Jaarverslag CvdM 2022: Media in beweging

Op verzoek van het Ministerie van OCW keek het CvdM het afgelopen jaar naar de toekomst van het landelijke publieke mediabestel. De inzichten over de veranderingen binnen het medialandschap, in de samenleving en in de technologie leidden tot een reflectie op het bestel: ‘Kijk samen verder!’ Hierin omschrijft het CvdM risico’s die er zijn en biedt inzichten om te bouwen aan verbeteringen binnen/van het bestel.

Taakuitbreiding
Door de veranderingen in het medialandschap zijn de taken uitgebreid. In 2022 kwam het toezicht op de Gedragscode Integriteit Publieke Omroep erbij. Ook vallen bepaalde ‘video-uploaders’ op sociale media vanaf dit jaar onder het toezicht. Zij concurreren met de traditionele audiovisuele media en brengen vergelijkbare risico’s met zich mee. Daarom zijn er ook voor hen nu regels om minderjarigen te beschermen tegen schadelijke content, helderheid te bieden aan kijkers over wie de persoon achter de content is en duidelijk te zijn over wanneer de makers reclame maken.

De aankomende jaren verwacht het CvdM dat het takenpakket nog verder uit zal breiden. Daarom zijn het afgelopen jaar gesprekken gevoerd met het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap over de bekostiging en de herziening van de toezichtskostenregeling.

Onderzoeken
Het CvdM meldt: ‘In 2022 hebben we een aantal onderzoeken afgerond en nieuwe opgestart. Ieder jaar doen wij onderzoek naar de veranderingen in het medialandschap en hoe het nieuws gevonden en gewaardeerd wordt. Onze resultaten publiceren wij in de Mediamonitor en in het Digital News Report.

Aanvullend op deze onderzoeken hebben we dit jaar voor het eerst grootschalig onderzoek gedaan naar de lokale nieuwsvoorziening. De resultaten van dat onderzoek presenteerden wij in De staat van de lokale nieuws- en informatievoorziening 2022.’

Jaarverslag online
In het jaarverslag vertelt een aantal medewerkers van het Commissariaat over hun werkzaamheden het afgelopen jaar. Het jaarverslag 2022 is hier te lezen (pdf).

Bron: CvdM/BM

Bericht delen

Commissariaat treedt niet op tegen Ongehoord Nederland om racisme

De NPO vroeg het Commissariaat om op drie punten handhavend op te treden of onderzoek te doen naar vermeende overtredingen, te weten: niet voldoen aan de journalistieke kwaliteitseisen, haatzaaien en verkapte zendtijd voor politieke partijen in het media-aanbod.

Het Commissariaat heeft het verzoek op verschillende gronden afgewezen. Wat betreft de plicht te voldoen aan journalistieke kwaliteitseisen heeft de NPO haar wettelijke taak ingevuld met het opleggen van twee sancties en een voornemen tot een derde sanctie. Extra maatregelen door het Commissariaat acht het Commissariaat niet passend en ook onevenredig.

Daartoe is van belang dat als het Commissariaat handhavend zou optreden ten aanzien van de naleving van journalistieke kwaliteitseisen, moeilijk is te bepalen hoe exact de overtreding kan worden beëindigd. Het Commissariaat meent verder dat handhavend optreden door het opleggen van een boete in dit geval onevenredig is, nu voor dezelfde gestelde gedragingen al sanctiebesluiten en een sanctievoornemen zijn opgelegd door de NPO. In dit geval is de NPO vanuit haar wettelijke taak ook als eerste aan zet om Ongehoord Nederland aan te spreken op de naleving van (o.a.) de journalistieke kwaliteitseisen.

Het wetsartikel waar de NPO naar verwijst wat betreft haatzaaien heeft betrekking op de verplichting van omroepen om passende maatregelen te nemen die het doen van bepaalde strafbare uitingen moeten voorkomen. Het artikel is niet gericht op de inhoudelijke beoordeling van programma’s. Beantwoording van de vraag of bij een programma sprake is van media-aanbod dat aanzet tot geweld of haat, is voorbehouden aan de strafrechter en daarmee in eerste instantie aan het Openbaar Ministerie. Daarom wijst het Commissariaat het handhavingsverzoek ook op dit punt af.

Of er sprake is van politieke beïnvloeding van het media-aanbod valt binnen de eerdergenoemde beoordeling van de journalistieke kwaliteit van het media-aanbod.

