Het was een spannende tijd voor radiozenders, want met de wisseling of zelfs verlies van een FM-frequentie kon een station zomaar zijn vaste luisteraars kwijtraken; net nu zo’n radiofrequentie bepalender is dan ooit. Hoe ziet de radiotoekomst er eigenlijk uit met de digitalisering op komst? Er wordt gebruik gemaakt van algoritmes, ChatGPT neemt werk over én de omschakeling van FM naar DAB+ komt eraan.
Ondanks dat Herbert Visser, directeur van SLAM! en 100%NL, er zeker van was dat SLAM! een FM-frequentie zou behouden, werd toch een ander besluit genomen waardoor het jongerenstation zich nog veel meer zal moeten focussen op radio via de digitale ether en online. Dat kan ook uitpakken als een goede voorbereiding op een toekomst met alleen maar digitale radio.
Dat is een ontwikkeling waar we al middenin zitten en die zich naarmate de tijd verstrijkt nog meer zal laten gelden. Er wordt gebruik gemaakt van algoritmes, ChatGPT neemt werk over én de overschakeling van FM naar DAB+ komt eraan. Herbert Visser heeft 2030 gemarkeerd in zijn agenda als het jaar waarin deze overschakeling gaat plaatsvinden, maar formeel is 2035 het jaar waarin dit gebeurt.
Sunlite
Hij heeft Sunlite bewust tot een digitale zender omgedoopt, zodat deze goed in de markt staat als het eenmaal zo ver is. “Tegen de tijd dat DAB+ FM heeft overvleugeld, is Sunlite een relevant radiomerk, bekend onder de DAB+-luisteraars. Deze zender is echt opgezet voor toekomstige ontwikkeling”, legt Visser uit. Nu komt SLAM! daar dus bij, als bijna volledig digitale zender. In 2035, of eerder als het aan Visser ligt, gaan we erachter komen of het heeft geholpen om alvast twee digitale zenders te hebben.
Visser, die in zijn jeugd al radiopiraat was, ziet dat er veel weerstand is tegen de komst van digitale en online radio. “Je kunt het misschien wat vertragen, maar het komt er toch. Daarom kun je het beter gewoon omarmen en een actieve rol spelen in de ontwikkeling.” Er is wel een opvallende beweging te zien bij de jongerenzender van Visser. De beluistering via DAB+ is namelijk al hoger dan via de webpagina, bleek bijvoorbeeld in april. Toen was het absolute weekbereik van de online stream 91.000 luisteraars, terwijl dat via DAB+ op 184.000 luisteraars lag. Voor Visser een goed teken voor het nieuwe radioseizoen via de digitale weg, want voor de vaste DAB+-luisteraar verandert er niets.
Personalisatie
Nu vooral jongeren lastig te bereiken zijn met radio en ze bovendien snel wisselen van zender, zou digitalisering en personalisatie een uitkomst kunnen zijn om hen langer en vaker te laten inschakelen. Uit onderzoek naar de luisterbehoeftes van jongeren (Sieben, 2023) komt naar voren dat radio interessanter voor hen kan worden als ze zelf zouden mogen kiezen welke tracks worden gedraaid.
Chris Hartgers, adjunct-zendermanager bij NPO 3FM, ziet het wel gebeuren: “Het zou kunnen dat je radio gaat begrijpen dat je iedere dag van Amsterdam naar Utrecht rijdt. Dat is een reis van veertig minuten. Stel dat je radio dan je favoriete programma afspeelt, gecustomized op jouw reis.” Helemaal overgenomen worden door algoritmes kan volgens hem niet, omdat radio emoties kan losmaken bij de luisteraar en een verrassingsfunctie heeft.
“Mensen denken dat ze het willen,
maar willen het eigenlijk helemaal niet”
Wie ook veel van de werking van audio weet, is Liedewij Hentenaar, directeur bij Stichting Audify. Zij ziet personalisatie van radio anders: “Mensen denken dat ze een radiostation op zichzelf willen afstemmen, maar juist de functie van verrast worden en dat een ander bepaalt wat jij hoort, is belangrijk.” Die personalisatie bestaat volgens haar al met Spotify. “Waarom zoek je dat dan ook nog in radio?”, vraagt ze zich hardop af. Het collectief delen van een ervaring, dus samen luisteren en dezelfde informatie vergaren, is juist een belangrijk aspect van radio. In tegenstelling tot Hartgers ziet ze gepersonaliseerde radio dan ook niet van de grond komen: “Mensen denken dat ze het willen, maar willen het eigenlijk helemaal niet.”
