Jaarverslag CvdM 2022: Media in beweging

Op verzoek van het Ministerie van OCW keek het CvdM het afgelopen jaar naar de toekomst van het landelijke publieke mediabestel. De inzichten over de veranderingen binnen het medialandschap, in de samenleving en in de technologie leidden tot een reflectie op het bestel: ‘Kijk samen verder!’ Hierin omschrijft het CvdM risico’s die er zijn en biedt inzichten om te bouwen aan verbeteringen binnen/van het bestel.

Taakuitbreiding
Door de veranderingen in het medialandschap zijn de taken uitgebreid. In 2022 kwam het toezicht op de Gedragscode Integriteit Publieke Omroep erbij. Ook vallen bepaalde ‘video-uploaders’ op sociale media vanaf dit jaar onder het toezicht. Zij concurreren met de traditionele audiovisuele media en brengen vergelijkbare risico’s met zich mee. Daarom zijn er ook voor hen nu regels om minderjarigen te beschermen tegen schadelijke content, helderheid te bieden aan kijkers over wie de persoon achter de content is en duidelijk te zijn over wanneer de makers reclame maken.

De aankomende jaren verwacht het CvdM dat het takenpakket nog verder uit zal breiden. Daarom zijn het afgelopen jaar gesprekken gevoerd met het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap over de bekostiging en de herziening van de toezichtskostenregeling.

Onderzoeken
Het CvdM meldt: ‘In 2022 hebben we een aantal onderzoeken afgerond en nieuwe opgestart. Ieder jaar doen wij onderzoek naar de veranderingen in het medialandschap en hoe het nieuws gevonden en gewaardeerd wordt. Onze resultaten publiceren wij in de Mediamonitor en in het Digital News Report.

Aanvullend op deze onderzoeken hebben we dit jaar voor het eerst grootschalig onderzoek gedaan naar de lokale nieuwsvoorziening. De resultaten van dat onderzoek presenteerden wij in De staat van de lokale nieuws- en informatievoorziening 2022.’

Jaarverslag online
In het jaarverslag vertelt een aantal medewerkers van het Commissariaat over hun werkzaamheden het afgelopen jaar. Het jaarverslag 2022 is hier te lezen (pdf).

Bron: CvdM/BM

Bericht delen

Mediamonitor 2022: Verschuiving naar online zet door

Uit de nieuwe publicaties Mediamonitor 2022 en Televisieaanbod en kijkgedrag 2022 van het Commissariaat voor de Media komen de volgende relevante ontwikkelingen naar boven:

Relevantie televisiepakket neemt af door online en on-demanddiensten
In Nederland wordt veel gebruik gemaakt van televisiepakketten die door distributeurs als Ziggo en KPN worden aangeboden. Er zijn nog weinig mensen die hun televisiepakket opzeggen en alleen maar gebruik maken van online en on-demanddiensten.

De groei van het aanbod en gebruik van gratis en betaalde online videodiensten zet de urgentie voor een abonnement op een televisiepakket echter onder druk. Het aantal mensen dat twijfelt aan het abonnement op het televisiepakket neemt de laatste jaren toe. Wanneer minder mensen de beschikking over een TV pakket hebben, zullen steeds minder Nederlanders toegang hebben tot het lineaire aanbod van de commerciële televisiezenders.

Voorkeur om nieuws te gebruiken verschuift naar sociale media
Voor het kijken van nieuws- en informatieprogramma’s hebben de meeste mensen nog altijd een voorkeur voor de televisiezenders, maar met name onder jongeren neemt de voorkeur voor het kijken van nieuws via sociale media toe. Niet alleen voor het kijken van nieuws, maar ook voor het lezen van nieuws kiezen steeds meer jongeren er voor vooral sociale media te gebruiken.

Sociale media worden door jongeren op dagelijkse basis dan ook meer gebruikt dan de televisie- en radiozenders of (online) nieuwsmedia. Ook professionele nieuwsmedia zijn aanwezig op sociale media. Maar verder hebben we weinig zicht op welk media-aanbod men op sociale media gebruikt en of al het nieuws- en informatieaanbod op sociale media wel tot stand komt op basis van journalistieke normen en waarden.

Macht van internationale spelers blijft toenemen
Op Nederland gerichte mediabedrijven, zoals DPG Media, Mediahuis, RTL Nederland en Talpa Network, moeten steeds meer concurreren met internationale spelers zoals on-demanddiensten en sociale media platforms. Niet alleen concurreren ze om de aandacht van de mediagebruiker, maar ook op advertentie-inkomsten. De digitale reclameomzet is sinds 2015 meer dan verdubbeld en met name in 2021 sterk toegenomen.