Reactie NPO
De NPO reageert als volgt op het besluit van het CvdM:
‘De NPO heeft kennisgenomen van het besluit van het Commissariaat voor de Media (CvdM) om niet handhavend op te zullen treden richting Ongehoord Nederland. Het CvdM heeft de eigen bevoegdheden en die van de NPO naast elkaar gelegd en daaruit de conclusie getrokken dat de NPO nu aan zet is.

De toezichthouder maakt in haar toelichting duidelijk dat juist de NPO zelf vanuit haar wettelijke taak als eerste aan zet is om aspirant-omroep Ongehoord Nederland (ON!) aan te spreken op de naleving van de spelregels binnen de publieke omroep, waaronder de journalistieke kwaliteitseisen. En dit doet de NPO ook, met de twee bestuurlijke sancties die al aan de aspirant-omroep zijn opgelegd en met het voornemen om een derde op te leggen. Nu de NPO dit zo aanpakt, zou handhavend optreden door het CvdM volgens het Commissariaat zelf op dit moment ‘onevenredig’ zijn. De NPO vindt deze afweging van het CvdM een zeer logische en ziet het als steun voor het ingezette proces.

Binnenkort neemt de Raad van Bestuur van de NPO een besluit over het opleggen van een derde sanctie en zal dat meteen openbaar maken, zodra dit formeel is toegestaan.’

Bron: CvdM/NPO/BM

Bericht delen

Steven Flipse verlaat Commissariaat voor de Media

Flipse was naast zijn rol als commissaris ook ondernemer. Door zeer recente uitbreiding van zijn ondernemersactiviteiten zouden deze activiteiten op gespannen voet kunnen komen te staan met zijn rol als commissaris. Om mogelijke (schijn van) belangenverstrengeling in de toekomst te voorkomen, heeft Flipse besloten zijn werk als commissaris per direct te beëindigen.

Flipse begon zijn carrière bij Tata Steel en Getronics, waarna hij twintig jaar als CFO/COO bij Sanoma werkzaam was. Hij is aandeelhouder bij uitgever De Jonge Lezer (een uitgever van jeugdmagazines) en Kompas Publishing. Verder is hij betrokken bij Media Primair Horses, dat recent het online platform Hoefnet overnam.

De commissarissen Amma Asante en Peter Eijsvoogel hebben begrip voor het besluit van Flipse. Voorzitter Amma Asante: “Als onafhankelijk toezichthouder moeten we continu scherp zijn op ons eigen functioneren. Iedere vorm van twijfel over mogelijke belangenverstrengeling moet voorkomen worden. Het besluit van Steven om zijn taak als commissaris per direct neer te leggen, is vanwege zijn veranderende ondernemersactiviteiten een logische keuze. Wij bedanken Steven voor zijn inzet en bijdrage aan het Commissariaat. Met name zijn financieel-economische expertise heeft het Commissariaat verder gebracht.”

Met het vertrek van Steven Flipse bestaat het College van Commissarissen uit twee personen. Naar verwachting wordt medio 2023 besloten of en hoe het college wordt uitgebreid.

Bron: CvdM/BM

Bericht delen

Commissariaat voor de Media verlaagt boete voor EO

De EO tekende bezwaar aan tegen het eerdere besluit van het Commissariaat voor de Media. De omroep vond de boete van 164.500 euro uitzonderlijk hoog in vergelijking met eerdere besluiten van het CvdM.

De toezichthouder concludeerde dat de boete verminderd kon worden, omdat de hoogte van de boete moet afhangen van de ernst van de overtreding. Ook moet het CvdM bij het bepalen van de boete rekening houden met de omstandigheden.

De Boomhut Battle werd in 2019 uitgezonden op NPO 3. Tuvalu Media is de producent. In het programma bouwden families boomhutten op vakantieparken. Die boomhutten werden na afloop van het programma verhuurd.

Volgens het CvdM heeft de EO “via het programma een platform geboden om de verhuur van deze boomhutten onder de aandacht te brengen en zo meegewerkt aan een (commercieel) voordeel voor derden”. De toezichthouder vindt het extra kwalijk dat er sprake is geweest van beïnvloeding op een zender voor kinderen.