Relate Radio
In Groningen vinden ze een andere verandering dan personalisatie belangrijk. Volgens Cora Ziengs moet er inhoudelijk wat gebeuren bij de radio, iets wat ook zal helpen om jongeren te binden aan een station. Ziengs is samen met Geert-Jan Schippers begonnen aan het Groningse radiostation Relate Radio, dat alleen maar online te vinden is. Ze zijn het begonnen als tegenreactie op de landelijke radio: “Je hoort nu dezelfde muziek over and over again en je moet dat Hilversumse accent hebben om er te werken.”
Bij Relate Radio wordt om die reden zoals ze het zelf noemen ‘empathisch geprogrammeerd’. Iedereen, of je nu ervaren, onervaren, man, vrouw of ertussenin bent, mag radio komen maken. “Als je veel verschillende mensen betrekt bij je organisatie, kun je zien hoe kleurrijk het kan zijn.” De vrijheid en inclusiviteit zorgen er volgens Ziengs voor dat veel verschillende soorten muziek te horen zijn op hun online zender, ook aantrekkelijk voor jongeren.
Een andere, open manier van radio maken, is dat dan toekomstmuziek? Het verrassingselement van radio dat Hartgers en Hentenaar noemen, is er volgens Ziengs nu te weinig: “Ik denk dat ze bij de radio meer mensen moeten laten draaien die je gewoon absoluut niet in die programma’s verwacht.” Ze ziet voor zich dat degene die je achter de knoppen zet iemand is die de Hilversumse mores niet kent. “En dan zet je de vier uur daarop juist weer iemand neer met veel verstand van radio of van een specifiek genre. Dan zie je contrast en blijft het verrassen.”
Volgens Ziengs is dagelijks dezelfde muziek en jocks de reden dat deze generatie niet veel meer naar de radio luistert. Als het aan haar ligt, hoor je dus mensen uit alle regio’s op de radio met verrassende elementen. Verder zou radio maken laagdrempeliger moeten zijn en de muziekkeuze veel vrijer. In haar ogen is dat de succesformule voor radio in de toekomst en daar komt geen personalisatie of algoritme bij kijken.
Baankansen jonge radiomakers en redacteuren
Ook Pien van Donge, Floor van de Loo en Jelle Stam van KRO-NCRV’s Radioschool kijken naar wat er allemaal gebeurt in radioland. Deze drie ambitieuze twintigers zijn elke week aan de slag bij de radio en maken gretig gebruik van de digitalisering. Maar kunnen zij nog hopen op een baan? Technische vernieuwing, waaronder het razend populaire ChatGPT, zorgt ervoor dat steeds meer werk wordt overgenomen. Grappig genoeg beschouwen de drie dat nu juist als handig hulpmiddel bij hun radiotaken. “Ik gebruik ChatGPT veel om aan sprekers te komen. Het is superhandig”, vertelt Jelle. Bijna allemaal maken ze gebruik van de chatbot om inhakers, sprekers of onderwerpen te vinden. Het is echt een nieuwe generatie radiomakers.
“Je moet je er niet blind op staren, maar ik vind het naïef om die ontwikkeling te negeren en er geen gebruik van te maken”, vervolg Jelle. Pien vindt dat de mogelijkheden als radiomaker groot blijven, ondanks de digitale ‘dreiging’. “ChatGPT kan wat redactionele zaken overnemen, maar er blijven genoeg kwaliteiten over die digitalisering niet biedt, zoals menselijkheid, creativiteit en persoonlijkheid.”
Floor sluit zich daarbij aan: “Ik denk ook zeker dat er nog toekomst is voor de radio, maar wellicht op een iets andere manier.” Ze verwacht bijvoorbeeld dat het profileren van jezelf als radiomaker nog belangrijker wordt om op te blijven vallen. Ze zijn hoe dan ook allemaal van plan om iets in het radiovak te gaan doen. Want als het aan de jongeren van de KRO-NCRV Radioschool ligt, blijft het medium (en de bijbehorende baankans) gewoon bestaan in de toekomst, zelfs met het gebruik van technologische hulpmiddelen of na afschakeling van de FM-frequenties.
En anders hebben we volgens Herbert Visser nog zo’n zeven jaar de tijd om meer nieuwe ideeën te (laten) bedenken. Misschien zijn we de digitalisering straks nog dankbaar ook.
Britney Sieben
