Ik heb het niet over programma’s waarin mensen debiel gedrag vertonen, zoals De Bachelorette met de opgespoten Gaby Blaaser. Dat is prima. Er is kennelijk een markt voor en Gaby is zichtbaar blij met de aandacht. Ik heb het ook niet over programma’s die zulke aperte nonsens verkopen dat ze vanzelf verdwijnen, zoals Jensen.
Ik heb het over het groeiende aantal programma’s waar kennelijk bewust is gekozen de kijker als debiel te behandelen. Zoals sommige politici dat doen als ze het over migratie of het milieu hebben. Wie is de Mol?, de met belastinggeld in beeld gebrachte puzzelvakantie voor BN’ers, is een uitstekend programma. Ik vind dat de NPO het niet moet maken, maar het is hoogwaardig entertainment. Daarover gaan zitten praten alsof het nieuwswaardig is, zoals gebeurt in MolTalk, is debilisering.
Wat meer vrijheid voor een nieuwslezer en deels wat lichtere onderwerpen is een redactionele keuze. Elke dag een dierennieuwtje en een meninkje van de nieuwslezer in het RTL Ontbijtnieuws is debilisering. Dat werkt ook door bij ‘de concurrent’. NOS Journaals worden langzaam maar zeker lichter van toon.
Jeroen Pauw doet
nooit grappig en
André van Duin zal
nooit zeggen dat
Heel Holland Bakt
echt ergens over gaat
Niet in de laatste plaats door die tenenkrommende blokjes regionaal nieuws. Als je regionale omroep wilt promoten, geef ze dan gewoon reclamezendtijd. Deze vorm van regiogewauwel kan alleen maar bedoeld zijn om Hart van Nederland te beconcurreren.
Nieuws en entertainment zijn allebei belangrijk, daarover geen misverstand. Maar je moet ze in redelijkheid gescheiden houden, tenzij je van het niveau Stephen Colbert of Arjen Lubach bent. Grote namen begrijpen dat. Jeroen Pauw doet nooit grappig en André van Duin zal nooit zeggen dat Heel Holland Bakt echt ergens over gaat. Daarom duren hun carrières veel langer dan die van de Robert Jensens en Gaby Blaasers van deze wereld. De toverwoorden zijn zelfkennis en keuzes.
Kijkers zijn geen debielen. Ze zijn wel heel beïnvloedbaar. Daarom is het terecht dat we kritisch kijken naar de vooringenomenheid van Amerikaanse nieuwszenders, algoritmes van techreuzen of Chinese privacywetgeving.
Debilisering van media, politieke polarisatie en populisme versterken elkaar. Ze worden gedreven door mondiale sociaal-maatschappelijke, economische en technologische factoren. Enerzijds hebben we daar in Nederland heel weinig invloed op, anderzijds is het wel een opeenstapeling van individuele keuzes. Er is tenslotte iemand die heeft besloten MolTalk te maken en iemand die dierenfilmpjes in het RTL Ontbijtnieuws stopt.
Taco Jelgersma
Van deze column is ook een videoversie beschikbaar op YouTube. Klik hier om die te bekijken.