De EO is nog steeds teleurgesteld dat de omroep een boete heeft gekregen. “Omdat we als EO veel aandacht besteden aan het naleven van de Mediawet”, zegt een woordvoerder. “Maar we vinden het ook fijn dat de adviescommissie naar onze zienswijze heeft geluisterd en dat de boete meer dan gehalveerd is. Inmiddels hebben we onze processen goed aangescherpt om situaties als deze in de toekomst te voorkomen.”

Bron: Nu.nl/BM

Bericht delen

Mediamonitor 2022: Verschuiving naar online zet door

Uit de nieuwe publicaties Mediamonitor 2022 en Televisieaanbod en kijkgedrag 2022 van het Commissariaat voor de Media komen de volgende relevante ontwikkelingen naar boven:

Relevantie televisiepakket neemt af door online en on-demanddiensten
In Nederland wordt veel gebruik gemaakt van televisiepakketten die door distributeurs als Ziggo en KPN worden aangeboden. Er zijn nog weinig mensen die hun televisiepakket opzeggen en alleen maar gebruik maken van online en on-demanddiensten.

De groei van het aanbod en gebruik van gratis en betaalde online videodiensten zet de urgentie voor een abonnement op een televisiepakket echter onder druk. Het aantal mensen dat twijfelt aan het abonnement op het televisiepakket neemt de laatste jaren toe. Wanneer minder mensen de beschikking over een TV pakket hebben, zullen steeds minder Nederlanders toegang hebben tot het lineaire aanbod van de commerciële televisiezenders.

Voorkeur om nieuws te gebruiken verschuift naar sociale media
Voor het kijken van nieuws- en informatieprogramma’s hebben de meeste mensen nog altijd een voorkeur voor de televisiezenders, maar met name onder jongeren neemt de voorkeur voor het kijken van nieuws via sociale media toe. Niet alleen voor het kijken van nieuws, maar ook voor het lezen van nieuws kiezen steeds meer jongeren er voor vooral sociale media te gebruiken.

Sociale media worden door jongeren op dagelijkse basis dan ook meer gebruikt dan de televisie- en radiozenders of (online) nieuwsmedia. Ook professionele nieuwsmedia zijn aanwezig op sociale media. Maar verder hebben we weinig zicht op welk media-aanbod men op sociale media gebruikt en of al het nieuws- en informatieaanbod op sociale media wel tot stand komt op basis van journalistieke normen en waarden.

Macht van internationale spelers blijft toenemen
Op Nederland gerichte mediabedrijven, zoals DPG Media, Mediahuis, RTL Nederland en Talpa Network, moeten steeds meer concurreren met internationale spelers zoals on-demanddiensten en sociale media platforms. Niet alleen concurreren ze om de aandacht van de mediagebruiker, maar ook op advertentie-inkomsten. De digitale reclameomzet is sinds 2015 meer dan verdubbeld en met name in 2021 sterk toegenomen.

Tegelijk nam ook het aandeel van de internationale spelers in de digitale reclameomzet in dezelfde periode toe van 54 naar 80 procent. Nederlandse mediabedrijven zien daardoor een deel van de reclame-inkomsten wegvloeien. Als reactie hierop zetten mediabedrijven al sinds jaren in op schaalgrootte en investeren ze in digitalisering. Zo nam in 2021 het aantal digitale abonnees op online nieuwsmedia en on-demanddiensten toe. De mediasector staat voor een uitdaging om voldoende interessant online (journalistiek) media-aanbod te ontwikkelen om met de internationale spelers te kunnen concurreren.

Divers online aanbod betekent niet vanzelfsprekend ook een divers gebruik
De digitalisering van het mediagebruik zet verder door in 2021. Het dagelijkse gebruik van dagbladen en televisie- en radiozenders neemt verder af. Het gebruik van online nieuwsmedia en on-demanddiensten neemt toe en de aandacht verschuift verder naar sociale media. Voor mediagebruikers is er online in potentie een ruime hoeveelheid divers nieuws- en informatieaanbod. Onduidelijk is echter of mediagebruikers in voldoende mate met een divers aanbod in aanraking komen.

Het Commissariaat voor de Media acht het belangrijk dat professioneel gemaakt kwaliteitsnieuws en media-aanbod, van zowel publieke omroep als private mediabedrijven, goed herkenbaar, zichtbaar en vindbaar is in een online omgeving. Op dit moment is bijvoorbeeld de zichtbaarheid van aanbod van de publieke omroep in de lineaire traditionele televisie-omgeving gewaarborgd door de must-carry verplichting. Een dergelijke waarborg is er niet voor de online omgeving. Het is van belang na te denken over hoe toegang tot professioneel gemaakt, divers en onafhankelijk media-aanbod in een online omgeving en op sociale media versterkt kan worden, zodat met name een jongere generatie hiermee in aanraking komt.