Tegelijk nam ook het aandeel van de internationale spelers in de digitale reclameomzet in dezelfde periode toe van 54 naar 80 procent. Nederlandse mediabedrijven zien daardoor een deel van de reclame-inkomsten wegvloeien. Als reactie hierop zetten mediabedrijven al sinds jaren in op schaalgrootte en investeren ze in digitalisering. Zo nam in 2021 het aantal digitale abonnees op online nieuwsmedia en on-demanddiensten toe. De mediasector staat voor een uitdaging om voldoende interessant online (journalistiek) media-aanbod te ontwikkelen om met de internationale spelers te kunnen concurreren.

Divers online aanbod betekent niet vanzelfsprekend ook een divers gebruik
De digitalisering van het mediagebruik zet verder door in 2021. Het dagelijkse gebruik van dagbladen en televisie- en radiozenders neemt verder af. Het gebruik van online nieuwsmedia en on-demanddiensten neemt toe en de aandacht verschuift verder naar sociale media. Voor mediagebruikers is er online in potentie een ruime hoeveelheid divers nieuws- en informatieaanbod. Onduidelijk is echter of mediagebruikers in voldoende mate met een divers aanbod in aanraking komen.

Het Commissariaat voor de Media acht het belangrijk dat professioneel gemaakt kwaliteitsnieuws en media-aanbod, van zowel publieke omroep als private mediabedrijven, goed herkenbaar, zichtbaar en vindbaar is in een online omgeving. Op dit moment is bijvoorbeeld de zichtbaarheid van aanbod van de publieke omroep in de lineaire traditionele televisie-omgeving gewaarborgd door de must-carry verplichting. Een dergelijke waarborg is er niet voor de online omgeving. Het is van belang na te denken over hoe toegang tot professioneel gemaakt, divers en onafhankelijk media-aanbod in een online omgeving en op sociale media versterkt kan worden, zodat met name een jongere generatie hiermee in aanraking komt.

Het Commissariaat voor de Media monitort al meer dan twintig jaar de mediaontwikkelingen en de effecten daarvan op de diversiteit en onafhankelijkheid van de informatievoorziening. Het onderzoek Televisieaanbod en kijkgedrag geeft sinds 2014 inzicht in de diversiteit van en tevredenheid met de televisiepakketten én het veranderende kijkgedrag.

Bron: CvdM/BM

Bericht delen

Mediamonitor 2021: Kantelpunt in digitalisering mediagebruik en mediaconcentratie

Maar zijn deze veranderingen van blijvende aard? En voltrekken ze zich onder alle doelgroepen? In welke mate spelen mediabedrijven hierop in met hun beleid? Uit de Mediamonitor 2021 van het Commissariaat voor de Media blijkt dat drie onderliggende trends de veranderende consumptie kenmerken en de strategische keuzes van mediabedrijven (mede) bepalen.

Trend 1: Digitalisering mediaconsumptie zet door, ondanks tijdelijke stijging in consumptie traditionele kanalen
De mediasector was meer dan tevreden over de na jaren weer stijgende consumptie van traditionele mediakanalen. In tijden van corona wordt er meer naar televisiezenders en radiozenders gekeken en geluisterd. Nieuws- en actualiteitenprogramma’s zijn populair, en worden relatief weinig uitgesteld geconsumeerd. Dit blijkt echter vooral door de leeftijdsgroep van 65 jaar en ouder te zijn veroorzaakt, die niet alleen nieuws maar ook fictie nog graag lineair kijken.

Jongeren tot 34 jaar kijken steeds minder lineair televisie. Van de totale tijd die ze achter het televisiescherm doorbrengen, wordt nog maar 50 tot 60 procent aan lineaire televisie besteed. Ook de luistertijd en het bereik van radiozenders daalt in de groep van 50 jaar en jonger, terwijl het over alle Nederlanders behoorlijk stabiel is of zelfs groeit. Zowel kijken als luisteren onder de jongeren vindt steeds vaker via digitale kanalen plaats. Deze trend zet ook in de eerste helft van 2021 verder door. Het lijkt dus een blijvende verandering in mediagebruik te weerspiegelen, die vooralsnog langzaam van jong naar oud wordt doorgezet.

