmmuziek, maar zeker ook eigentijdse – gecomponeerde – muziek. Ik wil grenzen opzoeken. Anekdote: ik werkte bij het Concertgebouw en las een NRC-artikel over Sting, hij was geïntrigeerd door de melancholische luit liederen van John Dowland. Een Engelsman uit de middeleeuwen. Oude muziek. Sting leerde luit spelen en nam een CD op. Niet gestileerd. Ik dacht: Sting moet naar het Concertgebouw. En hij kwam! Het was fan-tas-tisch, de zaal werd afgebroken, maar er waren ook mensen die de zaal verlieten. Bij de toegift zong Sting bekende liedjes, begeleid door luit. Kippenvel. Oude muziek nieuw leven inblazen, dat is toch prachtig.”
Muzikale grenzen
“In die week zou ik toch wel een paar uur willen presenteren. Mijn hart ligt bij klassieke muziek, maar ik geniet ook van goede muzikanten: Prince, Sting, zelfs Dolly Parton! Wat ik draai? Zeker Bach, Dowland door Sting, fluitmuziek, koorzang, hedendaagse componisten. Ik zou graag mijn held Raymond van het Groenewoud interviewen. Mijn vader was voorzitter van de tennisclub, leden meldden zich soms gewoon bij ons thuis aan. Ik hoor het mijn vader nog zeggen: ‘Van het Groenewoud is de naam?’ Of ik zou Yassine Boussaid vragen, oprichter van het Andalusisch orkest in Amsterdam. Hij is programmeur van De Meervaart en een ongelooflijke muziekkenner. Muziek is als taal. Het verglijdt. Nederlandse en Vlaamse woorden komen ook in Noord-Frankrijk terecht. Om muziek kun je geen grens trekken; alle invloeden intrigeren mij. Iraanse muzikanten die westerse beats gebruiken. Als dit samenvloeit ontstaan nieuwe klankkleuren. Die verrassende smaken hoor je bij ons ook in de NTR ZaterdagMatinee. Mooi toch? Zo blijkt zelfs klassieke muziek altijd in ontwikkeling.”
Bron: BM/Erik Klap
Foto’s: NPO (Marc Wielaert/Michel Snater)