Het Commissariaat voor de Media monitort al meer dan twintig jaar de mediaontwikkelingen en de effecten daarvan op de diversiteit en onafhankelijkheid van de informatievoorziening. Het onderzoek Televisieaanbod en kijkgedrag geeft sinds 2014 inzicht in de diversiteit van en tevredenheid met de televisiepakketten én het veranderende kijkgedrag.

Bron: CvdM/BM

Bericht delen

CvdM vreest voor onafhankelijkheid onderzoek naar DWDD

Volgens de mediawaakhond, die toezicht houdt op het naleven van de Mediawet, zou niet alleen de uitvoering maar ook het geven van de opdracht voor het onderzoek in onafhankelijke handen moeten liggen. Het Commissariaat heeft bij de NPO en het ministerie aangegeven deze taak op zich te willen nemen.

“De NPO en in ieder geval een van zijn leidinggevenden is – kort gezegd – te veel onderwerp van onderzoek om zelf opdrachtgever te kunnen zijn”, aldus de mediawaakhond. NPO-directeur Frans Klein, die eerder als mediadirecteur van de VARA verantwoordelijk was voor DWDD, legde dinsdag voorlopig zijn functies neer.

Volgens het Commissariaat moet elke schijn van sturing, ook bij het verstrekken van de opdracht voor het onderzoek, voorkomen worden. “Het opdrachtgeverschap kan ook bij een andere partij liggen, zolang het maar niet de NPO of BNNVARA is en de onafhankelijkheid maar gewaarborgd is.”

Het Commissariaat wijst erop dat eerder deze week ook Mariëtte Hamer, de regeringscoördinator grensoverschrijdend gedrag, en BNNVARA-directeur Suzanne Kunzeler hierop hebben gewezen. Het NPO-onderzoek richt zich op de vraag welke signalen over misstanden er zijn geweest en wat er met die signalen is gebeurd.

Frans Klein was destijds als mediadirecteur van BNNVARA nauw betrokken bij de opnames van DWDD en werd later directeur Video bij de NPO. Inmiddels is bekend dat de NPO toch de opdrachtgever wil zijn van het ‘onafhankelijke onderzoek’.

Bron: AD/BM

Bericht delen

Frans Klein legt functie tijdelijk neer

Het onderzoek dat door de raad van bestuur van NPO is aangekondigd naar de werkomstandigheden bij het BNNVARA-programma DWDD zal extern worden belegd bij een onafhankelijke partij. De NPO is daarvan de formele opdrachtgever vanwege de wettelijke sturings- en coördinatietaak. Dit verzoek heeft staatssecretaris Uslu van Mediazaken gedaan aan de NPO.

Deze week wordt bepaald welke onderzoekers dit onafhankelijke onderzoek zullen uitvoeren. Zij worden daarin bijgestaan door een extern onderzoeksbureau. Ook zal er een externe adviescommissie worden ingesteld die de kwaliteit van het onderzoek bewaakt. Vanzelfsprekend zal de NPO, na overleg met de staatssecretaris, ook het Commissariaat voor de Media betrekken bij het onderzoek.

Het onafhankelijke onderzoek moet gaan over wat er precies is gebeurd achter de schermen bij DWDD. Onderdeel van het onderzoek is ook wat er is gedaan met signalen aan leidinggevenden en de verantwoordelijkheid die er is uit hoofde van goed werkgeverschap. Dat geldt voor alle betrokkenen en leidinggevenden bij destijds DWDD en BNNVARA en dus ook voor huidig NPO-directeur video Frans Klein.

Om te voorkomen dat er discussie kan ontstaan over de onafhankelijkheid van het onderzoek, heeft Frans Klein aangegeven tijdelijk zijn functie neer te leggen in afwachting van de uitkomsten van het onderzoek.

Eind deze week zal de NPO de staatssecretaris informeren hoe de aanpak van het volledige proces precies wordt georganiseerd. Het streven is dat voor het einde van het eerste kwartaal van 2023 het onderzoek moet zijn afgerond en er een actieplan ligt met concrete stappen.