Trend 2: Streamen wordt mainstream
Het gebruik van video-on-demand is in 2020 verder gegroeid; evenals het aanbod. Steeds meer aanbieders uit binnen- en buitenland bieden hoogwaardige content aan. De content wordt bekeken op het moment dat men het wil, maar ook live streaming is in opmars. Digitale audiodiensten-on-demand zijn eveneens in de lift. Het aantal aanbieders groeit ook hier en men is in toenemende mate bereid voor content te betalen.

In 2020 heeft de eerder ingezette groeispurt van podcasts verder doorgezet. Onder jongeren is de grootste rek uit de groei, maar er is nog volop groei in de middelbare leeftijdsgroep. Dit zien we ook in het videosegment. Het on-demand kijken naar video-content en luisteren naar on-demand audio-content is anno 2020 mainstream geworden en breed verdeeld over alle leeftijden. Alleen de oudste groep loopt hier nog iets achter.

Trend 3: Mediakanalen convergeren
Waar we in het verleden duidelijke scheidslijnen tussen media kenden, zien we nu dat de meeste (grotere) mediabedrijven crossmediale producten aanbieden. Uitgevers die van oudsher aanbieder van het geschreven woord zijn, stappen nu massaal in podcasts. Dit is logisch gezien de aard van de content die zij maken. Tijdschriften en dagbladen worden steeds meer digitaal gelezen en televisiezenders lanceren nieuwe formats eerst online.

Nieuwsmediamerken worden zowel online als via sociale media goed gevonden. Dit betekent dat de scheidslijnen tussen mediumtypen vervagen en het steeds minder relevant wordt waar men met het merk in aanraking is gekomen. Mediabedrijven reageren hierop door hun media-aanbod onder één herkenbaar merk te positioneren. Na NPO en AD geldt dit in 2021 ook voor NRC en RTL.

Mediabedrijven bevinden zich in een kanteljaar
Deze trends in mediaconsumptie luiden het kanteljaar in de digitale transitie in. Dagbladen zijn digitaal goed opgesteld en omroepen vinden steeds beter de crossmediale weg. Crossmediale schaalgrootte, meer betalende abonnees en het gericht kunnen aanbieden van advertenties aan niet betalende gebruikers die hun inloggegevens achterlaten, zouden het voortbestaan van Nederlandse mediabedrijven kunnen garanderen.

Door het nastreven van schaalgrootte ontstaat tegelijkertijd het risico dat de concentratie op de mediamarkten sterk groeit en dat daarmee de pluriformiteit en onafhankelijkheid in gedrang kunnen komen. In 2020 heeft DPG Media Sanoma overgenomen en heeft de mediaconcentratie een nieuw niveau bereikt. In 2021 heeft RTL Group (Bertelsmann) aangekondigd Talpa Network te willen overnemen. Na een ongekende concentratie in de uitgeverijsector lijkt nu een mediagigant op het gebied van audiovisuele media in Nederland te ontstaan.

In de Mediamonitor 2021 analyseert het Commissariaat voor de Media de achtergrond en bespreekt mogelijke gevolgen van deze concentratie. Ook geeft het CvdM een aantal aanbevelingen voor het behoud van een gezond medialandschap in Nederland.

Bron: CvdM/BM

Bericht delen

Nederlanders hebben weinig zorgen over nepnieuws

Het staat met afstand op de laagste plek van 37 onderzochte landen. Dat staat in de Mediamonitor en het Reuters Digital News Report voor Nederland, dat het Commissariaat voor de Media donderdag uitbrengt. Gemiddeld maakt 54% van de respondenten uit alle onderzochte landen zich zorgen over nepnieuws.

Nederlanders geven aan zich het meeste zorgen te maken over verhalen waarin feiten worden verdraaid om een bepaald doel te bereiken of die volledig zijn verzonnen om politieke of commerciële redenen. Zij denken dat zij van alle vormen van verkeerde informatie met name slechte journalistiek tegen komen, in de vorm van feitelijke fouten, vereenvoudigde verhalen of misleidende koppen.

Maar liefst 59% van de Nederlanders is het er mee eens of zeer mee eens dat je nieuws in Nederland kan vertrouwen. Dat is, na Portugal en Finland, het grootste vertrouwen in Europa. Slechts 11% van de Nederlanders zegt geen vertrouwen te hebben in de nieuwsmedia. Ten opzichte van andere Europese landen is dat de laagste score. Het meeste vertrouwen geniet de NOS, gevolgd door RTL Nieuws en Nu.nl. Daarna volgen de landelijke kranten.

Bron: CvdM/BM

Bericht delen