Bron: NPO/BM

Bericht delen

Zeer veel klachten bij Ombudsman over item van Ongehoord Nederland

In het item liet omroep Ongehoord Nederland naar eigen zeggen anti-wit racisme zien. Bewijs voor een racistisch motief is er niet, bleek zaterdag. Niet eerder kreeg de Ombudsman zoveel klachten in korte tijd. Het aantal van 1689 is bijna twee keer zoveel dan ze over het gehele vorige jaar binnenkreeg.

Klagers melden onder meer dat ze het omstreden item uit de uitzending van donderdag racistisch en discriminerend vinden. Ook zijn er bij de Ombudsman meldingen gedaan van het aanzetten tot haat. De Ombudsman laat weten dat alle klachten, zoals gebruikelijk, worden doorgestuurd naar de betreffende omroep. “Ik ben uiteraard benieuwd naar hun antwoorden aan klagers”, zo stelt ze. “Net zoals ik benieuwd ben of de toezichthouders – dat zijn de NPO, het Commissariaat voor de Media en het ministerie – zich hier verder over zullen buigen.”

Onversneden racistisch item op de @npo ; geproduceerd met belastinggeld, gelegitimeerd door oa een hoogleraar van de @UniLeiden. Het is werkelijk een schande. pic.twitter.com/5EdH4XCl0a

— Max den Blanken (@maxdenblanken) September 15, 2022

Het item was een collectie video’s waarin zwarte mensen – in onbekende landen, met onbekende aanleidingen – witte mensen aanvielen door te schoppen of te slaan. Volgens presentatrice Raisa Blommstijn van het programma ging het om “toenemend geweld tegen witte mensen”. De presentatrice noemde de zwarte mensen “negers”. Ongehoord Nederland ligt sinds de uitzending van donderdag van verschillende kanten onder vuur. Zo veroordeelden alle andere omroepen die deel uitmaken van de NPO het item en stelden ze dat het “onwaardig” was voor de publieke omroep.

De Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme vond dat het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft gefaald in zijn toezicht op de gang van zaken rond Ongehoord Nederland.

Bron: Nu.nl/BM

Bericht delen

Ongehoord Nederland bereikt met racisme-item grens redactionele vrijheid

Frederieke Leeflang, voorzitter van de raad van bestuur van de NPO, laat vrijdag weten dat de omroep met deze discriminerende en racistische uitlatingen ‘de grens van de redactionele vrijheid heeft bereikt’.

In het item, dat aan bod kwam tijdens Ongehoord Nieuws, worden verschillende schokkende fragmenten getoond waarin witte mensen door mensen van kleur in elkaar worden geslagen. Volgens presentatrice Raïsa Blommestijn wilde het programma hiermee “een op sociale media minder belicht aspect van racisme” tonen. Zij sprak over “blanken die door negers in elkaar worden geslagen”. Waar de internetfilmpjes vandaan komen, blijft onduidelijk.

Onversneden racistisch item op de @npo ; geproduceerd met belastinggeld, gelegitimeerd door oa een hoogleraar van de @UniLeiden. Het is werkelijk een schande. pic.twitter.com/5EdH4XCl0a

— Max den Blanken (@maxdenblanken) September 15, 2022

De NPO schrijft erover: ‘NPO heeft de redactionele vrijheid hoog in het vaandel staan, maar daar zijn wel grenzen aan wat racistische of discriminerende uitlatingen betreft. Die grens is volgens de NPO in deze uitzending bereikt.’

De NPO verzoekt het Commissariaat voor de Media om zich uit te spreken over het voorval in het licht van het Mediawet-artikel 2.88 lid 5. Dit artikel luidt: ‘een publieke media-instelling neemt passende maatregelen om te voorkomen dat het aanbod van haar mediadiensten aanzet tot geweld of haat jegens een groep of lid van een groep’.

Leeflang: “Bij de NPO komen veel klachten binnen over deze uitzending, waaronder ook kopieën van klachten die bij de Ombudsman zijn ingediend. We vragen de Ombudsman om deze met voorrang te behandelen.”

Ongehoord Nederland zegt in een reactie dat er “geen enkele sprake” was van racistische of discriminerende uitlatingen. Het is volgens de omroep ook nooit de bedoeling geweest zulke uitlatingen te doen. ON! zegt verbaasd te zijn over de reactie van de NPO.

Bron: Nu.nl/BM

Bericht delen